این حرف شما به این معناست که اسلام مبدع برده‌داری است و حال آنکه می‌دانیم اسلام برده داری را ابداع نکرده است. لکن در عصری که بردگی با تار و پود جوامع بشر آمیخته بود، اسلام به عنوان یک دین واقع گرا و اصلاح گر در ابتدا این حقیقت را به عنوان یک امری که وجود دارد به صورت مشروط پذیرفت و در عین حال با بیان یک سلسله دستورها در جهت رهایی بردگان قدم برداشت.در عرف جنگ آن زمان که به ناچار اسیر می گرفتند و اسیران را به صورت کنیز و غلام در خدمت نیروهای پیروز می گذاشتند: غلامان و کنیزان به عنوان خدمت‌گزاران نیروهای فاتح بودند .اسلام بهترین برنامه را در مورد رهایی اسیران به اجرا در آورد. آزادی سریع و بی چون وچرای آنان باعث تقویت کفر و قرار گرفتن دوبارة آنان در صف گمراهی می شد؛ اسارت دائمی نیز به مصلحت آنان نبود و با آموز‌های اسلام سازگاری نداشت.اسلام گفت: مدتی به عنوان اسیر در خانه های مسلمانان باشند تا از نزدیک آداب و اخلاق اسلامی را بیاموزند و پذیرای حق و هدایت گردند و سپس آزاد شوند.
در واقع اسلام در راه آزادی بردگان پیش قدم شد. اما این به معنای نفی برده داری در اسلام نمی باشد. یعنی دین اسلام به جهت رعایت برخی مصالح ضروری به یکباره و به صورت انقلابی در جهت رهایی بردگان گام بر نداشت، بلکه با وضع محدودیتها و حریم ها در نوع مواجهه با آنها در ابتدا بر رعایت حقوق بردگان و کنیزان تاکید نمود و سپس مسیر تدریجی برچیده شدن برده داری را تدوین نمود .علامة طباطبایی در این خصوص می گوید: “اسلام تا می توانست از جامعه های غیر اسلامی (= کافران حربی) گروهی را به شکل اسیر جنگی می گرفت و در جامعة حق و عدالت وارد می ساخت و به تعلیم و تربیتشان می پرداخت، سپس از راه های مختلف به تدریج آنان را آزاد ساخته و جزء جامعة اسلامی می نمود”.(1)ائمه اطهار (ع) نیز به عنوان بخشی از جامعه آن روز از یک سو برای ارائه الگوی عملی و کاربردی در نحوه مواجهه با بردگان و از سوی دیگر استفاده از این فرصت در جهت تربیت افراد شایسته و مبلغان و مروجان حقیقی فرهنگ اهل بیت به صورت مکرر با خریداری و تربیت و آزاد سازی بردگان در همین جهت قدم بر می داشتند؛ رفتار و سیره اهل بیت (ع) در باره بردگان, از درخشان ترین فضایل اسلام در برخود با زیر دستان می باشد. همین رفتار شایسته, سبب شده بود غلامان و کنیزانِ ائمه, از آزادی خود خوشحال نشوند و تقاضا کنند برای همیشه غلام آن بزرگواران باقی بمانند. اکثر بردگان در خانه اهل بیت با معارف دینی و احکام الهی آشنا می شدند و از محضر آنان استفاده های علمی و عملی بسیاری می نمودند. پس از آزادی, انسان هایی نمونه , مؤمن و حقیقت جو بودند; بسیاری از آنان به خاطر عشق به مولای خود, به درجه رفیع شهادت رسیدند که ذکر حکایات آن ها سبب طولانی شدن مطلب خواهد شد. (2)

علاوه بر این در احکام فقهی اسلام از جمله مصارف زکات در اسلام، خرید و آزاد کردن بنده است و از آنجایی که ائمه معصومین حاکمان دین مبین اسلام بودند، به واسطه اموالی که از طریق زکات جمع آوری می شد، بنده می خریدند و آزاد می کردند و اما علت نگه داشتن انها در خانه ائمه این بود که بردگان، دوره تربیت اسلامی را از دوره کفر تا دوره ی آزادی بگذرانند و یک مسیری را تحت تربیت معصومین طیّ کنند.
اگر امام معصوم می خواست با پولی که از زکات مردم مسلمان برای خرید و آزاد کردن بنده و غلام کافر خرج کند که فائده ای نداشت. بنابراین، نیاز بود تا آن بنده و غلامی که با دین مبین اسلام آشنایی ندارد و قرار است با زکات مسلمین آزاد شود، مدتی را در خانه امام زندگی کند تا با حقیقت و ماهیت اسلام آشنا شود و به دین مبین اسلام در آید. اتفاقا تمام کسانی که با عنوان بنده در محضر امامان معصوم بودند، بعد از آزادیشان از مسلمان های بسیار اصیل و پایبند به رعایت احکام و اخلاق اسلامی شده اند.
ائمه معصومین نسبت به بردگان بسیار مهربان و خوشرفتار بودند و طوری رفتار می کردند که آنها به هیچ وجه احساس نکنند برده یا کنیز هستند.
در زمان ائمه معصومین(ع) بازار برده و کنیز فروشی رونق داشته و خلفای عموی و عباسی با حاکمان سرزمین‌های کفر در جنگ بودند و اسرا را در سرزمینهای اسلامی خرید و فروش می‌کردند .

پی‌نوشت:
1. ماهنامه پاسدار اسلام، ش 22، ‌ص 13.
2. علامه مجلسی، بحارالانوار، الوفاء بیروت، 1404ق، ج 42، ص 135.