خانه » همه » مذهبی » با توجه به این که در بعضی مواقع نماز شب می خوانم ولی با نشاط نیست جهت با نشاط شدن چه باید کرد؟

با توجه به این که در بعضی مواقع نماز شب می خوانم ولی با نشاط نیست جهت با نشاط شدن چه باید کرد؟

دانشجوى گرامى، باید توجه داشته باشید که: میل انسان به نماز، کشش فطرى الهى است و در مقابل کسالت انسان نتیجه نفس اماره و قواى شیطانى آن است. این دو نیرو در مقاطع گوناگون با یکدیگر به مقابله بر مى خیزند و همواره یکى دیگرى را شکست مى دهد. البته این خود انسان هست که با حاکم ساختن نیروى اراده مى تواند با هواى نفس مقابله نموده و جنود رحمانى باطن خویش را غلبه دهد. بنابر این هرگاه در برابر امور معنوى کسالتى احساس کردید با اراده جدى با آن مقابله کرده و در جهت خلاف آن عمل کنید. در صورتى که چنین نماییدپس از اندک مدتى آن کسالت برطرف مى شود و انجام عمل آسان و بدون مانع درونى مى گردد. ضمنا بهتر است کوشش کنید نمازهاى خود را اول وقت و با جماعت بخوانید. زیرا در این صورت نشاط شما در عبادت بیشتر خواهد شد و کسالت از شما رخت بر خواهد بست.
باید اعتراف کنیم که ما راه عبادت را نیز به درستی نمی دانیم؛ یعنی ما از نظر عبادت نیز قادر به اداره خود به نحو صحیح نیستیم. غالبا خیال می کنند که چون عبادت خوب است، پس هر چه بیشتر، بهتر؛ فکر نمی کنند که عبادت آن گاه اثر خود را می بخشد که جذب روح شود و روح از آن به طور صحیح تغذیه نماید. همان طور که معنای استفاده از غذای خوب این نیست که هر چه بیشتر بهتر، معنای استفاده از عبادت نیز این نیست. عبادت باید با نشاط روح توأم باشد؛ مقصودم این نیست که قبلا باید نشاطی وجود داشته باشد تا عبادت شروع شود. بسا افرادی که هیچ وقت نشاطی پیدا نکنند. خود نشاط بتدریج با عبادت و انس با ذکر خدا پیدا می شود. مقصود این است که ظرفیت انسان برای عبادت، یک ظرفیت محدود است؛ فرضا انسان عبادت را با نشاط آغاز کند، پس از مدتی که بدن خسته شد، نشاط هم از بین می رود و عبادت جنبه تحمیلی پیدا می کند و در حکم خوردنی نامطبوع و مهوعی می گردد.
خوب عبادت کردن و از مواهب آن بهره مند شدن، حساب و قاعده و به اصطلاح مکانیسمی دارد و مربوط است و به حسن مدیریت خود؛ یعنی خود را، احساسات خود را، عواطف خود را، غرایز خود را و بالاخره قلب و دل خود را خوب اداره کردن (امدادهای غیبی در زندگی بشر، صص 107 و 109).
کسالت و کم توفیقی در نماز شب معلول عواملی است:
1. عوامل جسمی ; گاهی خستگی زیاد مغز و اعصاب و وضعیت مزاجی خواب را سنگین و طولانی می کند. پرخوری در شب , خود علتی دیگر برای خواب طولانی و سنگین می باشد. حضرت عیسی (علی نبینا و آله و علیه السلام ) خطاب به بنی اسرائیل فرمود: «یا بنی اسرائیل ! لا تکثروا الائکل فانه من اکثر الأکل اکثر النوم , و من اکثر النوم اقل الصلاه کتب من الغافلین ؛ ای بنی اسرائیل ! خوردن خود را زیاد نکنید, زیرا هر کس بر خوردن خود بیفزاید, بر خوابیدن خود هم می افزاید و هر کس که بر خواب خود بیفزاید, از نماز کم می گذارد (و در نتیجه) در زمره غافلان نوشته می شود». (میزان الحکمه، ج 1، ص156 ، ر 590)
غذاهایی هستند که اگر تنها به آن ها اکتفا شود, خواب طولانی و سنگین را به دنبال دارد; مثل نان و ماست یا دوغ و… برای تعدیل خواب و توفیق برای نماز شب , به تذکرات زیر توجه کنید:
الف . خواب قیلوله و قبل از ظهر – که استحباب شرعی هم دارد – ترک نشود. این خواب مختصر, ولی بسیار مفید است . اگر قبل از ظهر میسر نیست با فاصله ای بعد از ناهار انجام گیرد. اگر اصلا خواب روز میسر نیست , حداقل باید دقایقی دراز کشید.
