راهکارهای کاربردی برای غلبه بر ترس1. رویارویی با ترس، بهترین روش برای مقابله با آن است. امام علی (علیه‌السلام) در این خصوص می‌فرماید: «إذا هِبْتَ أمْرا فقَعْ فیهِ، فإنّ شِدَّةَ تَوقّیهِ أعْظَمُ مِمّا تَخافُ مِنهُ» (1)؛ «هـرگاه از کارى ترسیدى خـود را بـه کـام آن بینداز؛ زیرا ترس شدید از آن کار دشوارتر و زیانبارتر از اقدام به آن کار است». اگر شما خودتان را به موقعیت و چیزی که از آن ترس دارید بیندازید و با آن روبرو گردید، متوجه می‌شوید که آن موقعیت و آن چیز خیلی هم ترسناک نبوده است در حالی که شما به خاطر آن دچار ترس موهوم آزار‌دهنده شده بودید.2. خود تلقینی و وانمود کنید که فرد شجاع و نترسی هستید؛
در روایات توصیه شده که برای کسب آرامش و نیز حلیم و بردبار شدن خودمان را به این کارها وانمود کنیم تا با تلقین مثبت، تغییر مثبتی در خود ایجاد نماییم.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «مَنْ تَوَقَّرَ وُقِّر» (2)؛ «کسی که خود را به زحمت به آرامش وادار کند، آرامش می یابد».
«إن لَم تَکُن حَلیما فَتَحَلَّم فَإِنَّهُ قَلَّ مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ إِلاّ أَوشَکَ أَن یَکونَ مِنهُم» (3)؛ «اگر بردبار نیستی خود را بردبار نشان ده و بردباری را برخود تحمیل کن، زیرا کمتر اتفاق می افتد کسی خود را شبیه قومی گرداند و یکی از ایشان نشود».
شما نیز برای اینکه به فرد شجاع و نترسی مبدل شوید لازم است با تلقین مثبت کاری کنید که به تدریج بر ترس خود غلبه کنید و فرد شجاع و نترسی شوید.
3. الگوبرداری؛ در این روش از افرادی که در اطراف شما هستند و از جرئت و جربزه کافی برخوردارند و از بسیاری از موقعیت‌هایی که شما می‌ترسید، نمی‌هراسند و افرادی شجاع و نترسی هستند بهره بجویید و از آنها الگو بگیرید و یا از آنان بخواهید در همان موقعیتی که شما از آن می‌ترسید قرار بگیرند. خواهید دید که آنها بدون ترس به تنهایی در آن موقعیت قرار می‌گیرند. با دیدن این صحنه در شما نیز جرئت ایجاد می‌شود و با خود می‌گویید اگر من هم در آن موقعیت قرار گیرم با هیچ مشکلی مواجه نخواهم شد. به اعتقاد روانشناسان، قرار گرفتن در گروهی از افراد قوی، مشوق و الهام دهنده، به طرز حیرت‌آوری نیرودهنده است. در مقابل دوستی و معاشرات با افراد ترسو انسان را ضعیف و ترسو خواهد کرد.
4. ذکر برای رفع ترس و نگرانی و گشایش :
.عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ فَإِنِّی سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ بِعَقِبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَإِنِّی سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ بِعَقِبِهَا فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُکِرَ بِهِ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّی سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ بِعَقِبِهَا فَوَقاهُ اللَّهُ سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْیَا وَ زِینَتَهَا کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّی سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ بِعَقِبِهَا إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْکَ مالًا وَ وَلَداً فَعَسى رَبِّی أَنْ یُؤْتِیَنِ خَیْراً مِنْ جَنَّتِکَ الْآیَةَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ .
امام ششم فرمود: تعجب مى کنم از کسى که از چهارچیز مى ترسد ولى به چهار چیز پناه نمى برد.
1- در شگفتم از کسى که از دشمن مى ترسد چرا به قول خدا پناه نمى برد که فرمود: ((خدا ما را بس است و خوب وکیلى است )) چون شنیدم خدا دنبالش فرمود: با نعمت و فضل خدا برگشتند، بدى به آنها نرسید
2- در شگفتم از کسى که اندوهناک است چرا پناه نمى برد به گفتار خدا ( ((لااله الاالله سبحانک انى کنت من الظالمین ) نیست معبود به حقى جز ذات الله که پاک و منزه هستى تو و من از ستمکاران هستم زیرا شنیدم خداوند در دنبال آن مى فرماید (در خواست هایش را اجابت کردیم و از اندوه رهائیش دادیم و این گونه مؤ منان را مى رهانیم.)
3- در شگفتم از کسى که گرفتار مکار و بداندیش است ، چرا به این گفته خدا پناه نمى برد: ( و افوض امرى الى الله ان الله بصیر بالعباد ) کار خود را به خداوند واگذار نمودم زیرا خداوند به بندگان بینا است ) چون شنیدم که خداوند دنبالش مى فرماید: (خداوند او را از بدیهائى که درباره او اندیشه داشتند حفظ نمود)
4- در شگفتم از کسى که خواستار دنیا و آرامش آن است چرا به گفته خداوند پناه نمى برد: (ما شاء الله لاقوة الا بالله هر چه خدا خواست همان مى شود قدرت و نیروئى نیست جز به خواست خدا) زیرا شنیدم که خداوند در ادامه آن مى فرماید: (اگر چه مى بینى اکنون دارائى و فرزند من از تو کمتر است ، امید است خدا بهتر از باغ تو به من دهد) عسى معنى مثبت مى دهد یعنى خدا عطا مى کند.
( من لایحضره الفقیه، ج 4 ، ص 392)
پی‌نوشت‌ها:
1. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم ، قم : دار الکتاب الإسلامی، 1410ق ، ص290.
2. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، قم : دفتر تبلیغات اسلامی ، 1366، ص250.
3. نهج البلاغه، حکمت 207.