در مورد اذان و تغییرات آن در طول تاریخ توضیح دهید.

1. از دیدگاه شیعه , اذان مانند احکام شرعی دیگر, به رسول خدا(صلی الله علیه و آله ) وحی شده است نه اینکه پیامبر خدا با مسلمانان مشورت کند و قرار بگذارند که به فلان شکل انجام شود و به خاطر اینکه وحی است , نمی توان کم و زیاد کرد. همه روایات نشان می دهند که اذان از سوی جبرئیل به حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) تعلیم داده شده است و سخن دیگر وحی است نه یک امر قراردادی . بر اساس روایاتی که می گوید: «پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله ) در شب معراج اذان را از جبرئیل گرفت »می توان گفت که تشریع اذان پیش از هجرت بوده است چون معراج قبل از هجرت بود. 2. برخی از صحابه در اذان تغییراتی دادند ، از جمله « حی علی خیر العمل »را در تمام اذان ها حذف کردند و «الصلاه خیر من النوم » را در اذان صبح افزودند! مع الاسف اذان موجود اهل سنت اینگونه است و ریشه در بدعت های صورت گرفته بعد از رحلت رسول الله (ص) دارد.3. حی علی خیرالعمل , جزو اذان بوده است . محمد بن ابی عمیر می گوید: از حضرت امام رضا(علیه السلام ) پرسیدم : چرا «حی علی خیرالعمل » را حذف کردند؟ امام فرمود: علت ظاهری را می خواهی یا علت باطنی را؟ گفتم : هر دو را. فرمود: علت ظاهری این است که گفتند: ما می خواهیم مردم با شنیدن علی خیرالعمل , از جهاد روی نگردانند و تنها به نماز مشغول نشوند ولی علت باطنی این است که «خیرالعمل » عبارت است از ولایت حضرت علی . آنان خواستند که هر روز بر ولایت تاکید نشود.(1).
4. ذکرجمله« اشهد ان علیا ولی الله », چه در اذان و چه در غیر اذان هیچگونه اشکال ندارد. البته این جمله جزو اذان نیست و اگر کسی به قصد اینکه جزو اذان است , آن را بگوید, کار حرامی کرده است . یکی از اتهاماتی که به شیعه نسبت می دهند این است که می گویند: شیعه جمله ی «اشهد ان علیا امیرالمومنین » را جزو اذان و گفتن آن را واجب می دانند. این , اتهام و کذب است چون هیچکدام از فقهای شیعه نگفته اند که این جمله جزو اذان است و هیچ کس گفتن آن را واجب نمی دانند.
صاحب جواهر می گوید: ذکر جمله ی «اشهد ان علیا امیر المومنین » در اذان , اگر به قصد جزئیت نباشد, اشکالی ندارد و به موالات اذان ضرر نمی زند همانطوری که ذکر جمله «صلی الله علیه و آله » بعد از «اشهد ان محمد رسول الله » به موالات اذان آسیب نمی رساند, (2). آیه الله حکیم می گوید: اگر کسی این جمله را به قصد استحباب مطلق بگوید اشکالی ندارد چون در حدیثی آمده است : هر وقت کسی لا اله الا الله و محمد رسول الله گفت , باید علی امیرالمومنین هم بگوید. بعد می گوید: در عصر حاضر, جمله «اشهد ان علیا ولی الله » از شعارهای تشیع گردیده است و اگر کسی به این خاطر آن را بگوید اشکالی ندارد و حتی ممکن است گاهی ذکر این جمله واجب باشد(3).
5. ممکن است کسی بپرسد: اصلا چرا این جمله مطرح شد؟ در جواب باید گفت : بنی امیه تمام تلاش خود را به کار بردند تا نام و آثار حضرت علی (علیه السلام ) محو شود. شیعه برای زنده نگه داشتن نام علی و ولایت آن حضرت در طول تاریخ با همه تلاش , با ذکر جمله ی «اشهد ان علیا ولی الله » و امثال آن , مانع موفقیت دشمن شده است. فخر رازی در تفسیر سوره فاتحه , در مسأله فقهی جهر به بسم الله می گوید: علی (علیه السلام ), بسم الله الرحمن الرحیم را در نمازها بلند می گفت و بر بلند گفتن تاکید داشت . وقتی که حکومت و دولت به بنی امیه رسید, آنان از بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم ممانعت کردند و در این ممانعت بسیار تأکید داشتند و علت اصلی ممانعت آنها این بود که آنان سعی داشتند آثار علی (علیه السلام ) را از بین ببرند. بعد می گوید: دلایل عقلی موافق نظر ما است و عمل حضرت علی هم کمک ما است و هر کس علی را امام دین خود کند, در دین و جان خود به ریسمان ناگسستنی چنگ زده است.(4)

پی نوشت:
1.وسائل , ح 4, ص 647, ح 16.
2.جواهر الکلام , ج 9, ص 86.
3.مستمسک العروه , ج 5, ص 544.
4.تفسیر کبیر, ج 1, ص 160, چاپ استانبول .