اختلال خواب چیست؟

اکثر افراد گاهی به دلیل استرس، برنامه‌های پرتنش و سایر تأثیرات بیرونی دچار مشکلات خواب می‌شوند. با این حال، وقتی این مسائل به طور منظم شروع به بروز می‌کنند و زندگی روزمره را مختل می‌کنند، ممکن است نشان‌دهنده اختلال خواب باشد.

بسته به نوع اختلال خواب، افراد ممکن است خواب سختی داشته باشند و در طول روز احساس خستگی مفرط کنند. کمبود خواب می‌تواند بر انرژی، خلق و خو، تمرکز و سلامت کلی تأثیر منفی بگذارد.

در برخی موارد، اختلالات خواب می‌تواند علامت بیماری پزشکی یا بهداشت روانی دیگری باشد. این مشکلات خواب ممکن است سرانجام با دستیابی به درمان علت اصلی از بین بروند. وقتی اختلالات خواب به دلیل بیماری دیگری ایجاد نشوند، درمان به طور معمول شامل ترکیبی از درمان‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی است.

در صورت مشکوک بودن به اختلال خواب، دریافت تشخیص فوری و درمان بسیار مهم است. در صورت عدم درمان، اثرات منفی اختلالات خواب می‌تواند منجر به عواقب بعدی سلامتی شود؛ همچنین می‌توانند بر عملکرد شما در محل کار تأثیر بگذارند، باعث ایجاد تنش در روابط شوند و توانایی شما در انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند.

انواع اختلال خواب کدامند

انواع مختلفی از اختلالات خواب وجود دارد. برخی ممکن است به دلیل سایر شرایط زمینه‌ای سلامتی ایجاد شوند.

بی‌خوابی

بی‌خوابی به عدم توانایی در خواب رفتن یا خواب ماندن اشاره دارد. می‌تواند ناشی از جت‌زدگی (بی‌خوابی و ناراحتی ناشی از مسافرت طولانی با هواپیما)، استرس و اضطراب، هورمو‌ن‌ها یا مشکلات گوارشی باشد. همچنین ممکن است علامت یک بیماری دیگر باشد.

بی‌خوابی می‌تواند برای سلامت کلی و کیفیت زندگی شما مشکل‌ساز باشد، به طور بالقوه باعث موارد زیر می‌شود:
 

• افسردگی
• مشکل در تمرکز
• زودرنجی
• افزایش وزن
• اختلال در کار یا عملکرد مدرسه

متأسفانه، بی‌خوابی بسیار شایع است. این اختلال بیشتر در میان بزرگسالان و زنان شیوع دارد.

بی‌خوابی معمولاً به عنوان یکی از سه نوع زیر طبقه‌بندی می‌شود

مزمن، هنگامی که بی‌خوابی حداقل به مدت 1 ماه به طور منظم اتفاق می‌افتد
متناوب، هنگامی که بی‌خوابی به طور دوره‌ای رخ می‌دهد
گذرا، زمانی که بی‌خوابی هر بار فقط چند شب طول می‌کشد

آپنه خواب

آپنه خواب با مکث در تنفس هنگام خواب مشخص می‌شود. آپنه خواب یک بیماری پزشکی جدی است که باعث می‌شود بدن اکسیژن کمتری دریافت کند. همچنین می‌تواند باعث بیدار شدن شما در طول شب شود.

دو نوع آپنه وجود دارد

آپنه انسدادی خواب، زمانی که جریان هوا متوقف می‌شود زیرا فضای مجاری هوایی انسداد دارد یا خیلی باریک است
آپنه خواب مرکزی، زمانی که مشکلی در ارتباط بین مغز و عضلات کنترل‌کننده تنفس شما وجود دارد.