ب . کم خوری در شب:
امام رضا(ع ) می فرمایند: «من اراد ان یکون صالحا خفیف الجسم ]و اللحم [ فلیقلل من عشائر باللیل؛ هر کس می خواهد (بدنی ) سالم و جسم و گوشتی سبک داشته باشد, باید شام خود را کم کند». (همان، ج 1، ص 123، ر 635)
باید از افراط و تفریط در خوردن پرهیز شود. کم خوری غیر از نخوردن یا بد خوردن است . میزان کم خوری را رسول اکرم (ص ) چنین می فرمایند: «کل وانت تشتهی , و امسک و انت تشتهی؛ در حالی که اشتها داری , بخور و در حالی که (هنوز) اشتها داری , از خوردن دست بکش». (همان ، ر 633)
ج . غذای مناسب شب : کیفیت غذا جوری باشد که اعصاب و بدن سست نشود. شب ها از ماست , دوغ , کشک و مانند آن استفاده نشود یا در کنار آن ها چند دانه خرما یا کشمش یا مویز و مانند آن تناول شود. هر کس باید با توجه به مزاج خود, برنامه غذایی مناسبی برای خود داشته باشد. دقت کنید غذاهایی قوت می بخشد, چه غذاهایی رخوت و نسبت به چه غذاهایی حساسیت دارید. مثلا خرما برای بعضی مزاج ها سازگار نیست , زیرا موجب جوش صورت و دمل می شود.
د. شام اول شب : هر چه وقت خوردن شام به اول شب نزدیک تر باشد و با وقت خواب فاصله داشته باشد, بهتر است.
ه. زود خوابیدن : شب ها – مخصوصا شب های کوتاه – باید زودتر خوابید به گونه ای که حتی در شب های کوتاه حداقل بشود چهار ساعت مداوم خوابید. بقیه خواب در وقت دیگر جبران می شود. البته شب های بلند, هفت ساعت مداوم هم می شود خوابید.

2. عوامل روحی:

الف . گناه : اما باقر(ع ) می فرمایند: «جا رجل الی امیرالمؤمنین (ع ) فقال : انی قد حرمت الصلاه باللیل , فقال : قد قید تک ذنوبک؛ مردی به محضر حضرت علی (ع ) آمد و پرسید: من از نماز شب محروم شده ام . حضرت فرمود: گناهانت تو را مقید کرده است ». (همان , ج 7، ص3152، ر10766) این درباره بسیاری از مردم صادق است.
ب . عجب : گاهی عجب ناشی از عبادت و نماز شب , خود عاملی است که انسان را از نماز شب محروم می دارد. برای جلوگیری از این عجب , خداوند تعالی از روی لطف , بنده خود را در خواب می دارد. البته این بسیار کم اتفاق می افتد و برای کسانی است که غالبا توفیق نماز شب را دارند.
ج . ضعف اراده : نماز شب اراده و عزم می خواهد. خواستن تنها کافی نیست , باید با تصمیم جدی خوابید. ضعف اراده از مهم ترین عوامل محروم ماندن از نماز شب و سحرخیزی می باشد. باید با این ضعف و سستی اراده مبارزه کرد. امام علی (ع )می فرمایند: «ضادوا التوانی بالعزم ; به وسیله عزم , با سستی مبارزه کنید». (همان , ج 8، ص 3756، ر 12924)
تفکر در اهمیت نماز شب و خواندن دعاهای قبل از خواب , برای تقویت اراده و عزم مفیدند. در هر صورت , اگر گاهی موفق به نماز شب نشدید, قضای آن را به جا آورید. نماز شب باید از کم شروع شود, با حذف مستحبات طولانی آن , می شود همه آن را در ده دقیقه خواند; ولی اگر حال خوشی دست داد, طولانی کردن آن به اندازه کشش حال , اشکالی ندارد.
