خدمت شما سوال کننده محترم عرض شود مفهوم و مدلول این کلام نورانی روشن و صریح است. شاید ابهام در مصادیق و موارد آن باعث پرسش شما شده است. بطور قطع موارد و مصادیقی زیادی در زندگی و تجربه های هر کسی بوده است که اطمینان، یقین و آرامش خود را با امیدهای پر استرس و پراضطراب عوض کرده است. اما برای روشن تر شدن ضرورت دارد که به معنای اطمینان و امید توجه خاصی داشته باشیم تا بتوانیم این جمله نورانی حضرت (علیه السلام) را به عنوان یک تکنیک مهارتی و بسیار کاربردی، همواره در زندگی خود مورد استفاده قرار دهیم.بشر در طول زندگی خویش همواره با نگرانی‌ها و اضطراب‌ها روبروست و همیشه تلاش کرده تا این عوامل را از بین ببرد، تأثیر دین و ایمان در سلامت روان فرد و جامعه، از جمله رویکردهای کاربردی است که در میان روان شناسان و جامعه شناسان مورد توجه قرار گرفته است.معنای اطمینان:این واژه دارای معنای متعددی است و در لغت «اطمینان» و «طمأنینه» به معنی آرامش خاطر بعد از بی‌تابی و اضطراب است.(1) معانی دیگری هم مانند آرامش، استقرار، امن، ثقه، حقیقت، آرامش پس از نگرانی و … برای آن ذکر شده است. در علم اخلاق، به «اعتدال در صفات و حالات انسان» و ثبات شخصیت آدمی، «اطمینان» گفته می‌شود. در قرآن نیز واژه اطمینان همراه با قلب ذکر شده است. ماننده سوره رعد آیات 27 و 28«لَّذِینَ آمَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» و … این آیات نشان دهنده آن ست که اطمینان همراه با یقین قلبی و آرامش خاطر است. در نتیجه باید بدانیم که همه انواع آرامش ها و اطمینان خاطر ما، مانند آرامش روانی، آرامش اعتقادی، آرامش قلبی و آرامش طبیعی در وجود هر انسان زمانی شکل خواهد گرفت به نیرویی مافوق قدرت خودش متکی باشد و این نیرو جز از ذات حق تعالی صادر نمی شودمعنای امید:امید در لغت به معنای گمان وقوع خیری ممکن‌الحصول در آینده است.(2) همچنین به معنای ترس، توقع، انتظار و شوق نیز برای امید ذکر شده است.(3) در حقیقت می توان گفت که این معانی به لوازم معنای امید یا به بخشی از آن اشاره دارند، زیرا از آن رو که متعلق امید، امری ممکن الحصول است نه قطعی، و ترس از تحقق نیافتن آن، وجود دارد، امید را به «خوف و ترس» هم معنا کرده‌اند و به این دلیل که متعلَّق امید، امری خیر و مسرّت بخش است و طبعاً موجب اشتیاق شخص امیدوار به آن امر شده و حالت انتظار و توقع به او دست می‌دهد، امید را به توقع و شوق و انتظار معنا کرده‌اند.بنابراین باید در همه زمینه های ایمان، اعتقاد، باور، توکل و حسن ظن و امید خود را به خداوند متعال تقویت کنیم تا به آرامش و اطمینان برسیم. و همیشه باید متوجه باشیم که اطمینان و آرامشی را که پس از اضطراب و دلهره ها به دست آوردیم به امیدهای واهی و بدون نتیجه یا نداشتن نتیجه مشخص، عوض نکینم.
آنچه لازم است تأکید بیشتری بر آن شود این می باشد که ما نباید آرامشی را که بخاطر ایمان و توکل خود به خدا به دست آوردیم را با امید و آورزوهای دست نیافتنی که نتیجه آن هم قطعی نیست جابجا کنیم و از آرامشی نسبی یا کامل به امیدواریی برسیم که آینده آن معلوم نیست. مصدایق و موارد متعدد آنرا هم خود می توانید در تجربه های خود و دیگران پیدا کنید.
مهمترین نکته ای که در معانی اطمینان و امید توجه ها را به خود جلب می کند این است که امید آرامشی است که ممکن است حاصل شود یا حاصل نشود، ولی اطمینان آرامشی است که حاصل شده است. به نظر شما عاقلانه است که انسان آرامش قطعی خود را با امید واهی جابجا کند؟!
پاورقی:
(1) راغب اصفهانی، مفردات، ترجمه غلامرضا خسروی، ص۵۰۰.
(2) همان، ص۳۴۶.
(3) مجمع‌البحرین، ج۲، ص۱۵۵.