ریشه تواضع «وضع» است؛ در اصل به معنى فرونهادن است[۱]و به معنای خویش را کوچک نشان دادن، [۲]خود را خوار کردن(تذلل) آمده است.[۳]ضد آن رفع و بلندى است[۴]و در مقابل«تکبر» به معنای خود را بزرگ دانستن است.[۵] تواضع حد وسط تکبّر و تذلیل است.[۶] مرحوم نراقى در تعریف تواضع مى­گوید: تواضع عبارت است از شکسته نفسى که نگذارد آدمى خود را بالاتر از دیگرى ببیند و لازمه آن کردار و گفتاری است که دلالت بر تعظیم دیگران و اکرام ایشان مى­کند.[۷] خفض جناح[۸]، اخبات[۹]و اذلة به معناى تواضع و فروتنى آمده است[۱۰]و تعبیر به فروتنی در فارسى همین معنا را مى­رساند.
پی نوشتها :
1 . مصطفوى، حسن‌؛التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‌، 1360 ش‌، ج‌13، ص131
2 . راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن‌، خسروى حسینى سید غلامرضا، تهران‌، انتشارات مرتضوى‌، 1375 ش‌، دوم ، ج‌4، ص 464
3 . داور پناه، ابوالفضل؛انوار العرفان فى تفسیر القرآن، تهران‌، انتشارات صدر، 1375 ش‌، اول‌، ج‌5، ص 339
4 . ابن منظور، محمد بن مکرم؛لسان العرب‌، بیروت‌، دارصادر، 1414 ق‌، سوم ، ج‌8، ص 396
5 . مهیار ، رضا ؛ فرهنگ ابجدی (عربی ، فارسی)، تهران، انتشارات اسلامی ، ص 71
6 . طیب، سید عبد الحسین‌؛اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران‌، انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، دوم‌ ، ج‌1، ص 91
7 . نراقی، ملا احمد؛معراج السعاده ، قم، زهیر، 1386ه.ش، اول ، ص243