زخم بستر

زخم بستر بدن که به آن زخم های فشار و زخم های دکوبیت نیز گفته می شود صدماتی به پوست و بافت زیرین هستند که از فشار طولانی مدت بر روی پوست ایجاد می شوند. زخم بستر اغلب روی پوست که نواحی استخوانی بدن مانند پاشنه پا، مچ پا، باسن و استخوان ران را در بر می گیرد بوجود می آیند.

افراد با شرایط پزشکی خاص که بیشتر در رختخواب بستری هستند و توانایی آنها برای تغییر موقعیت ها را محدود است یا مجبورند بیشتر وقتشان را در یک تخت یا صندلی بگذرانند به این زخم ها مبتلا می شوند.

زخم بستر می توانند در طی چند ساعت یا چند روز رشد کنند. بیشتر زخم ها با درمان بهبود می یابند، اما برخی درمان نمی شوند. شما می توانید برای پیشگیری از زخم بستر و  یا کمک به بهبودی آنها قدم بردارید.1

نقاط شایع زخم بستر

این زخم ها بیشتر در قسمت های زیر روی پوست ایجاد می شوند:

باسن

شانه و ستون فقرات

پشت بازوها و پاها جایی که روی صندلی قرار می گیرند.

برای افرادی که باید در رختخواب بمانند، بسترها ممکن است در قسمت های زیر اتفاق بیفتد:

تیغه های شانه

پشت یا طرفین سر

پاشنه پا، مچ پا و پوست پشت زانو

لگن، قسمت تحتانی کمر یا استخوان ران.1
 

علائم زخم بستر

تشکیل زخم بستر از چهار مرحله میگذرد. در مراحل اول شدت آن کم بوده و در مراحل بعدی شدت آن بیشتر میشود. این مراحل بترتیب عبارتند از
 

مرحله اول

پوست سالم است

در کسانی که رنگ پوستشان روشن است پوست قرمز شده و وقتی با انگشت به آن فشار میاوریم سریع سفید نمیشود.

پوست ممکن است دردناک، سفت، نرمتر از معمول، سردتر یا گرم تر از معمول شود.
 

مرحله دوم

لایه رویی پوست ( اپیدرم) از بین میرود

یک زخم کمی فرو رفته به رنگ صورتی یا قرمز در محل تشکیل میشود.

ممکن است در محل تاول تشکیل شود.
 

مرحله سوم

چربی زیر پوست نمایان میشود

زخم گود میشود

ته زخم بافت مرده زرد رنگی هست.

آسیب ممکن است به زیر پوست سالم هم نقب بزند
 

مرحله چهارم

عضله، تاندون یا استخوان نمایان میشود

کف زخم بافت مرده خشکیده هست

آسیب وسعت یافته و به زیر پوست به ظاهر سالم هم گسترش یافته است.2
 

علت زخم بستر

علت زخم فشاری اینست که به علت فشرده شدن ممتد پوست بین برجستگی استخوانی زیرین از یک طرف و سطح بستر از طرف دیگر مویرگ های تغذیه کننده پوست مسدود میشوند. تا وقتی فشار برقرار است این مویرگ ها بسته میمانند.

در یک انسان سالم، فرد در هنگام خواب بطور غیر ارادی مرتبا وضعیت خود را عوض میکند و به این ترتیب محل هایی از پوست را که زیر فشار قرار میگیرند را مرتبا تغییر میدهد و به این ترتیب اجازه میدهد که بطور نوبتی به همه قسمت های پوست زیر بدن خون برسد.

در یک فرد بیمار اما این مکانیسم خوب کار نمیکند. بیمار مدت های طولانی در یک وضعیت ثابت دراز میکشد. نتیجه آنست که پوست قسمتی که مدت طولانی بدون جریان خون مانده است قطع شده و آن قسمت از پوست میمیرد.
 
مکانیسم دیگر اینست که در حین مراقبت از یک بیمار در بسیاری اوقات فرد مراقب، بیمار را به روی بستر یا ملحفه میکشد.

این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب میزند.

گاهی هم بر اثر نیروهایی که در دو جهت مختلف به پوست و استخوان وارد میشوند آسیب ایجاد میشود. بطور مثال بیماری که در روی تخت خوابیده اگر پشت تخت در زیر سر بیمار بالاتر باشد بیمار به سمت پایین تخت سر میخورد.

