همه چیز درباره کار شیفتی

براساس بنیاد ملی خواب، یک کارگر شیفت نه تنها کسی است که شب ها کار می کند، بلکه هر کسی است که خارج از برنامه ثابت ۹ صبح تا ۵ عصر کار می کند. میلیون ها کارگر شیفت وجود دارند که شامل افسران پلیس، آتش نشان ها، پرستاران، پزشکان، خلبانان، پیشخدمت ها، رانندگان کامیون و بسیاری دیگر از حرفه ای ها هستند. حتی یک مربی خصوصی که صبح زود یا عصر با شاگرد خود در باشگاه کار می کند نیز یک کارگر شیفت است.

این مساله گسترده تر شده است و خطرات سلامتی تبدیل به کانون توجه، هم برای محققین و هم برای مشاغلی که کارگر شیفت استخدام می کنند شده است. خطرات چقدر می توانند جدی باشند و چگونه می توان از این خطرات کاست؟ متاسفانه، ما هنوز تمام جواب ها را نداریم.

کار شیفتی چگونه بر ما تاثیر می گذارد؟

متخصصین می گویند که کار شیفتی حداقل از دو طریق تاثیر جدی بر سلامت ما دارد. یکی از آن ها در ارتباط با سبک زندگی است و مسأله ی دیگر با بیولوژی ما در ارتباط است.

شی یِر می گوید: از نظر سبکِ زندگی، کار کردن در ساعات غیرعادی منتهی به مشکلاتی بدیهی می شود. افرادی که نوبتی کار می کنند بیشتر دچار اختلالات خواب و بی خوابی هستند. از آن جایی که شغل ایشان، آن ها را از خانواده و دوستان جدا می کند، ممکن است احساس انزوا کنند. ممکن است به طور منظم ورزش کردن برای آن ها سخت تر باشد و تمایل به خوردن غذای بی کیفیت از ماشین دستی بیرون را داشته باشند.

اما شی یر و دیگر متخصصین بر این باورند که بخش قابل توجهی از مشکل کار شیفتی فیزیولوژیکی است. در یک سطح بنیادین بیدار بودن در ساعات غیرعادی یا ساعات غیرمعمول با ریتم بیولوژیکی بدن ما در تعارض است. کار شیفتی ریتم شبانه روزی ساعت داخلی بدن ما که با نور طبیعی روز و تاریکی شب کوک شده است را مختل می کند.

از آنجا که ریتم شبانه روزی بدن بر عملکرد بدن تاثیر می گذارد، مختل شدن آن می تواند همه چیز را از حالت تعادل خارج کند که شامل سیستم قلبی عروقی، سوخت وساز، گوارش، سیستم ایمنی و تعادل هورمونی ما می باشد و به نظر می رسد عواقب جدی داشته باشد.

اثرات کوتاه مدت کار شیفتی بر سلامتی

اثرات کوتاه مدت کار شیفتی بر سلامتی واضح است. حتی اگر خود شما این کار را انجام نمی دهید، احتمالا اثراتی معادل و مشابه آن را تجربه کرده اید؛ شاید بعد از یک پرواز طولانی، یک شب زنده داری کامل در دانشگاه، یا چند شب با یک نوزاد بهانه گیر. گذشته از خستگی آشکار، تاثیرات شامل موارد زیر می باشند:

علائم گوارشی مانند ناراحتی، حالت تهوع، اسهال، یبوست و سوزش معده
افزایش خطر تصادف و آسیب دیدگی
بی خوابی
کاهش کیفیت زندگی
احساس ناخوشی 1

اثرات بلندمدت کار شیفتی بر سلامتی

ساعت بیولوژیکی بدن

نظیر دیگر موجودات زنده، انسان نیز ریتم های بدنی طبیعی دارد که به ساعت بیولوژیکی موسوم است و توسط مغز کنترل می شود. در طول 24 ساعت این ساعت بیولوژیک الگوی خواب/بیداری، دمای بدن، سطح هورمون ها، هضم غذا و خیلی کارهای دیگر را کنترل می کند. براساس زمان روز یا شب، بدن انسان برای دوره های بیداری و خواب، دمای زیاد و کم بدن و… برنامه ریزی می شود. بزرگسالان معمولا تمایل دارند تا نیمه شب بیدار بوده و به هنگام طلوع خورشید بیدار شده و در طول روز نیز بیدار باشند. این الگو هر 24 ساعت دوباره تکرار می شود. دمای بدن بین ساعت 2 الی 6 صبح کمترین مقدار است بنابرین توانایی تمرکز و انجام فعالیت نیز در این ساعات کم می باشد. شرایط کار/استراحت که نوبت کاری بوجود می آورد ساعت بیولوژیک بدن را مختل نموده و سبب نشانه هایی نظیر خستگی شدید می گردد. به طور کلی هیچگونه تطابق روانی برای اکثر کارکنان نوبت کاری شب بوجود نمی آید. بسیاری از این کارکنان از مشکلات خواب رنج می برند. به طور کلی برای بدن، سازگاری با سیستم تغییر نوبت طبیعی صبح، ظهرو شب راحت تر است.

