خداوند دوست دارد ، صفات و کمالاتش در بندگانش ظهور و بروز پیدا کند و آنها مظهر صفات ربوبی گردند . در روایات زیادی آمده است که : {من لایرحم لایرحم } ، یعنی هر کس بر دیگران رحم نکند مورد رحمت خداوند قرار نخواهد گرفت . بنا بر این کسی که برای رضای خداوند و با وجود قدرت داشتن بر انتقام از جرم و ظلم کسی نسبت به خود می گذرد ، زمینه بخشش و رحمت الهی را در مورد خود فراهم می آورد و مشمول لطف و رحمت و بخشش خداوند قرار خواهد گرفت .
عفو و گذشت یکی از مفاهیم اخلاقی است. عفو و بخشش ضد انتقام است؛ یعنی آن جایی که حقی از انسان ضایع شده است یا ظلمی شده است بخشیدن آن حق یا گذشتن از آن ظلم و انتقام نگرفتن از طرف مقابل را عفو و گذشت می گویند و خداوند در قرآن کریم می فرماید: «خذ العفو و امر بالمعروف؛ طریقه عفو و بخشش را نگهدار و امر به معروف کن» (اعراف، آیه 199).
و نیز از پیامبر(ص) روایت شده که: «عفو و گذشت زیاد نمی کند مگر عزت را؛ پس گذشت کنید تا خدا شما را عزیز گرداند».
بنابراین عفو و گذشت یکی از صفات کمال و موجب سعادت و سربلندی انسان می شود ؛زیرا انسان در حالی که قدرت انتقام دارد ولی عفو می کند.
اما این غیر از حالت انفعال و انعطاف پذیری بیش از حد است روشن است که این حالت ناشی از عدم استحکام شخصیت و سست عنصری انسان است و هرگز صفت پسندیده ای نیست زیرا انفعال و انعطاف پذیری بیش از حد باعث می شود انسان در مقابل هر کسی و در هر کاری عقب نشینی کند و همه فرصت های ممکن را از دست بدهد و نهایتا تسلیم شود و قطعا این صفت خوبی نیست و انسان باید با این روحیه مقابله کند و به شخصیت خود ثبات و استحکام بخشد.
بدیهی انسان باید با شناختی که از افراد دارد با آنها بر خورد کند ومرز میان تواضع وحرمت شکنی یا سوء استفاده را تشخیص دهد وحد و مرز احترام و دوستی را رعایت کند و هر جا احساس سوء برداشت را داد رفتار خود را به نحوی تنظیم کند که حرمت او حفظ شود و افراد به کارهای غیر اخلاقی تشویق نشوند.
چند روایت در مورد عفو و گذشت بیان می شود:
1. «العفو تاج المکارم؛ عفو تاج فضیلت های اخلاقی است».
2. «العفو احسن الاحسان، عفو؛ بهترین و نیکوترین احسان است».
3. «اعط الناس من عفوک و صفحک مثل ما تحب ان یعطیک الله سبحانه، و علی عفو فلا تندم؛ آن مقدار عفو و گذشتی که دوست داری خداوند در مورد تو عنایت کند به مردم عطا کن و بر عفو و گذشت هرگز پشیمان و نادم مباش».
4. «شر الناس من لایعفو عن الزله و لایستر العوره؛ بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران نمی گذرد و عیب آنها را نمی پوشاند». (ر.ک: تصنیف غرر الحکم و در الحکم، ص 244، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی)
عفو و گذشت یکی از مفاهیم اخلاقی است. عفو و بخشش ضد انتقام است؛ یعنی آن جایی که حقی از انسان ضایع شده است یا ظلمی شده است بخشیدن آن حق یا گذشتن از آن ظلم و انتقام نگرفتن از طرف مقابل را عفو و گذشت می گویند و خداوند در قرآن کریم می فرماید: «خذ العفو و امر بالمعروف؛ طریقه عفو و بخشش را نگهدار و امر به معروف کن» (اعراف، آیه 199).
و نیز از پیامبر(ص) روایت شده که: «عفو و گذشت زیاد نمی کند مگر عزت را؛ پس گذشت کنید تا خدا شما را عزیز گرداند».
بنابراین عفو و گذشت یکی از صفات کمال و موجب سعادت و سربلندی انسان می شود ؛زیرا انسان در حالی که قدرت انتقام دارد ولی عفو می کند.
اما این غیر از حالت انفعال و انعطاف پذیری بیش از حد است روشن است که این حالت ناشی از عدم استحکام شخصیت و سست عنصری انسان است و هرگز صفت پسندیده ای نیست زیرا انفعال و انعطاف پذیری بیش از حد باعث می شود انسان در مقابل هر کسی و در هر کاری عقب نشینی کند و همه فرصت های ممکن را از دست بدهد و نهایتا تسلیم شود و قطعا این صفت خوبی نیست و انسان باید با این روحیه مقابله کند و به شخصیت خود ثبات و استحکام بخشد.
بدیهی انسان باید با شناختی که از افراد دارد با آنها بر خورد کند ومرز میان تواضع وحرمت شکنی یا سوء استفاده را تشخیص دهد وحد و مرز احترام و دوستی را رعایت کند و هر جا احساس سوء برداشت را داد رفتار خود را به نحوی تنظیم کند که حرمت او حفظ شود و افراد به کارهای غیر اخلاقی تشویق نشوند.
چند روایت در مورد عفو و گذشت بیان می شود:
1. «العفو تاج المکارم؛ عفو تاج فضیلت های اخلاقی است».
2. «العفو احسن الاحسان، عفو؛ بهترین و نیکوترین احسان است».
3. «اعط الناس من عفوک و صفحک مثل ما تحب ان یعطیک الله سبحانه، و علی عفو فلا تندم؛ آن مقدار عفو و گذشتی که دوست داری خداوند در مورد تو عنایت کند به مردم عطا کن و بر عفو و گذشت هرگز پشیمان و نادم مباش».
4. «شر الناس من لایعفو عن الزله و لایستر العوره؛ بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران نمی گذرد و عیب آنها را نمی پوشاند». (ر.ک: تصنیف غرر الحکم و در الحکم، ص 244، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی)