در نظر سیاسی اسلام اصل شایسته سالاری به عنوان تنها معیار و ملاک گزینش کارگزاران مورد تأکید است. امیرالمومنین (علیه السلام) در نامه به مالک اشتر خطوط اصلی انتخاب کارگزاران را معرفی میکند و میفرماید:
در امور کارمندانت بیندیش، و پس از آزمایش به کارشان بگمار، و با میل شخصی، و بدون مشورت با دیگران آنان را به کارهای مختلف وادار نکن، زیرا نوعی ستمگری و خیانت است. کارگزاران دولتی را از میان مردمی باتجربه و باحیا، از خاندانهای پاکیزه و باتقوی، که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب کن، زیرا اخلاق آنان گرامی تر، و آبرویشان محفوظتر، و طمع ورزیشان کمتر، و آینده نگری آنان بیشتر است. سپس روزی فراوان بر آنان ارزانی دار، که با گرفتن حقوق کافی در اصلاح خود بیشتر می کوشند، و با بی نیازی، دست به اموال بیت المال نمی زنند، و اتمام حجتی است بر آنان اگر فرمانت را نپذیرند یا در امانت تو خیانت کنند. سپس رفتار کارگزاران را بررسی کن، و جاسوسانی راستگو، و وفاپیشه بر آنان بگمار، که مراقبت و بازرسی پنهانی تو از کار آنان، سبب امانتداری، و مهربانی با رعیت خواهد بود. و از همکاران نزدیکت سخت مراقبت کن، و اگر یکی از آنان دست به خیانت زد، و گزارش جاسوسان تو هم آن خیانت را تایید کرد، به همین مقدار گواهی قناعت کرده او را با تازیانه کیفر کن، و آنچه از اموال که در اختیار دارد از او بازپس گیر، سپس او را خوار دار، و خیانتکار بشمار، و طوق بدنامی به گردنش بیافکن.
نهجالبلاغه نامه شماره 53
البته بدیهی است اجرای این اصول مبتنی بر مسائل نظیر چگونگی تعیین و شناخت افراد شایسته، میزان اعتماد و اطمینان به سلامت و کاردانی آنان می باشد. به عبارت دیگر وقتی یک مسئول دولت می خواهد اقدام به گزینش افراد شایسته و مدیران لایق کند، باید منطقی ترین راهکار برای این موضوع را برگزیند و در کنار آن افراد مورد اعتماد و اطمینان خود را برگزیند و بدیهی است استفاده از تجارب و اطلاعات افراد و جریانهای متعهدی که از نظر فکری و برنامه ای با آن مسئول دولت از نزدیکی بیشتری برخوردارند، از منطقی ترین راهکارها شمرده می شود.
اما این یکی از مشکلات مردم سالاری است که فردی که به عنوان رئیس جمهور یا به توسط او وزیر انتخاب میشود چه دائره شناخت او از افراد چقدر است که بهترینها را انتخاب کند آیا کسانی که انتخاب کرده است بهترین افراد از افراد موجود هستند پاسخ مثبت به این سؤال بسیار دشوار است زیرا اطلاعات هرکسی از افراد محدود است حتی کسانی که با آنها مشورت میکند نیز محدودند بنابراین پذیرش دموکراسی همراه با پذیرش مشکلات آن نیز هست که یکی از آنها تغییر در مدیران و آمدن مدیران جدید که فرد انتخابگر آنها را بهترین میداند.
اما اینکه پرسیدید چرا ما به شایسته سالاری توجه نمیکنیم گمان نمیکنیم مسئولی حتی برای خاطر سابقه و به مخاطره انداختن مسئولیت خود نیز چنین مزیتی را دوراز نظر نگهدارد زیرا هر مسئولی میخواهد خود را به عنوان بهترین مدیر و مسئول د ردوران تصدی نشان داده و کارنامه قابل قبولی ارائه دهد در شناخت این افراد مسئول ممکن است دچار اشتباه در مصداق شود چه اینکه کسانی مانند ما که ناظر هستیم نیز ممکن است خطا کنیم
اما گاهی گفته میشود فلان مسئول دوستان خود یا همکار قبلی خود را به عنوان مدیر یا مسئول زیر دست خود برگزیده است در بسیاری از موارد عادی است زیرا دایره شناخت ا و از بهترینهای موجود همانهایی هستند که با آنها کار کرده است طرز کار و تفکر آنها را میشناسد مطئمنا اگر هر کدام از ما که بودیم فردی را که شناخته و سابقه و صداقت او را می دانیم به فردی که شناختی از او نداریم عوض نخواهیم کرد.
خلاصه اینکه در تئوری کسی قائل به چیزی غیر ا ز شایسته سالاری نیست اما در انتخاب ممکن است اشتباه شود و نیز در داوری ما نیز اشتباه راه دارد.
