پرسشگر گرامی مکاتبه شما با این مرکز بازگو کننده گرایش های فکری و عقیدتی پاک و تحسین برانگیز و گویای حُسن اعتماد به این مرکز است. از این که با اطمینان خاطر مشکل خود را با کارشناسان این دفتر در میان گذاشتید، تشکر و قدردانى مىکنیم . امیدواریم پاسخ ارائه شده مورد استفاده شما واقع شود.قبل از بررسی سوال شما ذکرچند نکته ضروری است:الف)همانطور که شکل گیری صفات واخلاق پسندیده در انسان تدریجی وبه مرور زمان می باشد درمان وریشه کن کردن صفات ناپسند نیز به گذشت زمان نیاز دارد بنابراین توقع نداشته باشید یک شبه با انجام راهکارهای زیر بر مشکلی که مطرح کرده اید غلبه کنید بلکه از بین بردن آن نیاز به صبر وحوصله بسیار دارد.ب)ممکن است در ابتدای راه موفقیت چشم گیری نصیب شما نشود ودر مقابله با خشم و عصبانیت خود شکست بخورید،در چنین موقعیتی به هیچ عنوان نا امید نشوید ودوباره تلاش کنید وبه یاد داشته باشید ما برای یاد گرفتن راه رفتن بارها زمین خوردیم.بنابراین کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.ج)یکی از تفاوتهای انسان با حیوان قدرت اراده می باشد.انسان با تکیه بر قدرت اراده می تواند بر مشکلاتنی که برسر راه او قرار دارد غلبه کند. نمی توانم نمی شود این کار در توان من نیست در قاموس انسان راه ندارد پس شما هم می توانید بر مشکلاتی که برسر راه ازدواج شما قرار دارد پیرور شوید البته به شرط آنکه تمام وجود خود را برای رسیدن به هدف خود بکارگیرید.ناپلئون جمله زیبایی در این مورد دارد :رمز موفقیت سه جیز است تلاش تلاش تلاش پس اگر می خواهید برمشکل خود غلبه کنید در اولین قدم باید از فرمولی که ناپلئون معرفی کرد استفاده کنید.باذکر این مقدمات به بررسی سوال شما می پردازیمسوال شما را در دو محور پاسخ می دهیم:1. توصیه اسلام به نرم خویی و پرهیز ازعصبانیت 2. راهکار های کنترل عصبانیت و بد اخلاقی محور اول: توصیه اسلام به نرم خوی وپر هیز ازعصبانیت دین اسلام همواره پیروان خود را به نرم خویی و ملایمت در گفتار و رفتار فراخوانده و از درشتی و تند خویی بازداشته است.حلم و بردباری یکی از شاخصه های پیامبر اکرم(ص) بود که قرآن می فرماید همین نرم خویی، لطافت برخورد و گشاده رو بودن ایشان راعامل اساسی گرویدن مردم به او و دین مبین اسلام معرفی می کند و در ادامه می فرماید اگر عصبانی و تندخو بودید مردم به دور تو جمع نمی شدند بلکه از اطراف تو پراکنده می شدند و در یک جمله او را چنین توصیف می کند که: «انک لعلی خلق عظیم» بدون شک مهمترین عامل موفقیت انبیای الهی به خصوص پیامبر گرامی اسلام(ص) در جذب قلوب انسان ها و گسترش اسلام همانا خوش اخلاقی، گشاده رویی ، کلام نرم و دلنشین و نرم خویی آن حضرات بوده است.درمنطق اهل البیت (ع) حسن خلق وخویشتن داری یکی از ویژگی های انسان کریم وبزرگوارمعرفی شده است. در غرر الحکم و دررالکلم از زبان مولا امیر المؤمنین درباره خویشتن داری نقل شده است :الکرم ملک اللسان و بذل الأحسان ؛کرم ،یعنی مراقب زبان خود بودن و گستردن احسان و بخشش. چقدر از طریق زبان آسیب می بینیم ، دچار پستی ها می شویم ، غیبت ، دروغ ، سخن چینی ، همه این ها لئامتی است که انسان دچار می شود و اگر وارد این مسائل نشود ، حفظ کرامت است . از امام صادق (ع) نقل شده است :ثلاثه تدل علی الکرم المرء:حسن الخلق ، کظم الغیظ و غض الطرف ، سه چیز نشانه کرامت انسانی است : 1) خوش خلقی 2) فرو بردن و کنترل خشم 3) چشم پوشی کردن . حضرت علی (ع) درباره نرم خویی می فرماید : من الکرم یس الشیم (بحار الانوار)نرم خویی از کرامت است . بدخلقی از لئامت است . ( بحار الانوار) از امام حسن عسکری (ع) درباره نرم خویی نقل می کند : الکریم یلین إذا استعطف و الئیم یقسو إذا الطف ؛انسان کریم اگر مورد خواهش قرار گیرد سریع نرم می شود ولی انسان لئیم هر چقدر مورد لطف قرار گیرد قسی القلب تر می شود و این نشانه هایی از لئامت انسان است . نماد یا مظاهر خوش اخلاقی خوش اخلاقی دارای نماد یا مظاهر زیادی می باشد که عبارتست از :1 – نرم خویی 2 – نرم زبانینرم خویی : یکی از نماد و مظاهر خوش اخلاقی نرم خویی می باشد. نرم خویی، یعنی اینکه رفتار انسان با ملاطفت و فروتنی همراه باشد.• امام علی (علیه السلام) می فرمایند : ( همانا مؤمنان ، فروتن و نرم خو هستند)به طور کل رفتار بر اساس نرم خویی، موجب دوستی و صفا در دل می شود و کینه و اختلاف از بین می رود.