سجده به عنوان یک روش متواضعانه برای پرستش مخصوص به اسلام و یا حتی ادیان الهی نیست .
پیشینه تاریخی سجده برای خداوند وغیر خداوند هر دو به قبل از اسلام بر می گردد. اگر به قرآن کریم مراجعه کنیم می بینیم که سجده هم برای خداوند متعال وهم برای پادشاهان و فراعنه و حتی برای بت ها و مخلوقات الهی در زمان دیگر پیامبران و قبل از اسلام هم وجود داشته است . به عنوان مثال قرآن کریم در مورد سجده برای غیر خدا به سجده مردم جاهلیت به خورشید و ماه در زمان پیامبران قبل از حضرت محمد صلوات الله علیه اشاره دارد:
« وَ مِنْ آیاتِهِ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ (فصلت/ 37)
خداوند در این آیه خطاب به مشرکانی که به سجده بر ماه و خورشید مشغول بوده اند دستور سجده بر خالق ماه و خورشید را صادر می کند
ویا در زمان حضرت سلیمان که مردم یک کشور( ملکه سبا ) همگی بر خورشید سجده می کردند:
«وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ ؛او و قومش را دیدم که براى غیر خدا- خورشید- سجده مى کنند و شیطان اعمالشان را در نظرشان جلوه داده، و آنها را از راه بازداشته و از این رو هدایت نمى شوند!» (24./نمل )
از طرف دیگر در مورد سجده برای خداوند هم می توان به سجده حضرت مریم و یهودیان و مسیحیان اشاره نمود:
«یا مَرْیَمُ اقْنُتی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی مَعَ الرَّاکِعینَ ؛اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع کنندگان، رکوع کن! »(آل عمران : 43)
« لَیْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ یَتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ وَ هُمْ یَسْجُدُونَ ؛ اهل کتاب همگی یکسان نیستند، جمعیّتى هستند که (به حق و ایمان) قیام مى کنند و پیوسته در اوقات شب، آیات خدا را مى خوانند در حالى که سجده مى نمایند»(113آل عمران).
ضمن آنکه آیه 58 مریم نیز به سجده بنی آدم از زمان حضرت آدم تا حضرت نوح و ابراهیم و یعقوب و… علیهم السلام دلالت می کند:
«أُولئِکَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْراهیمَ وَ إِسْرائیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا إِذا تُتْلى عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا ؛ آنها پیامبرانى بودند که خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود، از فرزندان آدم، و از کسانى که با نوح بر کشتى سوار کردیم، و از دودمان ابراهیم و یعقوب، و از کسانى که هدایت کردیم و برگزیدیم. آنها کسانى بودند که وقتى آیات خداوند رحمان بر آنان خوانده مى شد به خاک مى افتادند، در حالى که سجده مى کردند و گریان بودند »(58 مریم )
و قبل از همه اهل زمین از سجده ملائکه الهی می توان به عنوان مبدا و پیشینه حقیقی سجده برای خداوند یاد نمود.
«إِنَّ الَّذینَ عِنْدَ رَبِّکَ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ ؛ آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هیچ گاه) از عبادتش تکبر نمى ورزند، و او را تسبیح مى گویند، و برایش سجده مى کنند.» (الأعراف : 206)
خلاصه آنکه سجده به عنوان یک کرنش و تواضع و فروتنی نسبت به موجود برتر از یک حس خداگرایی و خداپرستی سرچشمه می گیرد که به واسطه اشتباه در مصداق حقیقی خداوند نسبت به مخلوقات الهی و یا پادشاهان و… به انحراف کشیده شده است. لذا باید توجه داشته که سجده اصالتا یک روش ومنسک خداپرستی است که در همه ادیان و اعصار وجود داشته است.ازهمین رو،میتوان گفت که تمامی ادیان الهی براساس فطرت وحس خدا جوی سجده رامخصوص خداوند(ویا کسی که خداوند اورا سزاوارسجده وکرنش بداند)دانسته وبشریت راازسجده کردن دربرابر پادشاهان بت هاو…برحذر داشته است.
پیشینه تاریخی سجده برای خداوند وغیر خداوند هر دو به قبل از اسلام بر می گردد. اگر به قرآن کریم مراجعه کنیم می بینیم که سجده هم برای خداوند متعال وهم برای پادشاهان و فراعنه و حتی برای بت ها و مخلوقات الهی در زمان دیگر پیامبران و قبل از اسلام هم وجود داشته است . به عنوان مثال قرآن کریم در مورد سجده برای غیر خدا به سجده مردم جاهلیت به خورشید و ماه در زمان پیامبران قبل از حضرت محمد صلوات الله علیه اشاره دارد:
« وَ مِنْ آیاتِهِ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ (فصلت/ 37)
خداوند در این آیه خطاب به مشرکانی که به سجده بر ماه و خورشید مشغول بوده اند دستور سجده بر خالق ماه و خورشید را صادر می کند
ویا در زمان حضرت سلیمان که مردم یک کشور( ملکه سبا ) همگی بر خورشید سجده می کردند:
«وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ ؛او و قومش را دیدم که براى غیر خدا- خورشید- سجده مى کنند و شیطان اعمالشان را در نظرشان جلوه داده، و آنها را از راه بازداشته و از این رو هدایت نمى شوند!» (24./نمل )
از طرف دیگر در مورد سجده برای خداوند هم می توان به سجده حضرت مریم و یهودیان و مسیحیان اشاره نمود:
«یا مَرْیَمُ اقْنُتی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی مَعَ الرَّاکِعینَ ؛اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع کنندگان، رکوع کن! »(آل عمران : 43)
« لَیْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ یَتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ وَ هُمْ یَسْجُدُونَ ؛ اهل کتاب همگی یکسان نیستند، جمعیّتى هستند که (به حق و ایمان) قیام مى کنند و پیوسته در اوقات شب، آیات خدا را مى خوانند در حالى که سجده مى نمایند»(113آل عمران).
ضمن آنکه آیه 58 مریم نیز به سجده بنی آدم از زمان حضرت آدم تا حضرت نوح و ابراهیم و یعقوب و… علیهم السلام دلالت می کند:
«أُولئِکَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْراهیمَ وَ إِسْرائیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا إِذا تُتْلى عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا ؛ آنها پیامبرانى بودند که خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود، از فرزندان آدم، و از کسانى که با نوح بر کشتى سوار کردیم، و از دودمان ابراهیم و یعقوب، و از کسانى که هدایت کردیم و برگزیدیم. آنها کسانى بودند که وقتى آیات خداوند رحمان بر آنان خوانده مى شد به خاک مى افتادند، در حالى که سجده مى کردند و گریان بودند »(58 مریم )
و قبل از همه اهل زمین از سجده ملائکه الهی می توان به عنوان مبدا و پیشینه حقیقی سجده برای خداوند یاد نمود.
«إِنَّ الَّذینَ عِنْدَ رَبِّکَ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ ؛ آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هیچ گاه) از عبادتش تکبر نمى ورزند، و او را تسبیح مى گویند، و برایش سجده مى کنند.» (الأعراف : 206)
خلاصه آنکه سجده به عنوان یک کرنش و تواضع و فروتنی نسبت به موجود برتر از یک حس خداگرایی و خداپرستی سرچشمه می گیرد که به واسطه اشتباه در مصداق حقیقی خداوند نسبت به مخلوقات الهی و یا پادشاهان و… به انحراف کشیده شده است. لذا باید توجه داشته که سجده اصالتا یک روش ومنسک خداپرستی است که در همه ادیان و اعصار وجود داشته است.ازهمین رو،میتوان گفت که تمامی ادیان الهی براساس فطرت وحس خدا جوی سجده رامخصوص خداوند(ویا کسی که خداوند اورا سزاوارسجده وکرنش بداند)دانسته وبشریت راازسجده کردن دربرابر پادشاهان بت هاو…برحذر داشته است.
برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به تفسیر نمونه و المیزان و نور در ذیل آیات ذکر شده.