در آخر سفارش اکید می شود که فقط با عمل به این راهکارها و عزم جزم و اراده محکم می توان هر شب به نماز شب موفق شد. سعی کنید بدون کوک کردن ساعت بیدار شوید. عادت به نماز شب و سحرخیز, ممکن است حداقل دو سال طول بکشد; بنابراین از افت و خیزها بیدار شدن ها و بیدار نشدن ها, سستی و سردی به خود راه ندهید.
از آیات قرآن و روایات استفاده می شود که نماز شب از مستحباتی است که سخت مورد تأکید قرار گرفته و آثار عمیق و گسترده ای در روح و روان و اعمال و دنیا و آخرت انسان دارد. خداوند متعال در قرآن کریم، سوره سجده، آیه 16 و 17 می فرماید: «تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا و مما رزقناهم ینفقون، فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قره اعین جزاء بما کانوا یعملون» ؛ «پهلوهای آنها از بستر خواب فاصله می گیرد (از خواب بر می خیزند) و پروردگارشان را از روی بیم و امید می خوانند و از آنچه به آنان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند که به پاداش عملشان چه چشم روشنی ها برای آنان پنهان و ذخیره شده است».
اگر در فضیلت شب زنده داری و نماز شب چیزی جز همین یک آیه نبود برای اهل ایمان کافی بود که همه روز را به انتظار آمدن شب و خلوت با دوست باشند.
در فضیلت و آثار و برکات نماز شب روایات فراوانی داریم:
1- شیخ صدوق در چندین کتاب از پیامبر(ص) چنین نقل می کند: «اشراف امتی حمله القرآن و اصحاب اللیل»؛ «شرافتمندان امت من حاملان قرآن و شب زنده داران هستند» (شمع سحر، سید احمد فهری، انتشارات دارالکتاب، ص 13)
2- در روایتی از پیامبر(ص) چنین آمده است: «مازال جبرئیل یوصینی بقیام اللیل حتی ظننت ان خیار امتی لن یناموا» ؛ «جبرییل به قدری سفارش سحرخیزی را به من کرد که گمان کردم برگزیدگان و نیکان امت من هرگز نخواهند خوابید» (همان، ص 19)
3- در حدیثی حضرت صادق(ع) در تفسیر آیه مبارکه «ان الحسنات یذهبن السیئات»؛ «بی شک کارهای نیک، کارهای بد را پاکسازی می کند» فرمود: «صلاه اللیل تذهب بذنوب النهار» ؛ «نماز شب گناهان روز را پاک می کند» (همان، ص 21)
4- در حدیثی از امام زین العابدین پرسیدند: «ما بال المتهجدین بالیل من احسن الناس وجها؟ قال: لانهم خلوا بربهم فکساهم الله من نوره» ؛ «چرا چهره و صورت شب زنده ترین این چنین زیبا است؟ فرمود: چون آنان با پروردگار خویش خلوت کرده اند و خداوند به آنها جامه ای از نور خویش پوشانده است» (همان، ص 21)
5- جابرن بن عبدالله انصاری می گوید: شنیدم رسول خدا می فرمود: «ما اتخذ الله ابراهیم خلیلا الا لاطعامه الطعام و صلاته باللیل والناس نیام» ؛ «خداوند ابراهیم را دوست خود قرار نداد مگر به این خاطر که سفره اش باز بود و هنگامی که مردم در خواب بودند به نماز می ایستاد» (همان، ص 22)
6- پیامبر(ص) در حدیثی می فرماید: «نماز شب موجب خشنودی پروردگار و محبت فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت خدا و ریشه ایمان و راحت تن و بدن و ناخشنودی شیطان و سلاح علیه دشمنان و به هدف رسیدن دعا و قبولی اعمال و برکت روزی و شفیع میان صاحبش و فرشته مرگ و چراغ قبر و بستر زیر دو پهلو در قبر و پاسخ منکر و نکیر (دو فرشته بازپرس الهی) و مونس و زایر مرده در قبر تا روز قیامت است و در روز قیامت نماز شب، سایه ای بالای سر و تاجی بر تارک صاحبش و جامه ای بر تنش و نوری پیشاپیش او و پرده ای میان او و آتش و حجتی برای مؤمن در پیشگاه خدای متعال و سنگینی میزان اعمال و وسیله عبور از پل صراط و کلید در بهشت است» (حدیث دنباله دارد) (همان، ص 28)
