مننژیت بیماری خطرناکی است که اغلب در کودکان جدی‌تر شده و عوارض بیشتری نشان می‌دهد. در نتیجه این موضوع در اطفال توجه ویژه‌ای نیاز دارد. مننژیت یکی از بیماری‌های خطرناک برای کودکان و نوزادان به‌شمار می‌آید. درصورت بروز این بیماری باید کودک یا نوزاد خود را نزد پزشک متخصص کودکان و نوزادان ببرید. برای دسترسی سریع‌تر به پزشک متخصص روی تصویر زیر کلیک(یا لمس) کنید و از پزشک نوبت ویزیت حضوری یا تماس تلفنی دریافت کنید. مننژیت یک بیماری نسبتا خطرناک محسوب می‌شود که بیشتر از عوارض آن در کودکان می‌هراسیم. درصد ابتلای کودکان به مننژیت نسبت به بزرگسالان بسیار کمتر است به طوری که سالانه درصد بسیار کمی از افرادی که به مننژیت مبتلا می‌شوند را کودکان تشکیل می‌دهند. ولی با توجه به این که سد خونی مغزی در کودکان به اندازه بزرگسالان تکامل یافته نبوده و کلا کودکان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، عوارض این بیماری در کودکان کمی نگران‌کننده‌تر از افراد بزرگسال است. به همین دلیل تاکید می‌کنیم در صورتی که کودک شما به هر بیماری باکتریال یا ویروسی مبتلا شده و هر یک از علایم مننژیت را که در ادامه ذکر می‌کنیم را نشان داد فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
 

مننژ چیست؟

پرده یا غشایی که روی بافت مغز و طناب نخاعی را پوشانده و در حد فاصل بین استخوان جمجمه و مغز، یا بین مهره‌ها و نخاع قرار گرفته است، مننژ نامیده می‌شود. گاهی این پرده، به علت برخی عفونت‌ها و ویروس‌ها و قارچ‌ها یا دیگر عوامل دچار مشکلاتی شده و ملتهب می‌شود. به التهاب این لایه پوشاننده، این بیماری گفته می‌شود. این بیماری به دو نوع عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شود. اگر عامل التهاب مننژ باکتری‌ها باشند این بیماری باکتریال یا عفونی نامیده می‌شود و اگر عامل آن هر چیزی غیر از باکتری‌ها باشند (که اغلب ویروس‌ها مشکل آفرین می‌شوند) این بیماری غیرعفونی نامیده می‌شود.

این بیماری نوزادی

اگر التهاب مننژ یا همان مننژیت در  2 تا 3 ماهگی نوزاد رخ دهد؛ مننژیت نوزادی نام می‌گیرد. مننژیت در نوزادان به هر دلیل& خطرناک است. اما در سنین بالاتر( منظور کودکان ۳ ساله و بالاتر) مننژیت ویروسی اغلب خفیف‌تر بوده و معمولاً طی 10 روز حتی بدون این که کودک درمانی دریافت کند، خود به خود بهبود پیدا می‌کند. ولی در عوض مننژیت باکتریایی معمولاً شدید‌تر است. تا جایی که حتی ممکن است جان کودک را به خطر بیندازد.
 

 چگونگی ابتلا به بیماری مننژیت

در ارتباط با این موضوع دلیل کاملا مشخص و دقیقی نمی‌توان داد؛ چرا که ممکن است دو کودک با شرایط کاملا یکسان، یکی به مننژیت مبتلا شود و دیگری خیر! مثلا باکتری عامل این بیماری، در دهان و حلق اکثر کودکان و بزرگسالان سالم وجود دارد، بدون اینکه برای این افراد مشکلی ایجاد کند. البته لازم به ذکر است که وضعیت سیستم ایمنی نقش به سزایی در بیماری‌زایی در این مشکل بازی می‌کند. به طوری که کودکان با نقص ایمنی، بیماری گلبول داسی شکل و آسیب‌های جدی به سر، بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند؛ اگر چه باز هم لازم به یادآوری است که هر کسی احتمال ابتلا به این بیماری دارد. خوشبختانه بیماری این بیماری از نظر واگیری و سرایت همچون بیماری‌هایی مانند آنفولانزا، پنومونی و … نیست. البته والدین برای احتیاط بیشتر باید از بوسیدن کودک پرهیز کنند، وسایل و اسباب غذا خوردن و آشامیدنی مشترک با کودک نداشته باشند، تمام افراد خانواده کودک دست‌هایشان را مرتبا مخصوصا قبل از صرف مواد خوراکی به خوبی شست و شو دهند. اگر فرزندتان مبتلا به مننژیت باکتریال یا عفونی شده باشد، احتمالاً پزشک به افراد خانواده پیشنهاد می‌کند که یک دوره آنتی‌بیوتیک جهت پیشگیری از مننژیت دریافت کنند.
 