پاراسمونیا

پاراسمونیا دسته‌ای از اختلالات خواب است که باعث ایجاد حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب می‌شود. که آنها عبارتند از:
 

• راه رفتن در هنگام خواب
• حرف زدن در خواب
• ناله کردن
• کابوس
• شب ادراری
• دندان قروچه یا فک زدن
• سندروم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار (RLS) یک نیاز طاقت‌فرسا برای حرکت دادن پاها است. این میل گاهی با احساس گزگز در پاها همراه است. در حالی که این علائم می‌توانند در روز بروز کنند، اما بیشتر در شب شایع‌اند.

RLS اغلب با برخی شرایط سلامتی همراه است، از جمله اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه (ADHD) و بیماری پارکینسون، اما علت دقیق آن همیشه مشخص نیست.

نارکولِپسی

مشخصه نارکولپسی “حملات خواب” است که هنگام بیداری رخ می‌دهد. این بدان معناست که شما ناگهان احساس خستگی مفرط کرده و بدون هشدار به خواب خواهید رفت. این اختلال همچنین می‌تواند باعث فلج خواب شود، که ممکن است شما را از نظر جسمی در حرکت درست بعد از بیدار شدن از خواب ناتوان کند. گرچه نارکولِپسی ممکن است به خودی خود اتفاق بیفتد، اما با برخی از اختلالات عصبی مانند مالتیپل اسکلروزیس (MS) نیز همراه است. 1

علت اختلال در خواب

یکی از مهم ترین دلایل اختلال در خواب ،افسردگی و استرس است که اگر این افسردگی و استرس کنترل و درمان نشود، می‌تواند عامل مهمی برای کابوس های شبانه، حرف زدن و راه رفتن در خواب، شب ادراری کودکان ناشی از ترس و … باشد. این مشکل ممکن است هم در بزرگسالان اتفاق بیفتد و هم در کودکان و علائم و عوارض آن گروه های سنی مختلف را درگیر می‌کند. در ادامه دلایل مهم و اصلی اختلال در خواب را اشاره می کنیم:

آلرژی و مشکلات تنفسی

یکی از دلایل اختلال خواب، آلرژی و مشکلات تنفسی می باشد. انواع مختلف از آلرژی‌ ها، سرماخوردگی و عفونت‌ های دستگاه تنفسی فوقانی می‌توانند نفس کشیدن را در هنگام شب دشوار کنند. بنابراین، ناتوانی در تنفس به هر شکلی که باشد ( از طریق بینی ) هم می‌تواند باعث مشکلات خواب و از دست رفتن کیفیت آن شود.

تکرر ادرار شبانه

یکی دیگر از دلایل اختلال خواب  به خصوص در کودکان، تکرر ادرار می باشد.این مشکل می تواند به به دلایل مختلفی مثل مصرف بیش از حد مایعات، عدم تعادل هورمونی، ترس و استرس و حتی فوبیا از تاریکی و … اتفاق بیفتد.اگر فرد در تکرر ادرار خود با خونریزی روبرو شد حتما باید به پزشک مراجعه کند.

درد مزمن و التهاب مفاصل

اگر فرد در نقطه ای از بدنش درد و التهاب داشته باشد، مثلا دندان درد ویا آرتروز داشته باشید همین درد باعث می شود که نتواند راحت بخوابد. این یک نشانه جدی است؛ از شایع ترین درد های مزمن شبانه، آرتروز، سندروم خستگی مزمن، فیبرومیالژیا (سندروم درد اسکلتی – عضلانی مزمن)، التهاب روده، سر درد و کمر درد است که می‌تواند باعث اختلال و بی نظمی در خواب شبانه شود.

استرس و اضطراب

یکی دیگر از دلایل و علتهای اختلال در خواب استرس و اضطراب می باشد. معمولا استرس و اضطراب تاثیر منفی و بدی روی روند خواب می گذارند و خوابیدن را با مشکل مواجه می کنند. کابوس دیدن، حرف زدن و یا راه رفتن در خواب از جمله تاثیرات منفی استرس بر پروسه خواب هستند.