مشکلات خواب

خواب تنها به معنی خاموش کردن مغز نیست بلکه روند پیچیده ای می باشد که شامل مراحل خواب سبک و عمیق در طول یک سیکل خواب کامل می شود و برای بیشتر بزرگسالان حدود 8 ساعت به طول می انجامد. مراحل بعدی این سیکل برای حصول مجدد شرایط فیزیکی نرمال و تغییرات روانی بسیار مهم اند. بدون خواب کافی مغز انسان به طور خودکار برای تامین نیاز خود به حالت خواب می رود. این فرایند ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه، در حال ایستادن، کار با ماشین آلات یا در حالت رانندگی اتفاق بیافتد. خوابیدن در روز برای کارکنان شیفت شب سخت می باشد. اکثر این کارکنان یک تا دو ساعت کمتر از حالت نرمال خواب خود در شب می خوابند و کیفیت خواب خود را بسیار بد گزارش می کنند. این امرعمدتا به دلیل ناسازگاری ریتم بیولوژیکی بدن وعوامل خارجی اطراف (نور، غذا، سر و صدا، درجه حرارت) به هنگام استراحت می باشد.

افزایش استفاده از داروها

مصرف داروهایی نظیر کافئین، آمفتامین ها و قرص خواب توسط کارکنان به منظور غلبه بر اثرات خستگی از خطرات نوبت کاری می باشند. هرگونه سودمندی در استفاده از این داروها کوتاه مدت بوده در حالیکه اثرات بلند مدت آن بر سلامتی و ایمنی کارکنان می تواند خطرناک باشد. به خصوص کمبود خواب و خستگی می تواند اثرات ناشی از مصرف دارو را افزایش دهد. موادی نظیر آمفتامین ها بسیار خطرناک می باشند. علاوه بر خطر اعتیاد این داروها می توانند سبب فشار خون بالا، ناهماهنگی قلب و پریشانی روانی گردد.  

تداخل با زندگی خانوادگی و اجتماعی

بسیاری از فعالیت های اجتماعی و خانوادگی در عصرها یا پایان هفته رخ می دهد. به دلیل اینکه کارکنان شیفت، بعدازظهرها یا در پایان هفته سر کارند یا در طول روز می خوابند معمولا روابط اجتماعی خود را از دست می دهند. وقتی از نوبت کاران در ارتباط با مشکلات زمان کار آنها سوال می شود معمولا اظهار می کنند که مهمترین مشکل از دست دادن خانواده و دوستانشان می باشد. بسیاری از نوبت کاران مشکل خواب دارند اما گاهی اوقات آنها دیدن افرادی نظیر همسر و فرزندان خود را به خواب کمتر ترجیح می‎دهند. زمان شیفت نه تنها خود کارمند بلکه بقیه اعضای خانواده او را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. به عنوان مثال فرزندان مجبورند در هنگام روز به دلیل اینکه پدر یا مادر شیفت کار آنها خواب است بدون سروصدا بازی کنند. 2

تاثیر بر سلامت گوارش

شیفت های کاری شبانه ممکن است به مصرف وعده های غذایی در زمان های غیرعادی برای بدن که به آنها عادت ندارد، منجر شود. همچنین، ممکن است مقدار متفاوتی از غذا را مصرف کنید و شاید انتخاب های غذایی ناسالمی نسبت به شرایط عادی داشته باشید. بر همین اساس، احتمال مواجهه با مشکلات گوارشی، مانند یبوست، افزایش وزن، سوء هاضمه، و موارد دیگر افزایش می یابد.

تاثیر بر فشار خون

شیف کاری شبانه می تواند به طور بالقوه بر سطوح فشار خون شما تاثیرگذار باشد. برخی پژوهش ها رابطه بین پرفشاری خون یا فشار خون بالا و شب کاری را نشان داده اند.

احتمال تجربه علائم افسردگی و اضطراب

ساعات کاری شبانه تنها بر سلامت جسمانی انسان تاثیر گذار نیست و می تواند بر سلامت روانی شما نیز اثر منفی داشته باشد.

بدن هورمون ها و مواد شیمیایی مختلفی را در طول 24 ساعت شبانه روز ترشح می کند. از این رو، هنگامی که طی یک بازه زمانی که قرار بوده است بدن خواب باشد، بیدار هستید، مقدار درست و عادی از مواد شیمیایی و هورمون ها ترشح نمی شوند.

این شرایط می تواند بر خلق و خوی انسان تاثیرگذار بوده و موجب تحریک پذیری، یا تجربه علائم افسردگی یا اضطراب شود.

همچنین، کار کردن در زمانی که قرار بوده است خواب باشید، می تواند شرایط را هرچه بیشتر تنش‌زا کرده و این تنش موجب مواردی مانند اضطراب، افسردگی و تحریک پذیری شود.

در صورت مواجهه با این احساسات، بدون در نظر گرفتن این که چه ساعتی از روز کار می کنید، برای بررسی دقیق‌تر شرایط به پزشک یا متخصص سلامت روانی مراجعه کنید.

مشکلات قلبی

بیماری قلبی عروقی و مشکلات قلبی از دیگر پیامدهای بالقوه شب کاری هستند. پژوهش ها نشان داده اند که شیفت های کاری شبانه می توانند خطر بیماری قلبی عروقی را افزایش دهند.

خطر بیشتر سکته مغزی

افزایش خطر سکته مغزی یکی دیگر از مشکلات بالقوه ناشی از ساعات کاری شبانه است.3

پی نوشت:
1.www.mag.farzand.net
2.www.safetymessage.com
3.www.asriran.com