استرس اکسیداتیو چیست و نقش آن در به مخاطره انداختن سلامت انسان چیست؟ در ارتباط با نقش احتمالی استرس اکسیداتیو در تولید آسیب بافتی در دیابت، استرس اکسیداتیو، به‌عنوان اختلال در تعادل بین تولید گونه‌های اکسیژن واکنشی (رادیکال‌های آزاد) و توانایی بدن در دفاع و سم‌زدایی آن از طریق آنتی‌اکسیدانی تعریف می‌شود. وقتی فرآیند اکسیداسیون اتفاق می‌افتد بدن ما اکسیژن دریافت می‌کند و سلول‌هایمان از آن انرژی تولید می‌کنند. این فرآیند همچنین رادیکال‌های آزاد ایجاد می‌کند که با مولکول‌های موجود در سلول‌های ما تداخل ایجاد کرده و موجب آسیب (یا استرس) به سلول‌های مجاور، میتوکندری و DNA (ژن‌های ما) می‌شود.  اهمیت رادیکال‌های آزاد در منابع بیولوژیکی آن‌ها، همراه با مکانیسم‌های اصلی دفاع آنتی‌اکسیدانی در مقابل آن‌ها است. نمونه‌هایی از عواقب احتمالی آسیب‌های رادیکال آزاد با تأکید ویژه‌ بر پر اکسیداسیون لیپید ایجاد می‌شود. درنهایت، سؤال این است که آیا استرس اکسیداتیو در دیابت افزایش می‌یابد یا خیر. اصطلاح “استرس اکسیداتیو” همیشه در حوزه علوم و تغذیه ذکرشده است، اما اغلب مشخص نیست که برای سلامت شما چه معنایی دارد. در واقع تحقیقات نشان می‌دهد که استرس اکسیداتیو علت اصلی سرطان است، بنابراین شناختن و جلوگیری از آن یک استراتژی هوشمند برای سلامتی شماست.

رادیکال‌های آزاد چه نوع مولکولی‌هایی هستند؟

یک رادیکال آزاد یک مولکول حاوی اکسیژن است که دارای یک یا چند الکترون ناپیوسته است و باعث واکنش سلول در مواجهه با مولکول‌های دیگر می‌شود. محصولات جانبی اکسیژن نسبتاً غیرفعال هستند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند در سیستم بیولوژیکی متابولیسم را تحمل کنند تا درنهایت اکسنده‌های بسیار واکنشی ایجاد کنند. همه انواع اکسیژن واکنشی برای بدن مضر نیستند. برخی از آن‌ها برای کشتن پاتوژن های مهاجم یا میکروب‌ها مفید هستند.
بااین‌حال، رادیکال‌های آزاد می‌توانند با اجزای سلولی مانند DNA، پروتئین و لیپید ارتباط شیمیایی برقرار کنند و الکترون‌ها را به سمت خود جذب کنند تا ثبات پیدا کنند. این امر به نوبه خود مولکول‌های مولکولی سلولی را بی‌ثبات می‌کند که پس از آن الکترون را از مولکول دیگری جذب می‌کند، بنابراین این امر باعث ایجاد یک زنجیره بزرگ واکنش‌های مبتنی بر رادیکال آزاد در بدن می‌شود.

آنتی‌اکسیدان‌ها چه نوع موادی هستند؟

هر سلولی که از آنزیم‌ها و اکسیژن برای انجام عملکردها استفاده می‌کند، در معرض واکنش‌های رادیکال‌های آزاد اکسیژن قرار می‌گیرد که ممکن است باعث آسیب جدی به سلول شود. آنتی‌اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که در سلول‌ها وجود دارند که از طریق واگذاری الکترون به رادیکال‌های آزاد بدون ایجاد بی‌ثباتی در خود از این واکنش‌ها جلوگیری می‌کنند. عدم تعادل بین اکسیدان ها و آنتی‌اکسیدان‌ها پایه اساسی برای ایجاد استرس اکسیداتیو است.1

چگونه بفهمیم دچار استرس اکسیداتیو هستیم؟

در این بخش، به برخی نشانه‌های استرس اکسیداتیو اشاره می‌کنیم:

الف. خستگی مفرط

ب. از دست دادن حافظه و / یا مغز مه‌آلود

پ. درد ماهیچه‌ها و / یا مفاصل

ت. ایجاد چین و چروک و سفید شدن موها

ث. کاهش قدرت بینایی

ج. سر درد و حساسیت به سر و صدا

چ. آسیب‌پذیری در برابر عفونت‌ها

هم‌چنین، استرس اکسیداتیو با برخی مشکلات سلامتی از قبیل سندرم خستگی مزمن، فیبرومیالژیا، دیابت، بیماری آلزایمر، اضطراب، بی‌خوابی، سرطان، و غیره در ارتباط است. سایت بازده قویا درباره‌ی کمک به مخاطبان در زمینه‌ی مقابله و پیشگیری از این مشکلات احساس وظیفه می‌کند؛ و از این رو، تصمیم دارد در این مقاله به شکلی جامع در مورد استرس اکسیداتیو و مشکلات مختلف مرتبط با آن، مطالبی را بیان کند. لطفا این مقاله را تا انتها مطالعه بفرمایید.