چه ویروس‌هایی سبب بروز مننژیت در کودکان می‌شوند

اغلب ویروس‌های گروه انتروویروس مثلا کوکساکی در کودکان سبب بیماری مننژیت می‌شوند. این ویروس اغلب در ابتدا پشت دست، پا و دهان کودک را درگیر می‌کند و در صورت عدم درمان به موقع ممکن است سبب بروز مننژیت در کودک شود. از دیگر ویروس هایی که احتمال بروز مننژیت را در کودک شما ایجاد می‌کنند، هرپس سیمپلکس است که عامل بیماری تب خال و سرماخوردگی‌های شدید و حاد در کودکان و بعضا در بزرگسالان هستند. همان طور که گفتیم مننژیت باکتریال یا عفونی بسیار خطرناک‌تر از انواع ویروسی آن هستند. از باکتری‌های عامل این بیماری می‌توان به استرپتوکوک بتا همولیتیک و هموفیلوس آنفولانزا تیپ B اشاره کرد.
 

علائم مننژیت در نوزادان:

نوزادان و کودکان می توانند این نشانه ها را داشته باشند:
 

1. تب بالا
2. گریه دایمی
3. خواب آلودگی بیش از حد و یا تحریک پذیری
4. عدم فعالیت و یا تنش
5. تغذیه ضعیف
6. برآمدگی در نقطه نرم بالای سر نوزاد
7. سفتی بدن و گردن
8. کودکان مبتلا به مننژیت ممکن است به راحتی آرام نشوند

چه زمانی برای مننژیت باید به پزشک مراجعه کرد:

زمانی که شما یا فردی در خانواده تان این علائم مننژیت را داشته باشد باید به پزشک مراجعه کرد، مثل:

* تب
* سردرد شدید و بی امان
* گیجی
* استفراغ
 

سفتی گردن

 مننژیت میکروبی جدی است و در عرض چند روز بدون درمان آنتی بیوتیک می تواند کشنده شود. درمان با تاخیر، خطر آسیب دائمی مغز و یا مرگ را افزایش می دهد. ممکن است لازم باشد دارو مصرف کنید تا از ابتلا به عفونت پیش گیری کنید.
 

علائم بیماری مننژیت چیست؟

علایم در این بیماری در همه افراد کاملا مشابه هم نیست. به همین دلیل والدین به راحتی نمی‌توانند این مشکل را در کودک خود تایید کنند و این اقدام حتما باید توسط پزشک معاینه و تایید شود. ولی با این حال این بیماری یک سری نشانه‌های ثابت دارد که در اغلب افراد به همین شکل بروز پیدا می‌کند. این نشانه‌ها عبارتند از تب، سفتی گردن، سردرد و حساسیت به نور. نشانه‌های عمومی‌تری که کودک از خود نشان می‌دهد، بی‌قرای و تحریک‌پذیری است؛ همین طور این که کودک نسبت به خوردن غذا بی‌اشتها می‌شود. عوارض همراه این موضوع مثل اسهال و استفراغ یا به وجود آمدن راش‌های پوستی در بعضی نقاط یا همه بدن نیز ممکن است در برخی افراد دیده شود. این کودکان انتهای اندام‌هایشان اغلب سرد است؛ تا جایی که برخی اوقات انتهای اندام‌ها بی‌رنگ می‌شود. به هنگام مشاهده هریک ار علائم بیماری مننژیت کودکان باید هرچه سری‌تر با یک پزشک متخصص مشورت کنید. برای دریافت مشاوره از بهترین پزشکان متخصص این حوزه می‌توانید از سیستم مشاوره متنی(پرسش پاسخ) دکتردکتر استفاده نمایید.

