علت آمدن کلمه های «خوب، بد و میانه» در بالای صفحات قرآن، نشانة استخاره بودن آن می باشد. اما ذکر چند نکته در رابطه با کلمه های فوق را یادآور می شویم:1. این واژه ها ربطی به قرآن ندارد و در واقع با قرآن نبوده است، بلکه مربوط به کسانی می باشد که می خواهند به قرآن استخاره نمایند و لذا در گذشته بعضی از ناشرین با کمک گرفتن از بعضی افرادی که تا حدودی تفسیری از آیات قرآن می فهمیدند، آیات اول هر صفحه را مورد مطالعه قرار می دادند و آن چه به نظرشان خوب، بد و میانه می آمد، در بالای صفحات قرآن این را می نوشتند.2. در پذیرش استخاره بین علما اختلاف وجود دارد. البته گروه زیادی از مسلمانان ( چه شیعه و چه سنی) استخاره را قبول دارند؛ منتها ذکر این مسایل را در اول قرآن ضروری نمی دانند؛ چرا که نقل این واژه ها در اول صفحه برای فرهنگ عامه قابل فهم و درک نیست و گاهی ممکن است در نزد بعضی موجب وهن قرآن شود. لذا این کلمه ها را در اول صفحه چه در قرآن های چاپ عثمانی و چه غیر عثمانی ذکر نکرده اند.3. قرآن دارای هدف های اصلی و فرعی است. هدف اصلی قرآن شناساندن معارف بلند قرآن، امور هدایتی، تربیتی و دانش های آن است؛ ولی متأسفانه به خاطر عدم رشد جامعه اسلامی، توجه به فرع بیش تر از اصل شده است و ناشرین توجه شان را بیش‌تر روی فرع قرار داده اند.4. البته استخاره کردن به نظر ما کار خوب و شایسته ای است که در جای خود هم روایت برای صحت آن داریم و هم سیرة عملی بزرگان و علماء بوده است و چنان‌چه با شرایط خودش و در جای خود انجام گیرد، آثارآن ظاهر می شود.
همانطوری می دانید:
استخاره در لغت به معنی خواستن بهترین امر، طلب خیر کردن و نیکویی جستن است که اصطلاحاً عبارت از نوعی دعا و توکل و توسل به خداوند در انجام امری که خیر و شر آن بر انسان پوشیده است از خداوند می خواهد آن امر را برای او روشن کند و یا اجازة عمل می خواهد.یکی از رایج ترین انواع استخاره، استخاره با قرآن کریم است که روش های متعددی دارد:
روش اول: قرآن را برمی دارید و این دعا را می خوانید: “اَللّهُمَّ اِنّى تَفَأَّلْتُ بِکِتابِکَ، وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ، فَاَرِنى مِنْ کِتابِکَ ما هُوَ مَکْتُومٌ مِنْ سِرِّکَ الْمَکْنُونِ فـى غَیْبِـکَ”؛ خدایا به کتاب تو تفأّل مى زنم (و استخاره مى کنم) و بر تو توکّل مى کنم، پس تو نیز از کتاب خود، آنچه در نهان غیب تو پنهان است، به من نشان بده. سپس قرآن را بگشا و از صفحه اوّل سمت راست، سطر اوّل مقصود خودت را از خدا بخواه.[1]روش دوم: مرحوم «سیّد بن طاووس» در کتاب «فتح الأبواب» نقل کرده است که براى استخاره، قرآن را برمى دارى و نخست این دعا را مى خوانى:
“اَللّهُمَّ إِنْ کانَ فِی قَضائِکَ وَقَدَرِکَ، أَنْ تَمُنَّ عَلى اُمَّةِ نَبِیِّکَ، بِظُهُورِ وَلیِّکَ وَابْنِ بِنْتِ نَبِیِّکَ، فَعَجِّلْ ذلِکَ وَ سَهِّلْهُ وَ یَسِّرْهُ وَ کَمِّلْهُ، و اَخْرِجْ لِی آیَةً، اَسْتَدِلُّ بِها عَلى أَمر فَأَئْتَمِرَ، أوْ نَهْـى فَأَنْتَهی فِی عافِیَـة”؛ خدایا اگر قضا و قَدَرت این است که با ظهور ولیّت و فرزند پیامبرت بر امّت رسول خدا، منّت گذارى، پس در ظهورش تعجیل و راهش را سهل و آسان قرار ده و براى من آیه اى بیرون آور که یا در آن امرى باشد که انجامش دهم و یا نهى باشد که ترکش کنم به عافیت و تندرستى.
سپس حاجت و مشکل خود را عنوان مى کنى و آن گاه قرآن را مى گشایى، پس از آن هفت ورق مى زنى، در ورق هفتم، صفحه سمت چپ، هفت سطر را بشمار و در سطر هفتم مطلب خویش را از آن آیه، دریاب.[2]استخاره با قرآن به شیوه هاى دیگر نیز نقل شده است که براى رعایت اختصار از ذکر همه آنها صرف نظر مى شود.[3]اما درباره فهم و دریافت مفهوم آیات باید گفت: این موضوع از چیزهایی نیست که برای همه قابل فهم و دریافت باشد، بلکه فهم قرآن از مباحث بسیار پیچیده ای است که ابزار خود را می طلبد، و آن آشنایی با قرآن، علوم قرآن، تفسیر و … است که آن هم، در اختیار کسانی است که سال ها با قرآن مأنوس بوده و زبان قرآن را می فهمند. بنابراین، این مسئله دارای فرمول خاصی نیست که بشود آن را به راحتی آموخت و به آسانی اجرا نمود.
______________
[1] بحارالانوار، ج 88، ص 241، ح 1.
[2] فتح الابواب، ص 278؛ بحارالانوار، ج 88، ص 242، ح 4.
[3] به کتاب مفاتح الغیب، علاّمه مجلسى مراجعه شود.