ابتدا باید توجه داشته باشید که آنچه در تاریخ در مورد حضرت علی، امام سجاد و برخی دیگر از ائمه علیهم السلام نقل شده، فقط آن نیست که هر شب هزار رکعت نماز می خواندند ؛ بلکه این تعداد رکعت را در یک شبانه‌روز انجام می‌دادند نه یک شب(1).بنابر این می‌توان تصور کرد که ایشان در ضمن انجام کارهای دیگر، این نمازهای مستحبی را نیز می‌خوانده اند؛ همان گونه که این امر در مورد امام علی علیه السلام تصریح شده که آن حضرت در حین انجام کار در نخلستان، در زیر هر درخت خرما، از فرصت استفاده می‌کرده و دو رکعت نماز هم بجا می‌آورده است.(2) و از آنجا که خواندن نماز مستحبی در حال حرکت و انجام کارهای دیگر هم ممکن است و نیاز به رعایت قبله ندارد (3)، هیچ منافاتی بین انجام دیگر وظایف و خواندن این نمازها نیست .اما اگر فرض را هم بر انجام همه هزار رکعت نماز در یک شب بگذاریم، باز این مطلب از نظر امکان عقلی، مشکلی ندارد و امری کاملا شدنی است . زیرا می توان نماز مستحبی را بسیار ساده ،بدون خواندن سوره و قنوت به جا آورد و در پایان به یک سلام اکتفا نمود. در این صورت خواندن دو رکعت، برای یک فرد عرب- که در تلفظ کلمات دچار مشکل نیست- کمتر از 1 دقیقه طول می کشد. در این صورت با احتساب چند ثانیه برای استراحت، بیش از 8 ساعت وقت برای خواندن 500 نماز دو رکعتی (هزار رکعت) لازم نیست و این امر در شب های طولانی امری کاملا معقول و شدنی است .
بنابراین اگر کاری برای ما میسور نبود، دلیل آن نیست که برای دیگران میسور نباشد ، مهم امکان آن است پس این امر نه غیر منطقی و نامعقول است و نه حتی با حساب شما کار به 16 ساعت می کشد ، بلکه تنها حدود 8 ساعت برای این امر کافی است .
اما در مورد رشد آفرین بودن یا نبودن این عبادات باید گفت به یقین همین گونه است و سرعت در خواندن نماز مستحبی به معنای بی توجهی و عدم حضور قلب و مفاسد دیگری که ممکن است انسان های عادی را دربر بگیرد نیست ؛ فراموش نکنیم که سخن در خصوص امامان معصومی است که از اعماق وجود رابطه با خداوند و ذکر و یاد او را دوست می داشتند و حتی لحظه ای کوتاه ار برای یاد و ذکر و عبادت خداوند غنیمت می دانستند .
به علاوه بر فرض که انسان در حین انجام کار و تلاش روزانه و فعالیت های بدنی توجه کمتری و حضور قلب پایین تری داشته باشد ، آیا این امر به معنای بی ارزش بودن این عبادات است تا جایی که بتوان گفت این عمل هیچ رشد و تکاملی را برای فرد به دنبال نخواهد داشت ؟ مسلما این گونه نیست و به وضوح می توان خواندن نماز مستحبی و قرائت آیات کلام الله و تکرار ذکر و یاد خدا را بر سکوت یا عدم انجام این امور ترجیح داد .
اصولا نباید از یاد برد که معیار کشف درستی یا نادرستی در رفتارهای دینی همین امامان معصوم هستند که عمل و رفتار آنان برای ما معیار و میزان و ضابطه رفتار و عمل مطلوب از جانب خداوند است و همین شواهد تاریخی و روایی برای ما کافی است که دریابیم انسان تا جایی که می تواند و به وظایف دیگرش لطمه نمی زند و سر از افراط و تفریط در نمی آورد ، می تواند این عبادات و اذکار و اوراد و بخصوص نمازهای مستحبی را در طول روز انجام دهد .
پی نوشت ها :
1. وسائل الشیعه ، شیخ حر عاملى، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، 1409 هجرى ق ،ج 4 ،ص 98.
2. همان ،ص 97.
3. امام خمینی روح الله ، توضیح المسایل، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، 1424 ه ق ، ج1، مسئلة 781 و ذیل آن.