چگونه می‌توان استرس اکسیداتیو را کاهش داد؟

دو راه برای کاهش استرس اکسیداتیو وجود دارد. اجتناب از قرار گرفتن در معرض اکسیداسیون غیر ضروری و افزایش مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها. در ادامه به تفصیل در مورد این دو راه توضیح می‌دهیم.2

شرایط مرتبط با استرس اکسیداتیو 

استرس اکسیداتیو ممکن است در ایجاد طیف وسیعی از شرایط، از جمله موارد زیر مرتبط باشد:

سرطان

بیماری آلزایمر

بیماری پارکینسون

دیابت بیماری های قلبی عروقی مانند فشار خون بالا، آترواسکلروز و سکته مغزی

اختلالات التهابی

سندرم خستگی مزمن

آسم

ناباروری مردان

خطرات استرس اکسیداتیو 

عواملی که ممکن است خطر استرس اکسیداتیو طولانی مدت شخص را افزایش دهد عبارتند از:

چاقی

رژیم های غذایی پر چربی، قند و غذاهای فرآوری شده

قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید

سیگار کشیدن یا سایر محصولات دخانی

مصرف الکل

داروهای خاص

آلودگی

قرار گرفتن در معرض سموم دفع آفات یا مواد شیمیایی صنعتی

مدیریت و جلوگیری از استرس اکسیداتیو 

جلوگیری از قرار گرفتن در معرض رادیکال آزاد و استرس اکسیداتیو کاملاً غیرممکن است. با این وجود مواردی وجود دارد که می توانید برای به حداقل رساندن تأثیر استرس اکسیداتیو بر روی بدن خود انجام دهید. اصلی ترین کاری که می توانید انجام دهید افزایش سطح آنتی اکسیدان ها و کاهش شکل گیری رادیکال های آزاد است. 

یکی از روش های جلوگیری از استرس اکسیداتیو اطمینان از به دست آوردن آنتی اکسیدان کافی در رژیم غذایی است. خوردن پنج وعده در روز از انواع میوه ها و سبزیجات بهترین راه برای تأمین نیاز بدن به بدن برای تولید آنتی اکسیدان است.

نمونه هایی از میوه و سبزیجات عبارتند از:

انواع توت ها

گیلاس

میوه های خانواده مرکبات

آلوها

سبزیجات برگ تیره

کلم بروکلی

هویج

گوجه فرنگی ها

زیتون 

نمونه های دیگر از منابع آنتی اکسیدانی رژیم غذایی عبارتند از:

ماهی و آجیل

ویتامین E

ویتامین سی

زردچوبه

چای سبز

ملاتونین

پیاز

سیر

دارچین

سایر گزینه های زندگی سالم نیز می توانند از استرس اکسیداتیو جلوگیری یا کاهش دهند.

در اینجا چند انتخاب سبک زندگی وجود دارد که به شما کمک می کند: 

یک تمرین معمولی و متوسط. این تمرین با سطح آنتی اکسیدان طبیعی بالاتر و کاهش آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو همراه است. با ورزش منظم به مدت طولانی تر، اثرات پیری کمتر و خطر ابتلا به سرطان و بیماری کاهش می یابد. سیگار نکشید و همچنین از قرار گرفتن در معرض دود آن نیز خودداری کنید. با احتیاط از مواد شیمیایی استفاده کنید که شامل استفاده از مواد شیمیایی برای تمیز کردن، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض اشعه های غیرضروری و آگاهی از منابع دیگر مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند سموم دفع آفات مورد استفاده در مواد غذایی یا باغبانی است. 

از لحاظ محیطی آگاه باشید. ابتکارات سازگار با محیط زیست ، به کاهش تولید رادیکال آزاد برای شما و جامعه شما کمک می کند. از ضد آفتاب استفاده کنید. ضد آفتاب مانع از آسیب نور ماوراء بنفش به پوست شما می شود. میزان مصرف الکل را به صفر برسانید. 

به اندازه کافی بخوابید. خواب کافی برای حفظ تعادل در کلیه سیستم های بدن بسیار مهم است. عملکرد مغز، تولید هورمون، تعادل آنتی اکسیدانی و رادیکال آزاد و تعداد زیادی از موارد دیگر در خواب تأثیر می گذارند. 

از پرخوری خودداری کنید. مطالعات نشان داده است که پرخوری و خوردن مداوم بدن را بیشتر از مواقعی که در فواصل مناسب غذا می خورید، در معرض استرس اکسیداتیو قرار می دهد و بخش های کوچک یا متوسط را می خورید.3

پی نوشت:
1.www.redmag.ir
2.www.bazdeh.org
3.www.namnak.com