از آنجا که علم دو گونه است، طبیعی و ماورای طبیعی، هدف از کسب علوم طبیعی با هدف از تحصیل علوم ماورای طبیعی متفاوت است. هدف کلی از تحصیل علوم طبیعی و مادی، افزایش کمیت و کیفیت زندگی طبیعی و مادی انسان در این دنیا و عالم طبیعت است، زندگی فردی و اجتماعی انسان نیاز به دانش فراوان دارد.

انسان باید برای مدیریت زندگی خود و داشتن روابط اجتماعی سازنده مهارت های زیادی داشته باشد تا از زندگی با کیفیت برخوردار باشد. این مهارت ها نیاز به دانش فراوانی دارد که با تحصیل علوم دانشگاهی و طبیعی بدست می آید.

اما هدف نهایی تحصیل علوم ماورای طبیعی و دینی، غفلت زدایی و تلاش برای پرورش روح و رسیدن به کمال انسانی و کسب آمادگی برای سفر آخرت می باشد.

این هدف از طریق پاسخ گویی به سوالات اساسی زندگی به سرانجام می رسد، بدین خاطر می توان گفت: ما در کسب علوم ماورای طبیعی و دینی اهداف چندگانه ای را دنبال می کنیم که به شرح زیر است.

1- مبدا شناسی:

یکی از سوالات اساسی انسان این است که من از کجا آمده ام و خالق و رب من کیست؟ در پاسخ به این سوال دو اندیشه مادی و الهی به صورت متفاوت پاسخ داده اند.

اندیشه الهی می گوید: جهان منحصر به عالم ناسوت و طبیعت نیست و از ماورای طبیعت و خدای یگانه خالقیت و ربوبیت می شود و انسان روح مسافری است که مقصدش آخرت و ماورای طبیعت است

ولی اندیشه مادی می گوید: جهان منحصر به همین طبیعت است و اعتقاد به خدا خرافه است و زندگی انسان در این دنیا پایان می پذیرد و عالم دیگری وجود ندارد. لذا به سوالات دیگر هم با اندیشه مادی خود پاسخ می گوید.

1- مقصد شناسی:

سوال دوم این است که سرانجام انسان چیست و به کجا می رود؟ بر اساس اندیشه الهی دنیا محل تکامل و آمادگی برای مرگ است و انسان بعد از مرگ به عالم آخرت منتقل می شود و حیات تازه ای را تجربه می کند. معاد شناسی پاسخ گوی این سوال است.

1- راهرو شناسی:

سوال سوم این است که من کیستم؟ انسان کنجکاوی فراوانی برای شناخت خود دارد که با طرح این سوال، وارد علم خودشناسی و انسان شناسی می شود و به شناخت خود و جایگاه خود در هستی و کمال و سعادت خود می پردازد.

4- راهبرد شناسی:

سوال چهارم از راهی است که او را به کمال و سعادت می رساند و آماده انتقال به آخرت می کند. در نتیجه سوال می کند که اکنون که من در این دنیا هستم چه باید بکنم تا رستگار شوم؟ راه چیست و چاه کدام است؟ نقشه راه برای رسیدن به اهداف و مقاصد زندگی چیست؟ دین توحیدی پاسخ گوی این سوال اساسی انسان است.

5- راهبر شناسی:

نگرش راهبردی به انسان و جهان و زندگی سوال دیگری را برای انسان مطرح می کند و آن سوال از راهبر راهی است که انسان باید در آن طی طریق نماید؟ زیرا می داند که هر راهی که قبلا آنرا تجربه نکرده است، به خصوص راه های معنوی و درونی، نیاز به راهبر دارد و بدون راهبری آگاه و امین، امکان گمگشتگی و انحراف فراوان است. علم ولایت و نبوت ورسالت شناسی پاسخ گوی این سوال انسان است.

اهمیت علم آموزی در روایات!

تحصیل علم از نظر اسلام یک ضرورت مطلق است و هیچ قید و شرطی ندارد، نه قید زمانی، نه قید مکانی و فردی و نه هیچ قید و محدودیت دیگری.

از حدیث معروف اطلبوا العلم و لو بالصین؛ علم را طلب کنید، اگر چه در چین باشد. در می‌یابیم که از نظر اسلام طلب علم فریضه‌ای است که جا و مکان خاصی نمی‌شناسد و محدودیت مکانی ندارد.

همچنین این حدیث معروف را بارها شنیده‌ایم که: اطلب العلم من المهد علی اللحد- ز گهواره تا گور دانش بجوی. که نشان می‌دهد علم آموزی محدودیت زمانی ندارد.

نیز حدیث بسیار معروف و مشهور پیامبر(ص) را که فرمودند: طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه؛علم آموزی بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است.

و احادیث معروف دیگری که هر کدام دلیل و نشانه محکمی است بر اثبات وجوب و ضرورت آموزش و تعلیم و تعلم در اسلام.

در روایتی رسول الله(ص) فرمود: اشدُّ الناسِ حسرهً یومَ القیامه رجلٌ امکَنَهُ طلبُ العلمِ فی الدنیا فَلَمْ یطْلبهُ و رجلٌ علّمَ علماً فانتفعَ به مَن سَمعهُ منهُ دونَهُ.