در این حال پوست زیر باسن به علت اصطکاک با ملحفه ثابت مانده ولی استخوان خاجی و دنبالچه به علت وزن بیمار به سمت پایین تخت حرکت میکنند. این مکانیسم موجب کشیده شدن عروق زیر پوستی و اسیب به خونرسانی پوست میشود.2

پیشگیری از ایجاد زخم بستر

– وضعیت افراد بستری را هر 2 ساعت یک بار تغییر دهید. این تغییر وضعیت دادن باید بصورت مرتب و طبق برنامه زمانی نصب شده بر بالین بیمار باشد.

– پوست باید مرتبا تمیز شود. مرتبا دیده شود تا مبادا زخمی ایجاد شده و از نظر دور بماند.

– اگر بیمارتان به طرف پایین تخت لغزید از کشیدن وی بر روی تخت اجتناب کنید و جهت چرخاندن وی و بالا کشیدنش از ملحفه استفاده نمائید.

– ماساژ نواحی تحت فشار همراه با تغییر وضعیت هر دو ساعت انجام شود. جهت ماساژ می توان از روغن زیتون استفاده کرد.

– از ماساژ نواحی زخم شده بشدت پیشگیری نمایید.

– پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.

– پوست قسمت هایی را که ممکن است مرطوب شوند همواره لازم است خشک نگه داشته شود. – به پوست های خشک کرم های محافظ (کرم عسل، کرم کامفیل) بزنید تا خشکی آنها کمتر شود.

– فراموش نشود تا حد امکان باید از خشکی پوست پیشگیری کرد.

– هر روز بطور مرتب باید پوست نقاطی را که بیشتر احتمال زخم بستر دارند بدقت بازدید کنید.

– اگر بیمار کنترل ادرار و مدفوع ندارد باید مانع از ریختن ادرار و مدفوع بر روی پوست شویم و پوست را خشک و تمیز نگه داریم. و با شامپوهای ملایم مانند شامپوی بچه پوست بیمار کاملا تمیز شود.

– باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن بیمار رسانده شود.

– فیزیوتراپی با آموزش و انجام حرکات ورزشی به بیمار کمک می کند تا عضلات وی قویتر و پوستش ترمیم یابد تا خون بیشتری به پوست برسد.

– از وارد کردن فشار مستقیم به نواحی از بدن با استخوان برجسته نظیر آرنج و لگن خودداری شود.

– از بالش ها و پدهای حمایت کننده در نواحی مانند بازو، ران و مناطق آسیب پذیر استفاده شود.

– نواحی زیر بیشترین احتمال ایجاد زخم بستر را در بدن بیمار دارند، بنابراین توجه بیشتر به این نواحی جهت پیشگیری از ایجاد زخم بستر ضروری است.3
 

درمان زخم بستر

با توجه به وسعت و درجه زخم ایجاد شده درمان به کار گرفته متفاوت است.

در مراحل اولیه هدف برداشتن فشار و تغییر پوزیشن است؛ در این مرحله تشک های مواج (سلولی و تخم مرغی) بسیار کمک کننده خواهند بود.

در مراحل بعدی با توجه به زخم، درمان های تخصصی، دبریدمان، وکیوم تراپی و پانسمان های نوین جهت احیا و بازسازی بافت تخریب شده استفاده می شود.2
 

عوارض زخم بستر

بعد از تشکیل زخم بستر پس از مدتی عوارضی ایجاد میشود که مهمترین آنها عبارتند از

عفونت پوست

پوست زخم شده پس از مدتی به علت رشد میکروب ها عفونی میشود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیار بد بو میگردد.
 

عفونت استخوان و مفصل

عفونت پوست میتواند به استخوان و یا مفصل زیر آن گسترش یافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.
 

عفونت خون

باکتری هایی که در محل زخم بستر شروع به رشد و تکثیر میکنند میتوانند به جریان خون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بدن و مرگ بیمار شوند.
 

سرطان

اگر زخم بستر به مدت طولانی باقی بماند ممکن است در پوست آن محل نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود.1

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.iranorthoped.com
3.www.medicine.tums.ac.ir