معاینه‌ای برای تشخیص این بیماری

برای قطعی کردن تشخیص مننژیت می‌توانید از یک تست ساده استفاده کنید که در صورت مثبت شدن به احتمال بسیار قوی کودک شما مبتلا به مننژیت شده است. انجام تست به این شکل است که از فرزندتان بخواهید سرش را پایین بیاورد و چانه‌اش را به سینه‌اش بچسباند؛ اگر او نتوانست این کار را انجام دهد یا انجام این کار برای وی با درد زیادی همراه بود به احتمال بسیار زیاد کودک شما مبتلا به مننژیت شده است و بلافاصله باید وی را به اورژانس ببرید یا به پزشک اطلاع دهید تا اقدامات لازم برای رفع مشکل برای کودک انجام شود. همان طور که در ابتدای مبحث گفتیم هرگاه کوچک‌ترین شکی نسبت به ابتلا فرزندتان به مننژیت داشتید، باید سریعاً او را نزد پزشک ببرید تا به سرعت اقدامات درمانی برای وی انجام شود. چرا که درمان سریع و به موقع در این بیماری بسیار حائز اهمیت است و هر گونه تأخیر در درمان می‌تواند منجر به کری، عقب ماندگی ذهنی و حتی مرگ در کودک شما بشود. معاینه‌ای که توسط پزشکان برای تشخیص اولیه مننژیت انجام می‌گیرد ردور است. در این تست پزشک کودک را به پشت می‌خواباند و دست خود را زیر گردن وی قرار می‌دهد، و سر کودک را بلند می‌کند. در صورتی که کودک مبتلا به این بیماری باشد؛ گردن کودک خم نمی‌شود و بدن همراه با سر بالا می‌آید.
 

چگونه میزان حاد بودن وضعیت فرزندم را تخمین بزنم

از آنجا که علائم اولیه این بیماری ویروسی و باکتریال بسیار شبیه به هم هستند، فقط یک پزشک می‌تواند در این مورد به شما کمک کرده و پاسخ سوال را در اختیارتان قرار دهد. اگر پزشک پس از  انجام معاینات تشخیص دهد که فرزند شما مبتلا به مننژیت است، اقدام به کشیدن مایع نخاعی (اصطلاحا LP) می‌کند. برای کشیدن مایع نخاعی، کودک به پهلو در حالتی که پاهایش را درون شکم جمع کرده (حالت جنینی) خوابانده می‌شود. سپس پزشک با استفاده از سرنگ مخصوص اقدام به کشیدن مایع نخاعی از ناحیه کمر می‌کند. انجام این کار اغلب برای قطعی کردن تشخیص مننژیت یا عامل به وجود آورنده مننژیت صورت می‌گیرد. این موضوع از اهمیت به سزایی در درمان برخوردار است به این معنی که با این روش عامل بیماری‌زا شناخته شده و درمان مناسب آن مثلا آنتی‌بیوتیک مناسب برای آن عامل به خصوص، برای کودک تجویز می‌شود. به این ترتیب روند درمان کودک تسریع شده و از عوارض احتمالی تا حد چشمگیری جلوگیری می‌شود. اغلب پزشک برای کاهش درد و سوزش ناشی از ورود سوزن مخصوص  LP، یک بی‌حسی موضعی در محل تزریق می‌کند. سپس یک سوزن کوچک توخالی در فضای بین مهره‌ای وارد کرده و اقدام به کشیدن مایع نخاعی (به مقدار خیلی کم) می‌کند و سپس نمونه استخراج شده را برای بررسی و انجام آزمایشات لازم به آزمایشگاه می‌فرستد. البته آزمایش خون و ادرار نیز برای تشخیص کمک کننده است ولی از اختصاصیت و حساسیت چندان بالایی برخوردار نیست. آنالیز اولیه نمونه به صورت اورژانسی و طی یکی دوساعت انجام می‌شود و اطلاعاتی کلی در مورد بیماری به پزشک می‌دهد. آنالیز کامل‌تر که معمولا ۷۲ ساعت بعد آماده می‌شود اطلاعات دقیق و کاملا قطعی به پزشک می‌دهد. همین طور این آزمایش، اینکه آیا مننژیت ویروسی است یا باکتریایی و عامل باکتریایی را نیز مشخص می‌کند. با وجود ذکر همه این علایم باید بگوییم که مننژیت از اورژانس‌های پزشکی محسوب می‌شود و در صورتی که پزشک شک به مننژیت در کودکی کند منتظر پاسخ آزمایشگاه نمانده و اقدامات درمانی را برای کودک شروع می‌کند.  

