اختلال استرس حاد (ASD) عبارت است از علائمی که در پی مواجهه با وقایع تروماتیک به‌وجود می‌آیند و معمولا بین سه روز تا یک ماه طول می‌کشند. علائم استرس حاد شباهت زیادی به علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارند و پس از مشاهده یا قرارگیری درمعرض وقایعی مانند خطر مرگ، جراحات سنگین و خشونت فیزیکی بروز می‌کنند. مبتلایان به اختلال استرس حاد معمولا دیگر نمی‌توانند مثل گذشته از چیزی لذت ببرند و حتی گاهی از برگشتن به روال عادی زندگی احساس گناه می‌کنند. اما پیش از آنکه به علائم، علل و راه‌های درمان این عارضه بیشتر بپردازیم، بیایید با تعریف تروما شروع کنیم.

تروما چیست؟

تروما دارای تعریف پزشکی و نیز روان‌پزشکی است. در پزشکی تروما به صدمات و جراحات جسمی وخیم یا شوک گفته می‌شود و با اقدامات درمانی خاص در وضعیت‌های اورژانسی در ارتباط است. اما در روان‌پزشکی تروما تعریف متفاوتی دارد و به تجربیاتی گفته می‌شود که به‌لحاظ عاطفی رنج‌آور، پریشان‌‌کننده یا هولناک‌‌اند و اغلب به عوارض جسمی و روانی پایدار می‌انجامند.

به‌طورکلی، هرچه فرد مستقیم‌تر با وقایع تروماتیک مواجه شود، خطر بروز صدمات روانی افزایش می‌یابد. برای مثال، اگر در مدرسه‌ای حادثه‌ی تیراندازی رخ بدهد، دانش‌آموزی که تیر می‌خورد، احتمالا شدیدترین آسیب روانی را خواهد دید. همچنین دانش‌آموزی که صحنه‌ی تیرخوردن هم‌کلاسی خود یا کشته‌شدنش را می‌بینید، بیشتر از دانش‌آموز دیگری که از صحنه‌ی حادثه دورتر بوده است، صدمه خواهد دید. حتی مواجهه‌ی دست‌دوم با خشونت نیز می‌تواند تروماتیک باشد. به‌همین‌دلیل تمامی کودکان و نوجوانانی که درمعرض خشونت یا حوادث ناگوار واقع می‌شوند، حتی اگر این مواجهه فقط ازطریق رسانه‌ها باشد، باید از لحاظ ابتلا به علائم پریشانی عاطفی بررسی شوند.1

اختلال استرس حاد چیست؟

اختلال استرس حاد یک تشخیص روانپزشکی است که تشابه زیادی با اختلال استرس پس از سانحه دارد. فردی که دچار تروما شده است، آسیب روانی زیادی را تجربه می‌کند. تفاوت آن با اختلال استرس پس از سانحه در مدت زمان ماندگاری علائم می‌باشد. این اختلال موقتی است و حداکثر یک ماه طول می‌کشد اما اختلال استرس پس از سانحه جدی‌تر بوده و حداکثر شش ماه ادامه خواهد داشت.

علائم و نشانه‌های اختلال استرس حاد

برای تشخیص اختلال استرس حاد، لازم است که علائم مربوطه حداقل سه روز ادامه داشته باشند اما بیشتر از یک ماه نشوند. در صورتی که علائم بیش از یک ماه به طول بیانجامد، تشخیص اختلال استرس پس از سانحه داده می‌شود. علائم اختلال استرس حاد در پنج طبقه کلی قرار می‌گیرند که شامل موارد زیر می‌باشد.

علائم آزاردهنده از نشانه‌های اختلال استرس حاد

خاطرات دردناکی که فرد آن‌ها را تجربه کرده است به طور غیرارادی برای فرد یادآوری می‌شوند. این یادآوری ممکن است به صورت خواب‌های آشفته و پریشان نیز بروز کند.

علائم مربوط به گسستگی

فرد احساس می‌کند که زمان به کندی می‌گذرد و به خود به عنوان یک غریبه نگاه می‌کند. همچنین فرد احساس گیجی و بهت دارد انگار که از زمان حال جدا شده است.

حالت‌های خلقی منفی از علائم اختلال استرس حاد

تجربه تلخ باعث می‌شود که فرد در ناراحتی مدوام بماند و از تجربه احساسات مثبتی همچون شادی و خوشحالی ناتوان بشود. حتی ممکن است در صورت شاد شدن احساس گناه داشته باشند.

علائم اجتنابی

فرد از هرچیزی که او را به یاد واقعه تروماتیک می‌اندازد اجتناب می‌کند. خاطرات و احساسات خود را سرکوب می‌کند و از دیدار با افراد و رفتن به مکان‌های مربوط به آن اتفاق نیز فرار می‌کند.

برانگیختگی از علائم اختلال استرس حاد

فرد در تمرکز کردن احساس ناتوانی می‌کند و بسیار تحریک پذیر می‌شود. همچنین در به خواب رفتن مشکل دارد و زمانی که به خواب می‌رود هم به سرعت از خواب بیدار می‌شود.

دلایل اختلال استرس حاد

همان طور که گفته شد همه افراد پس از وقایع تروماتیک دچار آسیب نمی‌شوند. برخی از افراد در برابر این گونه حوادث آسیب پذیرتر از سایر افراد هستند. این افراد دارای ویژگی‌های زیر هستند.

افرادی که سابقه اختلالات روانی را در خود و خانواده‌شان داشته‌اند.

افرادی که واقعه تروماتیک را به صورت مستقیم احساس کرده‌اند و تروما برای آن‌ها بسیار شدید بوده است.

افرادی که در گذشته نیز دچار وقایع تروماتیک شده‌اند.

کسانی که دارای سبک مقابله‌ای اجتنابی هستند و به این صورت با قضایا برخورد می‌کنند.

زنان بیشتر از مردان آسیب پذیر هستند و بروز اختلال استرس حاد در آن‌ها شایع‌تر می‌باشد.2

عوامل خطرآفرین

هر فردی می تواند در هر نقطه از زندگی خود به اختلال استرس حاد مبتلا شود. با این وجود، برخی افراد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط قرار داشته باشند.

از جمله عواملی که می توانند خطر ابتلا به اختلال استرس حاد را افزایش دهند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تجربه، مشاهده، یا آگاهی از یک رویداد آسیب‌زا

سابقه ابتلا به اختلالات سلامت روانی دیگر

سابقه واکنش های گسستی به رویدادهای آسیب‌زای گذشته

کمتر از ۴۰ سال سن داشتن

زن بودن

تشخیص

پزشک یا متخصص سلامت روان می تواند اختلال استرس حاد را تشخیص دهد. آنها پرسش هایی را درباره رویداد آسیب‌زا و علائم فرد مطرح می کنند.

پزشک معمولا در صورت ابتلا به نه یا تعداد بیشتری از علائم اختلال استرس حاد طی یک ماه پس از رویداد آسیب‌زا، این شرایط را تشخیص خواهد داد. علائمی که پس از این بازه زمانی ظاهر می شوند یا بیش از یک ماه ادامه می یابند ممکن است به اختلال استرس پس از سانحه اشاره داشته باشند.

پیش از تشخیص اختلال استرس حاد، پزشک دلایل احتمالی دیگر بروز علائم را نیز بررسی می کند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اختلالات روانپزشکی دیگر

مصرف مواد مخدر

شرایط پزشکی زمینه ای3

درمان استرس حاد

شواهد نشان می­‌دهد درمان شناختی رفتاری بیشترین تاثیر را در مقابله با اختلال استرس حاد داشته و به درمان استرس حاد کمک کرده است.

درمان شناختی رفتاری دو مولفه­‌ی اصلی دارد: اولا، قصد دارد شناخت یا الگوی رفتار حول محور حادثه را تغییر دهد. دوما، تلاش می­‌کند رفتار فرد در شرایط استرس‌­زا را اصلاح کند.

درمان شناختی رفتاری نه­ تنها باعث بهتر شدن علائم اختلال استرس حاد می­‌شود، بلکه تلاش می­‌کند مانع از بروز اختلال اضطراب پس از سانحه شود و تاثیر بسیار مثبتی بر درمان استرس حاد دارد.

همچنین روش­‌هایی مانند گزارش روحی و گروه­‌های کنترل اضطراب به ­عنوان درمان اختلال استرس حاد مورد بررسی قرار گرفته­ است. گزارش روحی شامل مداخله­‌ی جدی درمان بلافاصله بعد از حادثه است تا فرد «حرف دلش را بیرون بریزد». این روش برای بعضی جواب می‌­دهد اما دسته‌­ی دیگر با صحبت درمورد حادثه دوباره از نظر روحی به هم می‌­ریزند.

داروهای روان­گردان به تشدید علائم اضطراب و برانگیختگی شدید کمک می‌­کند. به­ علاوه، روش‌­های پایین آوردن استرس (مانند مراقبه و مدیتیشن) در کاهش و کنار آمدن با علائم اختلال استرس حاد و جلوگیری از عود آن موثر است و می‌تواند به عنوان درمان استرس حاد در نظر گرفته شود.

سخن نهایی

همانطور که خواندید، اتفاقات ترسناک و سوانح از علل استرس حاد است و می‌تواند تاثیرات منفی جدی بر زندگی فرد و اطرافیان وی داشته باشد. اما درمان استرس حاد با روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است.4

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.isna.ir
4.www.darmankade.com