علائم اختلالات خواب

علائم و نشانه های اختلال خواب با توجه به نوع این اختلالات در افراد مختلف متفاوت می باشد. همچنین در شرایطی که اختلالات خواب در اثر یک بیماری یا عامل زمینه‌ای دیگر به وجود آمده باشد، ممکن است علائم آن تغییر کند .اما علائم کلی اختلالات خواب عبارتند از:
 

• مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن
• ضعف و خستگی در طول روز
• میل شدید به چرت زدن در طول روز
• بدخلقی، زودرنجی و اضطراب
• حواس‌پرتی و عدم تمرکز
• افسردگی
• کاهش یا افزایش وزن 2

اختلالات خواب چگونه تشخیص داده می ‌شوند؟

روانشناس یا روانپزشک شما ابتدا یک معاینه‌ ی فیزیکی انجام داده و اطلاعات لازم در مورد علائم و سوابق پزشکی شما را جمع‌ آوری می‌ کند. پزشک، تست‌ های متنوعی، از جمله موارد زیر را درخواست خواهد کرد:

پلی‌سومنوگرافی یا آزمایش چندگانه‌ ی خواب: یک مطالعه‌ ی خواب که سطح اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را در جهت بررسی این ‌که چگونه خواب را مختل می ‌کنند، ارزیابی می ‌کند.

الکتروانسفالوگرام یا نوار مغزی: تستی که فعالیت الکتریکی مغز شما را ارزیابی کرده و هرگونه مشکلات بالقوه‌ ی وابسته به فعالیت ثبت شده را شناسایی می ‌کند.
آزمایش خون ژنتیک: یک آزمایش خون که به طور معمول برای تشخیص نارکولپسی و دیگر بیماری ‌های زمینه ‌ای که ممکن است سبب اختلالات خواب شده باشند، استفاده می ‌شود.

این تست‌ ها می ‌توانند در تعین درمان مناسب برای اختلالات خواب، حیاتی باشند.

اختلالات خواب چگونه درمان می‌ شوند؟

درمان اختلالات خواب می‌ تواند بسته به نوع و علت زمینه‌ ای آن‌ ها متنوع باشد. با این وجود، درمان عموما شامل ترکیبی از درمان‌ های پزشکی و تغییرات سبک زندگی است.

درمان ‌های پزشکی

درمان ‌های دارویی و پزشکی برای اختلالات خواب ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
 

• قرص ‌های خواب
• مکمل ‌های ملاتونین
• دارو های آلرژی یا سرماخوردگی
• دارو های بیماری‌ های زمینه ‌ای ایجاد کننده ‌ی اختلالات خواب
• دستگاه تنفسی یا جراحی (معمولا برای آپنه ‌ی خواب)
• محافظ دندان (معمولا برای دندان ‌قروچه)

تغییرات سبک زندگی

اصلاح سبک زندگی، مخصوصا در صورت همراه شدن با درمان های پزشکی، می‌ تواند کیفیت خواب شما را تا حد زیادی بهبود دهد. شما ممکن است بخواهید انجام موارد زیر را در نظر بگیرید:
 

• وارد کردن مقادیر بیشتری از سبزیجات و ماهی به رژیم‌ غذایی خود و کاهش مصرف شکر
• کاهش اضطراب و تشویش از طریق ورزش
• ایجاد یک برنامه‎‌ ی خواب منظم و پایبند ماندن به آن
• نوشیدن کمتر آب قبل از خواب
• محدود کردن مصرف کافئین، مخصوصا در اواخر بعداز ظهر یا غروب
• کاهش مصرف تنباکو
• خوردن وعده‌ های کربوهیدراتی کوچک ‌تر قبل از خواب

به خواب رفتن و بیدار شدن در یک زمان مشخص در هر روز نیز می‌ تواند کیفیت خواب شما را به طور چشم‌ گیری افزایش دهد. گرچه ممکن است وسوسه شوید که در تعطیلات بیشتر بخوابید، باید بدانید که خواب بیشتر در تعطیلات، به خواب رفتن و بیدار شدن در طول هفته را مشکل ‌تر می ‌کند. 3

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.arakmu.ac.ir
3.www.chetor.com