آثار علمى امام علی مصحف امام علی، امام علی علیه السلام در آن قرآن مجید را بر اساس شأن نزول آیات جمع‌ آوری کرده بود.[۱]نهج البلاغه که مجموعه ای از خطبه‌ ها، نامه‌ ها و کلمات قصار آن حضرت است و توسط یکی از علمای بزرگ امامیه به نام سید رضی (395ـ406 ق) تنظیم گردیده است.ادعیه و اوراد آن حضرت که در کتب ادعیه ثبت و ضبط گردیده است، همچون: دعای کمیل
دعای امیرالمومنین در سحرهای ماه رمضان
مناجات منظومه
دعای صباح
دعای مشلول
روایات امام علی علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله: مطابق با محاسبه محمود ابوریه از عالمان اهل سنت با توجه به پیوند بسیار نزدیک امام با پیامبر، در صورتى که امام على علیه‌السلام در هر روز تنها یک حدیث از پیامبر مى آموخت در حالى که ثلث قرن با رشد کامل با پیامبر همراه بود، باید حدود دوازده هزار حدیث از ایشان نقل مى کرد اما اکنون در منابع حدیثى اهل سنت تنها 50 حدیث صحیح از ایشان نقل شده است. ایشان علت این امر را اقدامات حکومت بنی‌امیه در اخفای آثار ایشان ذکر می‌کند.[۲] اما در منابع شیعه روایات نبوی بسیاری از زبان امیرالمومنین علیه‌السلام نقل گردیده است.
احادیث و روایاتی خود آن حضرت نقل شده که در کتب و منابع گوناگون پراکنده‌ اند اما برخی از مسندهایی که اختصاصاً به موضوع کلمات حضرت علی علیه‌السلام پرداخته‌اند عبارتند از:
مسند امیرالمؤمنین علیه‌السلام از یعقوب بن شیبه سدوسی؛
مسند امیرالمؤمنین علیه‌السلام از عبدالعزیز بن یحیی جلودی؛
مسند علی علیه‌السلام از احمد بن شعیب نسایی؛
مسند علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام از احمد بن حنبل؛
مسند امام علی علیه‌السلام از سید حسن قپانچی؛ کتاب اخیر که از جدیدترین و کامل‌ترین مسندهای این موضوع است که مؤلف محترم این کتاب مجموعه کلمات حضرت علی علیه‌السلام را از منابع شیعی و اهل سنت در ده جلد و دارای 11451 حدیث گردآوری کرده است.[۳]کتاب ‌ها و رساله‌ هایی که شاگردان و اصحاب مهم آن حضرت از سخنان و نقل حدیث وی جمع کرده اند و یا به صورت املای آن بزرگوار نگارش کرده‌ اند، بخش دیگری از جلوه های علمی و آثار بازمانده اسلامی او به شمار می‌ روند. مشهورترین آثار بر جای مانده با املای امیرالمؤمنین علیه‌ السلام عبارتند از:
القضایا و الاحکام، تألیف بریربن خضیر همدانی شرقی (شهید عاشورا)؛
السنن والاحکام والقضایا، تألیف ابورافع ابراهیم بن مالک انصاری (م 40)؛
قضایا امیرالمؤمنین، تألیف عبدالله بن ابی رافع؛
کتابی در فنون فقه، تألیف علی بن ابی رافع؛
کتابی در نکات حیوانات، تألیف ربیعه بن سمیع؛
کتاب میثم بن یحیی تمار کوفی (م 60)؛
کتاب الدیات، تألیف ظریف بن ناصح و… که در برخی منابع به نام‌ ها و عناوین دیگر یاد شده اند.[۴]برگرفته از پایگاه دانشنامه اسلامی
پی‌نوشت:
1- سیره معصومان، سید محسن امین، ترجمه على حجتى کرمانى، جلد 3.
2- رجوع شود به اضواء علی السّنّة المحمدیه، محمود ابوریه، چاپ پنجم، قاهره، دارالمعارف، ص 204.
3- السید حسن القبانچی، مسند الامام علی، تحقیق الشیخ طاهر اسلامی، بیروت، مؤسسة الاعلی، 1421 ق، ج 1ـ10.
4- سیری در زندگانی امام اول شیعیان، عبدالمجید ناصری؛ شیعه‌شناسی، شماره 3 و 4.