درمان مننژیت چیست

 درمان این بیماری ویروسی
اگر این بیماری ویروسی باشد، همان طور که گفتیم خود محدودشونده است. یعنی معمولاً سیستم ایمنی کودک به قدری قوی هست که بتواند بر علیه آن مبارزه کرده و سبب بهبود کودک شود. بدون این که اقدام درمانی خاصی موردنیاز باشد. در این شرایط اغلب آنتی بیوتیک لازم نیست، اگر چه پزشک معمولاً داروهایی برای تسکین حالت کودک یا پیشگیری از سوار شدن عامل باکتریایی بر عامل ویروسی، تجویز می‌کند. اما کاری که والدین کودک می‌توانند انجام دهند همچون بیماری‌های دیگر از جمله سرماخوردگی، آنفولانزا، پنومونی و … است یعنی باید کودکتان در محیطی آرام و به دور از تنش استراحت کند. نوشیدن مایعات فراوان و ترجیحا گرم نباید فراموش شود. در صورتی که پزشک دارویی تجویز کرده، باید در زمان معین و با دوز تعیین شده توسط پزشک مصرف شود. در برخی موارد لازم است کودک چند روز در بیمارستان بستری شود تا علائم کاملا برطرف شده و حال عمومی کودک مرتباً چک شود.
 

درمان مننژیت باکتریایی

درمان مننژیت باکتریایی کاملا با مننژیت ویروسی متفاوت است. در این حالت کودک باید فورا و در اسرع وقت بستری شده و باکتری مهاجم و بیماری‌زا از بدن او کاملا دفع شود. به همین منظور پزشک برای بیمار سرم تجویز کرده و داخل سرم آنتی بیوتیک قوی تزریق می‌کند. کودک باید در حالی که سرم یا آنژیوکت به او وصل است، و مرتبا مایع درمانی می‌شود و آنتی‌بیوتیک IV دریافت می‌کند حدود 2 هفته در بیمارستان بستری باشد. مننژیت باکتریال بسیار جدی‌تر از مننژیت ویروسی است و ممکن است حتی مرگ کودک را به دنبال داشته باشد. به همین منظور تاکید می‌کنیم که اگر درمان در ساعات اولیه انجام شود 85% بیماران بهبودی کامل پیدا می‌کنند. به همین علت است که تاکید می‌شود در‌‌ همان ساعات اولیه که احساس کردید کودکتان علائم مننژیت را دارد، پزشک را مطلع سازید.
 

مننژیت قارچی

بعضی از قارچ ها باعث ایجاد مننژیت می شوند که نشانه ها همانند دیگر گونه های مننژیت بوده ولی یک روند بسیارکند و موذی داشته و به خاطر نشانه های ضعیف آن گاهی به درستی تشخیص داده نمی شود. یکی ازقارچ هایی که عامل مننژیت درافراد دارای نقص ایمنی به شمار می رود، «کریپتوکوکوس» است که اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نشود باعث مرگ بیمار می شود.
 

عوامل خطر

عوامل زیادی وجود دارد که به خصوص کودکان و یا سالمندان را دربرابر خطر بیشتری برای عفونت مننژیت قرار می دهد:

سن: کودکان زیر 5 سال ، جوانان 18 تا 24 سال و افراد سالمند بیش از دیگر گروه های سنی دربرابر خطر ابتلا به مننژیت قرار دارند.