7- در حدیثی پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: «و علیک بصلوه اللیل و علیک بصلوه اللیل و علیک بصلوه اللیل» ؛ «بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب» (همان، ص 29)
8- در حدیثی حضرت صادق(ع) به فردی به نام سلیمان دیلمی می فرماید: «یا سلیمان لا تدع قیام اللیل فان المغبون من حرم قیام اللیل» ؛ «ای سلیمان! شب زنده داری را از دست مده، چون زیان دیده کسی است که از شب زنده داری محروم گردد» (همان، ص 22)
برای آگاهی بیشتر ر.ک : شب مردان خدا.
براى این که انسان در نماز توجه پیدا کند لازم است:
1) به حقیقت نماز که سخن گفتن با خداوند متعال است توجه پیدا کند. اگر عظمت کسى که با او سخن مى گوییم بر ما معلوم باشد نمى توانیم به او توجه نکنیم و این در گفتگوهاى معمولى هم قابل مشاهده است. شما هنگامى که با رئیس دانشگاه سخن مى گویید آیا مى توانید درحال سخن گفتن با او به غیر او متوجه باشید و صورت از او برگردانید؟ در نماز هم حقیقت انسان که قلب اوست باید متوجه حق باشد و انسان متوجه به حق نمى تواند صورت جان خود یعنى قلب را متوجه غیر او کند؛ و این نیاز به تمرین دارد. در حدیث وارد شده است که اگرنمازگزار بداند که با چه کسى سخن مى گوید و مورد توجه چه کسى قرار دارد، هرگز نماز خود را به پایان نخواهد بُرد.
2) با مطالعه کتب معارف اسلامى با فلسفه نماز، مفهوم نماز خواندن و… آشنا شده و این آشنایى را با تفکّر در آن تعمیق بخشید. کتب مورد استفاده مانند: آداب صلاة حضرت امام خمینى(ره)، صولة الخاشعین شهید دستغیب، اسرار صلاة آیة الله جوادى آملى، پرتوى از اسرار نمازو نماز براى جوانان، نوشته حاج آقا محسن قرائتى و نماز استاد حائرى شیرازى.
3) با تفکّر در وجود خود، هستى و ماهیت وجودى خود که عین ربط به خداوند و نیازمندى لحظه به لحظه به خداوند است و…، ضرورت ارتباط با خداوند را بیشتر شناخته و تعمیق بخشید.
4) حتى الامکان نمازها را در اوّل وقت بخوانید.
5) مکان نماز را از هر گونه عامل انحراف حسّى (سر و صدا، تصاویر، اشیاى موجب جلب نظر) خالى نگه دارید.
6) پیش از نماز زمینه سازى کرده و آمادگى روحى کسب کنید.
7) با عمل به مستحبّات قبل از نماز مانند دعا و اعمال هنگام وضوء و غیره، توجّه خود را به عبادت و معبود خود فراهم ساخته و زمینه جلب توجه را فراهم آورید.
8) قبل از ایستادن به نماز و حتّى انجام مستحبّات قبل از نماز، دل خود را از تعلّق به دنیا و هر کارى غیر از نماز خالى سازید. خودتان مى دانید که خاطر انسان همواره متوجّه چیزى بوده و بدان دل بسته است همان سان که عاشق همیشه دل در گرو معشوق دارد، لذا باید کارىکرد که دل، بسته عبادت شود و از تعلّق به هر چه غیر نماز، عبادت و توجّه به معبود رها گردد.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد