گستره عصمت

 عصمت ابعاد و گستره وسیعى دارد از جمله: گستره زمانى، گستره به لحاظ متعلَّق و گستره به لحاظ مرتبه.
 1. از نظر زمانى سخن در این است که آیا عصمت نبى منحصر در دوران نبوّت او است، یا پیش و پس از آن به فرض آنکه مرحله پسینى تحقق پذیر باشد. را نیز شامل مى شود و همه عمر را فرا مى گیرد.
 2. از جهت متعلَّق پرسش این است که شخص معصوم باید از چه چیزى مصونیت داشته باشد. مهمترین مواردى که در این بخش مورد توجه است عبارت است از:
 الف. عصمت در اصل ادعاى نبوّت،
 ب. عصمت در دریافت وحى الهى،
 ج. عصمت در حفظ و نگهدارى وحى،
 د. عصمت در ابلاغ وحى به مردم،
 ه. عصمت در تبیین و تفسیر وحى،
 و. عصمت در اجرا و عمل به مفاد وحى، در حوزه مسائل فردى و اجتماعى.
 از طرف دیگر این سؤال نیز وجود دارد که آیا مصونیت معصوم منحصر در امور دینى است یا فراتر از آن، یعنى مسائل دنیایى و امور عادى زندگى را هم شامل مى شود. این سؤال مبتنى بر این است که بتوان امور را به دینى و غیردینى تقسیم کرد، اما بنا برفراگیر بودن دین نسبت به همه امور چنین تفکیکى معنا ندارد.
 3. به لحاظ مرتبه مسئله این است که آیا عصمت در هر عرصه اى که لحاظ شود چه درجاتى دارد؟ آیا منحصر به مصونیت از گناه است یا از مرتبه گناه عمدى فراتر مى رود و خطا، سهو و نسیان را نیز شامل مى شود. گستره مورد بحث در عصمت از خطا و سهو شامل امور زیر است:
 الف. عصمت از خطا در تلقى، ابلاغ، تبیین و تفسیر وحى؛
 ج. عصمت از خطا در قضاوت؛
 د. عصمت از ارتکاب سهوى گناه؛
 ه. عصمت از خطا در امور عادى.
 از عصمت کامل در همه موارد یاد شده به «عصمت تام» یاد مى شود. مشهور علماى امامیه عصمت تام را باور دارند؛ یعنى معتقدند هر پیامبرى در همه عمر باید از هر گناه و خطایى در موارد پیش گفته معصوم باشد. در مقابل اکثر اهل سنّت مصونیت محدود و نسبى را باور دارند. در نظر نسبى انگاران نیز از جهت توسعه و تضییق دایره عصمت تفاوت هایى است که این مقال را مجال ذکر آن نیست. عصمت تام و کامل نیز درجاتى دارد که مرتبه فراتر آن را مى توان «عصمت اتم و اکمل» یا «عصمت مطلق» نامید.
 عصمت اکمل مصونیت از همه مراتب اشتباه است، یعنى حتى ترک اولى را نیز شامل مى شود. لیکن این مرتبه از عصمت شامل همه معصومان نمى شود.