جهت اطلاعات بیشتر به کتاب «اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی، آیت الله جوادی آملی» مراجعه کنید.
در امور کارمندانت بیندیش، و پس از آزمایش به کارشان بگمار، و با میل شخصی، و بدون مشورت با دیگران آنان را به کارهای مختلف وادار نکن، زیرا نوعی ستمگری و خیانت است. کارگزاران دولتی را از میان مردمی باتجربه و باحیا، از خاندانهای پاکیزه و باتقوی، که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب کن، زیرا اخلاق آنان گرامی تر، و آبرویشان محفوظتر، و طمع ورزیشان کمتر، و آینده نگری آنان بیشتر است. سپس روزی فراوان بر آنان ارزانی دار، که با گرفتن حقوق کافی در اصلاح خود بیشتر می کوشند، و با بی نیازی، دست به اموال بیت المال نمی زنند، و اتمام حجتی است بر آنان اگر فرمانت را نپذیرند یا در امانت تو خیانت کنند. سپس رفتار کارگزاران را بررسی کن، و جاسوسانی راستگو، و وفاپیشه بر آنان بگمار، که مراقبت و بازرسی پنهانی تو از کار آنان، سبب امانتداری، و مهربانی با رعیت خواهد بود. و از همکاران نزدیکت سخت مراقبت کن، و اگر یکی از آنان دست به خیانت زد، و گزارش جاسوسان تو هم آن خیانت را تایید کرد، به همین مقدار گواهی قناعت کرده او را با تازیانه کیفر کن، و آنچه از اموال که در اختیار دارد از او بازپس گیر، سپس او را خوار دار، و خیانتکار بشمار، و طوق بدنامی به گردنش بیافکن.
نهجالبلاغه نامه شماره 53
البته بدیهی است اجرای این اصول مبتنی بر مسائل نظیر چگونگی تعیین و شناخت افراد شایسته، میزان اعتماد و اطمینان به سلامت و کاردانی آنان می باشد. به عبارت دیگر وقتی یک مسئول دولت می خواهد اقدام به گزینش افراد شایسته و مدیران لایق کند، باید منطقی ترین راهکار برای این موضوع را برگزیند و در کنار آن افراد مورد اعتماد و اطمینان خود را برگزیند و بدیهی است استفاده از تجارب و اطلاعات افراد و جریانهای متعهدی که از نظر فکری و برنامه ای با آن مسئول دولت از نزدیکی بیشتری برخوردارند، از منطقی ترین راهکارها شمرده می شود.
اما این یکی از مشکلات مردم سالاری است که فردی که به عنوان رئیس جمهور یا به توسط او وزیر انتخاب میشود چه دائره شناخت او از افراد چقدر است که بهترینها را انتخاب کند آیا کسانی که انتخاب کرده است بهترین افراد از افراد موجود هستند پاسخ مثبت به این سؤال بسیار دشوار است زیرا اطلاعات هرکسی از افراد محدود است حتی کسانی که با آنها مشورت میکند نیز محدودند بنابراین پذیرش دموکراسی همراه با پذیرش مشکلات آن نیز هست که یکی از آنها تغییر در مدیران و آمدن مدیران جدید که فرد انتخابگر آنها را بهترین میداند.
اما اینکه پرسیدید چرا ما به شایسته سالاری توجه نمیکنیم گمان نمیکنیم مسئولی حتی برای خاطر سابقه و به مخاطره انداختن مسئولیت خود نیز چنین مزیتی را دوراز نظر نگهدارد زیرا هر مسئولی میخواهد خود را به عنوان بهترین مدیر و مسئول د ردوران تصدی نشان داده و کارنامه قابل قبولی ارائه دهد در شناخت این افراد مسئول ممکن است دچار اشتباه در مصداق شود چه اینکه کسانی مانند ما که ناظر هستیم نیز ممکن است خطا کنیم
اما گاهی گفته میشود فلان مسئول دوستان خود یا همکار قبلی خود را به عنوان مدیر یا مسئول زیر دست خود برگزیده است در بسیاری از موارد عادی است زیرا دایره شناخت ا و از بهترینهای موجود همانهایی هستند که با آنها کار کرده است طرز کار و تفکر آنها را میشناسد مطئمنا اگر هر کدام از ما که بودیم فردی را که شناخته و سابقه و صداقت او را می دانیم به فردی که شناختی از او نداریم عوض نخواهیم کرد.
خلاصه اینکه در تئوری کسی قائل به چیزی غیر ا ز شایسته سالاری نیست اما در انتخاب ممکن است اشتباه شود و نیز در داوری ما نیز اشتباه راه دارد.
جهت اطلاعات بیشتر به کتاب «اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی، آیت الله جوادی آملی» مراجعه کنید.