• امام علی (علیه السلام) در این باره می فرمایند : هر کس خویی نرم دارد، از محبت دائمی دودمانش برخوردار خواهد بود.نرم خویی در خانواده موجب صلح و آرامش می شود و همکاری در بین افراد خانواده افزایش می یابد.* امام علی (علیه السلام) می فرمایند : در برابر کسی که با تو درشتی می کند، نرم خو، باش. زیرا زود باشد که او نسبت به تو نرم خویی کند. * امام علی (علیه السلام) می فرمایند : نرم باش بدون ضعف، سخت باش بدون خشونت . نرم زبانی : یکی دیگر از نماد و مظاهر خوش اخلاقی نرم زبانی است.امام علی (علیه السلام) در این باره می فرمایند : زبانت را به گفتار نرم و زیبا و سلام دادن عادت بده تا دوستانت زیاد و دشمنانت کم شود.به طور کل بین رفتار و اخلاق انسان ارتباط مستقیمی وجود دارد، چنانچه خوش اخلاقی وی تأثیر مثبتی در خوش رفتاری و می دارد و حرکات او را با نرمی و خوش زبانی طی می کند.حال اگر انسان بداخلاقی باشد در رفتارش هم اثر منفی گذاشته خواهد و در نتیجه حرکات وی با تندی و خشونت همراه می شود. محور دوم: راهکار های کنترل عصبانیت وتند خوییبراى تقویت حلم و بردبارى، باید طبق برنامه اى جدى به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعى کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه هاى مختلفى وجود دارد؛ ولى مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدى باشید و مطالب پیشنهادى را بدون کمترین کاستى به اجرا گذارید:1. کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.3. همواره در هر مساله اى، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث مى شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودى نماید. در حالى که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.4. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید – یا در صورت امکان نذر کنید – که اگر بر سر کسى فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده اند.5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده؛ مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده روى و گردش در طبیعت و… نیز استفاده کنید.6. در تصمیم گیرى ها، حتى الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.7. بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبى معاشرت کنید.8. از موقعیت هاى که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى شود و از موقعیت هاى که شما را به تندى نمودن دعوت مى کند، دور شوید.9. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه کار و به کارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.10. به برخى رفتارها و حالاتى که از افراد سر مى زند. و شما را به عصبانیت دعوت مى کند، توجه نکنید؛ مثلاً اگر کسى با حرف ناروا شما را بر مى افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب کنید و حتى گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفته هاى او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بى توجهى و تغافل را پیش گیرید.11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه اى که به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.12. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى سریع، حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده اید، بنشینید و اگر نشسته اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.13. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى سپارد.14. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.15. دیگر رفتارهاى عادى و روزمره خود را نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگى انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرم خویى و پرحوصلگى، بر تمام رفتارهاى شما حاکمیت پیدا کند.16. چند لحظه دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و همه ماهیچه هاى خود را شل کنید تا آرامش عضلانى پیدا کنید و فکر خود را از آنچه موجب عصبانیت شما شده است منصرف کنید و به عضلات بدن خود تمرکز یابید.17. به خودتان تلقین کنید که اتفاق خاصى نیفتاده است؛ مگر آسمان به زمین آمده؟ بقیه در چنین مواردى چه مى کنند؟ آیا همه عزا مى گیرند؟ هر کسى به کارى مشغول مى شود و اعتنایى به این گونه موارد نمى کند.18. اگر برخى موارد سریع سخن گفتید و عجولانه تصمیم گرفتید و رفتار نابجا از شما سرزد سریع خود را سرزنش و حتى در لفظ اظهار پشیمانى نمایید و وعده ها و قولى که با خود داشتید را در ذهن خویش حاضر سازید.19. از خود ارزندگیهاى نابجا و شخصیت قائل شدن بیش از اندازه براى خود اجتناب ورزید و تنها هنجارها را رعایت کنید و لذا به سراغ رفتارهاى متواضعانه همانند تقدم در سلام، همنشینى مناسب با افراد پایین تر، ابراز ارادت به کوچکترها، مصافحه و احوالپرسى با دیگران به خصوص طبقه پایین تر، تفریح و صحبت با دیگران اقدام کنید.20. ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و تکرار اذکار: «استغفرالله ربى و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».21. وقتى که با امور عصبانیت آفرین مواجه هستید براى مدتى (حدود 10تا 15 دقیقه) راه دریافتهاى حسى خود را سد سازید مثلاً جلوى گوش خود را بگیرید و چشمان خود را ببندید و سر خود را پایین اندازید تا دریافت هاى عصبانیت را تحت کنترل شما در آیند و موجب تحریک بیشتر شما نشوند.22. اگر رفتار و یا صفتى که در شخصى هست موجب عصبانیت شما شده است آن رفتار را شوخى تلقى کرده و به شکلى خود را از تیررس آنها دور در نظر بگیرید یعنى به گونه اى از مخاطب در نظر گرفتن خویش در برابر رفتارهاى دیگران پرهیز کنید مثلاً از مشاهده کسى که فحش مى دهد با خود بگویید مخاطب او من نیستم و در این هنگام از صحنه دور شده و راه دریافت هاى حسى را سد سازید تا بیشتر مورد هجوم قرار نگیرید.23. براى توجیه رفتارهاى خلاف انتظارى که از دیگران سر مى زند توجیه مناسب داشته باشید و آنها را مقصر تلقى نکنید تا موجب شود به خود اجازه عکس العمل بدهید مثلاً بگویید خودم از این فرد بدتر رفتار مى کنم او اشتباه گرفته مقصر نیست اشتباه من باعث رفتار نامناسب او شده است. 24. به نظرات و عقاید دیگران احترام قائل شوید و به دیده احترام به آنها بنگرید و حتى محترمانه با آنها رفتار کنید.25. همیشه خودتان و رفتارتان را درست و صحیح تلقى نکنید و احتمال خطا در کارهاى خود را بدهید.26. سعى کنید به عنوان تمرین گاهگاهى با افرادى که سلیقه آنها را نمى پسندید برخورد کوتاه مدت داشته باشید و با صاحبان دیگر انتظار مراوده کوتاه مدت داشته باشید. 27. پرهیز از تحریکات عصبى؛ بعضى از مواد به طور طبیعى سیستم اعصاب و دستگاه قلبى – عروقى را تحریک مى کند. نوشابه هاى گازدار، شکلات ها و برخى داروهاى غیرمجاز، محرک هایى است که سبب تشدید واکنش افراد حساس به محرک هاى اطراف آنها مى شود؛ به طورى که در مواقع لزوم نمى توانند واکنش مناسب نشان دهند. آنها براى به دست آوردن آرامش قادر نیستند به موقع از سیستم پاراسمپاتیک خود استفاده کنند و براى مدت طولانى در حالت عصبى باقى مى مانند. بنابراین توصیه مى شود از مصرف چنین مواد تحریک کننده به حداقل ممکن اکتفا کنند.2820. بهبود بخشیدن به مهارت هاى اجتماعى و ارتباطى؛ افرادى که مهارت هاى ارتباطى بسیار ضعیف و نامناسبى دارند، سهم زیادى در عصبانیت و تندى در جامعه را به خود اختصاص مى دهندهافمن، کارل (و دیگران)، روانشناسى عمومى از نظریه تا کاربرد، ترجمه سیامک نقشبندى و دیگران، (تهران: ارسباران، 1378)، ص 309.. بنابراین قراردادن وقت کافى و مناسب براى ارائه خدمات نیکوکارانه به دیگران، نقش خوبى در کاهش آن ایفا مى کند و احساس ارتباط و همبستگى با دیگران را دو چندان مى کند. این گونه مشارکت ها، علاقه فرد را براى خدمت ایثارگرانه به دیگران افزایش مى دهد و با افزایش حس همدردى نسبت به دیگران، فرد قادر مى شود تا شناخت بیشترى از آنها به دست آورد. درک انگیزه ها سبب کاهش بدبینى و قضاوت عادلانه ترى در مورد رفتار آنان خواهد شد و در نتیجه به دور از افکار پرخاشگرانه و احساسات منفى، ستیزه جویانه و خشم آلود، با خود استدلال مى کند و خویشتن را آرام مى سازد؛ زیرا قضاوت هاى بدبینانه و غیرواقعى از دیگران نقش عمده اى، در نحوه تعامل و برخورد منفى با آنان دارد.شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتى قبل از بروز آن موقعیت ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگرى شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و… بکاهید و خود تنبیهى را به کار بگیرید.منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم. موفق باشید.