روز قیامت حسرت و پشیمانی کسی بیشتر است که در دنیا برایش امکان طلب علم بود، ولی آنرا طلب نکرد و کسی که علمی را بیاموزاند و شنوندگان او بهره بردند، اما خودش نفعی عایدش نگردد و به آن عمل نکند. (کنز الاعمال، ج۱۰، ص۱۳۸)

امام علی(ع) نقل می کند: شنیدم رسول خدا فرمودند: طلب علم بر هر مسلمانی واجب است تحصیل دانش کنید از هرکجا که گمان فراگیری در آن باشد و نور دانش را از کسانی که اهلیت آموزش دارند، استفاده کنید که آموختنش برای خدا، حسنه و طلب علم، عبادت و مذاکره و مباحثه ان، تسبیح و عمل به آن، جهاد و آموختنش به مردم نادان، صدقه و بذل کردنش به اهل علم، سبب نزدیکی به خدای متعال است.

زیرا با علم است که حلال از حرام شناخته شود و علم علامت راهنمایی به سوی بهشت و همدم در وحشت و ترس و رفیق در غربت و تنهایی و حدیث کننده در تنهایی است.(بحار ج۱ص۱۷۱)

سمعتُ رسول الله یقولُ :طلبُ العلم فریضهٌ علی کل مسلم فاطلبوا العلم من مظانّه و اقتبسوه من اهله فانّ تعلیمه حسنهٌ و طلبه عبادهٌ و المذاکره به تسبیحٌ و العمل به جهادٌ و تعلیمه من لا یعلمه صدقهٌ و بذله لاهله قربهٌ الی الله تعالی لانّه معالم الحلال و الحرام و منارُ سبُل الجنّه و المونسُ فی الوحشه و الصاحب فی الغربه و الوحده و المتحدّثُ فی الخلوه.

کسی که دنبال چنین علومی برود، فرشتگان برایش بال های شان را فرش می کنند.

مقداد بن اسود گفت: شنیدم پیامبر اکرم(ص) فرمودند: همانا فرشتگان بال و پر خود را برای طالب علم فرش می‌کنند تا او بر آن گام نهد. در حالیکه به این کار راضی و خوشنودند.

عن مقداد بن اسود، قال:سمعت رسول الله(ص) یقول: اِنَّ المَلائکهَ لَتَضَعُ اجنحَتَها لِطالِبِ العلمِ حتّی یطَاَ عَلَیها رِضاً به؛ (بحار الانوار-ج۱-ص۱۷۷)
 
و نیز ماهیان دریا برایش استغفار می کنند: پیامبر خدا(ص) فرمود: طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است و همانا هر چیز حتی ماهیان دریا برایش استغفار می‌کنند. 

طلب العلم فریضهٌ علی کلِّ مسلمٍ و انَّ طالب العلمِ یستغفر لهُ کلُّ شیئٍ حتّی الحیتان فی البحار.(کنزالاعمال،ج۱۰، ص۱۳)

و رزق و روزی اش فراهم و تضمین شده است: قال رسول الله: من طلبَ العلمَ تکفّلَ اللهُ برزقهِ؛ کسی‌که طلب علم کند خدا کفیل روزی اوست. (کنز الاعمال، ج۱۰، ص۳۹)
 
و زندگی اش مبارک و روزی اش مشخص است: هرکس در مقام تحصیل علم باشد فرشتگان براو سایه افکنند و زندگی او مبارک گردد و از روزی او کاسته نشود

قال رسول الله(ص):مَن غدا فی طلب العلم اَظلَّت علیه الملائکه و بورکَ فی معیشته و لم ینقص من رزقه. (منیه المرید، ص۱۰۳)

 
رسول خدا(ص): «زندگى جز براى دو نفر فایده ندارد: دانشمندى که نظرات او اجرا گردد، و دانش طلبانى که گوش به سخن دانشمندى دهند. لَا خَیْرَ فِی الْعَیْشِ إِلَّا لِرَجُلَیْنِ عَالِمٍ مُطَاعٍ أَوْ مُسْتَمِعٍ وَاعٍ (کافی، ج 1، ص 33(

همچنین فرمود: با ارزش‌ترین مردم عالم‌ترین آنها و کم ارزش‌ترینشان کم علم‌ترین آنها است. اکْثَرُ النَّاسَ قیمَةً اکْثَرُهُمْ عِلْماً وَ اقَلُّ النَّاسِ قیمَةً اقَلُّهُمْ عِلْماً»؛ (من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 395.(

امام علی(ع): دانش تو را نجات می‌دهد و نادانى تو را پست می‌سازد . الْعِلْمُ یُنْجیکَ، الْجَهْلُ یُرْدیکَ»؛ (عیون الحکم و المواعظ، ص 34.(
امام صادق(ع): مطالعه و دقت زیاد در مسائل علمى عقل انسان را به کار می‌اندازد. کَثْرَةُ النَّظَرِ فِی الْعِلْمِ یَفْتَحُ الْعَقْل »؛ (الدعوات (سلوة الحزین)، ص 221.(

رسول خدا(ص): به وسیله علم، خداوند اطاعت و عبادت می‌شود و با علم خداوند شناخته می‌شود و به وسیله علم صله ارحام انجام می‌شود و حلال و حرام الهى شناخته می‌گردد.

بِالْعِلْمِ یُطَاعُ اللهُ وَ یُعْبَدُ وَ بِالْعِلْمِ یُعْرَفُ اللهُ وَ یُوَحَّدُ وَ بِهِ تُوصَلُ الْأَرْحَامُ وَ یُعْرَفُ الْحَلَالُ وَ الْحَرَامُ. (تحف العقول عن آل الرسول (ص)، ص 28(

رسول خدا(ص): «هر که تحصیل علم براى خدا کند و آن‌را براى خدا به دیگران بیاموزد در ملکوت آسمان‌ها بزرگ خوانده می‌شود. من تعلّم للَّه و علّم للَّه دُعى فى ملکوت السموات عظیماً»؛ (کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج 10، ص 164.(