زندگی در محیط های شلوغ و گروهی: دانشجویانی که درخوابگاه زندگی می کنند، زندانیان، پادگان ها، مدارس شبانه روزی و محل های نگهداری و پرورش کودکان، همه مکان های مناسبی هستند که در آنجا عفونت به سرعت درمیان افراد پخش می شود.

بارداری: درفرد باردار احتمال ابتلا به مننژیت بیشتر است و هم چنین می تواند خطر عفونت در جنین را بالا ببرد.

افرادی که با حیوانات سروکار دارند: مانند کشاورزان و دامپروران و… که با حیوانات اهلی سروکار دارند.

عواملی که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می شوند: مانند بیماری ایدز، دیابت، مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی یا عمل جراحی برداشتن طحال، می توانند فرد را درمعرض خطر ابتلا به مننژیت قرار دهند.

عوارض

در صورت تاخیر در درمان، عوارض بیماری بیشتر خواهد بود. این عوارض دربعضی موارد شامل: ازدست دادن شنوایی، اختلال گفتاری، از دست دادن بینایی، اختلال های یادگیری، مشکلات رفتاری، حالت فلج اندام ها، اختلال کارکرد کلیه ها و یا غدد فوق کلیوی و…خواهد بود. این بیماری درصورت عدم درمان مناسب، بیمار را به حالت شوک برده و باعث مرگ وی می شود.
 

 آیا مننژیت قابل پیشگیری است؟

به طور صد در صد و کاملا قطعی نمی‌توان از این بیماری پیشگیری کرد ولی برخی اقدامات در این زمینه راهگشا هستند. مهم‌ترین و عملی‌ترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که کودکانتان را بر علیه این بیماری و به طور کلی انواع بیماری‌ها واکسینه کنید. زیرا عامل به وجود آورنده این بیماری اغلب باکتری‌ها و ویروس‌هایی هستند که سایر بیماری‌ها را به وجود می‌آورند. این عوامل از سد خونی مغزی عبور کرده و سبب التهاب پرده مننژ و این بیماری می‌شوند. واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B یا بیماری Hib  که در برنامه رایج واکسیناسیون نیز وجود دارد و مننژیت کودکان را به طور چشمگیری کاهش داده است. این واکسن در 2 و 4 و 6 ماهگی تزریق می‌شود و دوز آخر آن نیز پیش از 18-12 ماهگی زده می‌شود. علیه نوعی از مننژیت که شدیداً کشنده است و عامل آن باکتری پنوموکوک است، واکسن دیگری نیز وجود دارد. واکسنی نیز بر علیه باکتری نایسریا مننژیتایدیس وجود دارد که یک عامل شایع، در بروز این بیماری است. البته این واکسن معمولاً برای بچه‌های 12-11 سال استفاده می‌شود، اما برای بچه‌های کوچک‌تر که احتمال برخورد و خطر ابتلا با این باکتری را دارند و یا در مناطقی که شیوع بیماری بالا بوده هم قابل استفاده است.
 

توصیه هایی جهت پیشگیری از بیماری

* از بوسیدن و هم بازی شدن با فرد مبتلا خودداری شود.
* جهت کاهش خطر ابتلا، بهداشت فردی رعایت شود.
* گوشت باید کامل پخته شده وسپس مورد استفاده قرارگیرد. به خصوص
* در زنان باردار این امر باید رعایت شود. ازخوردن لبنیات غیرپاستوریزه خودداری شود.
* شستشوی دقیق دست به ویژه درکودکان الزامی است. دست ها به طور
* کامل با صابون و به خصوص پس از رفتن به دستشویی، دست زدن به حیوانات اهلی، حضور طولانی مدت در مکان های شلوغ و همگانی، شسته شود.
* با مصرف سبزیجات تازه و غلات، میوه جات، استراحت کافی و ورزش، سیستم ایمنی بدن تقویت شود.
* برای پیشگیری دربعضیا از نواع مننژیت باکتریایی واکسیناسیون انجام شود.

منبع: سایت دکتر دکتر
سایت نمناک
سایت نی نی بان