الف.آنچه درمنابع روایی شیعه وجود دارد این است که: پیامبر اسلام در مورد علی (ع) فرمودند: « من شهر علم هستم و علی باب آن شهر است». (بحار، ج 40،ص 200)
وقتی خوارج این حدیث را که – از سلمان فارسی نقل شده بود – شنیدند به علی(ع) حسادت ورزیدند و ده نفر از آنها گرد هم آمده تصمیم گرفتند تک تک نزد علی(ع) بروند و هر ده نفر سؤال مشترک و یکسانی را ازعلی(ع) بپرسند،‌ پیش خود گفتند: اگر علی(ع) به این پرسش جواب یکسانی داد، می فهمین که علی(ع) علم و دانشی ندارد و اگر به هر کدام از ما پاسخی متفاوت داد سخن پیامبر در مورد علم و دانش علی(ع) صحیح می باشد.
آن سؤال واحد این بود که: «العلم افضل ام المال؛ علم بهتر است یا ثروت»؟
نفر اول وارد شد و این سؤال مذکور را از علی (ع) پرسید؛ حضرت در پاسخ گفتند: علم بهتر است. آن پرسشگر گفت: به چه دلیل علم بهتر است؟
حضرت فرمودند: «زیرا علم میراث انبیاء الهی است ولی مال و ثروت میراث قارون و هامان و فرعون است».
آن نفر اول نزد دوستان خود بازگشت و آنها را به پاسخ علی (ع) آگاه نمود.
نفر دوم نزد علی رفت و همان سؤال را مطرح کرد. حضرت در پاسخ فرمودند: «علم بهتر است، زیرا مال و ثروت را تو نگهبانی و حراست می کنی در حالی که علم از تو نگهبانی و حراست می کند».
آن فرد دوم دوستان خود را از این پاسخ آگاه کرد.
نفر سوم رفت و همین سؤال را پرسید، علی (ع) در پاسخ فرمودند: «علم بهتر است زیرا صاحب ثروت و مال دشمنان زیادی دارد در حالی که صاحب علم دارای دوستان زیادی است».
او نیز نزد دوستان خود بازگشت.
و نفر چهارم نزد علی (ع) رفت و سؤال را تکرار کرد. علی (ع)‌ در پاسخ فرمودند: «علم بهتر است، زیرا مال و ثروت را اگر در آن تصرف کرده و مصرف کنی از آن کاسته می شود ولی علم را اگر در آن تصرف کرده و مصرف کنی زیادتر و افزون تر می شود».
علی (ع) در پاسخ به نفر پنجم فرمودند: «علم بهتر است. زیرا صاحب مال و ثروت در جسم مردم بخیل و پست خوانده می شود ولی صاحب علم و ارزش با بزرگی و کرامت از او یاد می شود».
ایشان در پاسخ به نفر ششم فرمودند: علم بهتر است، زیرا ثروت از این که مورد اسراف قرار گیرد، مورد ترس است ولی علم و دانش مورد اسراف و ریخت و پاش قرار نمی گیرد و خوفی از این جهت برای علم وجود ندارد».
علی (ع) در پاسخ به نفر هفتم فرمودند: «علم بهتر است،‌ زیرا مال و ثروت با گذشت زمان کهنه و فرموده و مندرس می شود (زوال پذیری ثروت)، در حالی که علم و دانش با مرور زمان کهنه و فرسوده نمی شود».
علی (ع)‌ در پاسخ به نفر هشتم فرمودند: «علم بهتر است زیرا … (پاسخ به نفر هشتم در اصل روایت نیامده و شاید توسط راوی مورد نسیان قرار گرفته باشد)
علی (ع) در پاسخ به نفر نهم فرمودند: «علم برتر است، زیرا مال و ثروت باعث قساوت قلب و سنگدلی می شود در حالی که علم و دانش موجب نورانیت و صفا قلب می گردد».
علی (ع) در پاسخ به نفر دهم فرمودند: «علم بهتر است،‌ زیرا صاحب مال و ثروت دچار تکبر و خود بزرگ بینی می شود در حالی صاحب علم خاضع و فروتن است و در خود احساس فقر و مسکنت می کند».
بعد همگی اعتراف کردند به علم و دانش علی (ع) و گفتند: خدا و رسولش راست گفتند، بدرستی علی (ع) باب علم و دانش است.
علی (ع) در این هنگام فرمودند: «به خدا سوگند اگر همه خلق و مردم تا زمانی که زنده بودند از من همین سؤال را می نمودند به هر کدام از آنها پاسخی متفاوت از پاسخ دیگری می دادم تا آخر هر».
این روایت در کتاب «الامام علی بن ابی طالب» نوشته احمد رحمانی همدانی، چاپ فتاهی، ناشر منیر، تهران، 1417، ص 142 آمده است.
ب. مَعاشِرَالنّاسِ، (فَضِّلُوهُ). ما مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ وَقَدْ أَحْصاهُ الله فِی، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ أَحْصَیْتُهُ فی إِمامِ الْمُتَّقینَ، وَ ما مِنْ عِلْمٍ إِلاّ وَقَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً، وَ هُوَ الْإِمامُ الْمُبینُ (الَّذی ذَکَرَهُ الله فی سُورَةِ یس: (وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ). هان مردمان! او را برتر بدانید. چرا که هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند آن را در جان من نبشته و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزکاران، علی، ضبط کرده ام. او (علی) پیشوای روشنگر است که خداوند او را در سورۀ یاسین یاد کرده که: «و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده ایم…»