در رابطه با علت و فلسفه حرمت ازدواج با همسران پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) باید در ابتدای امر به نکاتی توجه داشت. نکته اول این که این مسئله به خاطر احترام به رسول اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده تا از سوء استفاده احتمالی دشمنان و بدخواهان از نام و اعتبار کسانی که با حضرت رسول قرابت داشتند جلوگیری شود، لذا آیه نازل می‌شود که زنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حکم مادران شما امت هستند و «ازواجه امهاتکم»[1] چنان که انسان نمی‌تواند با مادر خود ازدواج کند. با کسانی که در حکم مادر او هستند نیز نمی‌تواند ازدواج کند چون زنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حکم مادران معنوی و روحانی امت اسلامی را دارند.همان طور که خود پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در حکم پدر امت است آنجا که می‌فرماید: «یا علی انا و انت ابوا هذه الامة.[2] علی جان! من و تو در حکم پدران این امت هستیم». یعنی برای هدایت و سعادت این امت به آنان دلسوز و مهربان و رئوف هستیم، ابوّت معنوی برتر از انتساب ظاهری است. لیکن عده ای سست ایمان و عده ای هم از سر نفاق و عناد در بین مردم اظهار می‌داشتند بعد از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) با زنان او ازدواج خواهند کرد. و این مسئله موجب ناراحتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌شد لذا آیه دیگری نازل شد که: «شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری درآورید که این کار نزد خداوند گناه عظیم و بزرگی است.[3]موضوع اذیت و آزار پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) وقتی حساس تر و روشن تر می‌شود که بدانیم برخی از مسلمان‌های منافق یا ضعیف الایمان در نظر داشتند و مترصد بودند پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) رحلت کند تا به عنوان انتقام جویی و توهین به ساحت مقدس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با همسرانش ازدواج کنند حتی برخی افراد همچون طلحه بن عبیدالله این مطلب را به صراحت می‌گفتند.[4]شاید یکی دیگر از علل حرمت ازدواج با زنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) این بوده باشد که خداوند با نازل کردن این آیه و ابلاغ این حکم خواست که آن عده که می‌خواستند با ازدواج با همسران پیامبر اکرم موقعیت و جایگاه اجتماعی برای خود دست و پا کنند و از این طریق که شوهر همسر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و فرد آگاه از درون خانه حضرت و تعلیمات و مکتبش شناخته شوند. و آن گاه به دلخواه خود دست به تحریف اسلام و نشر اکاذیب بپردازند. و به این وسیله پایگاه مردمی جهت فتنه انگیزی پیدا کنند، جلوگیری کند.
آنجا که خداوند می‌فرماید: «اگر چیزی را آشکار کنید و به زبان جاری سازید یا آن را پنهان کنید، قطعاً خدا (به آن و) به هر چیزی داناست»،[5] با تحریم ازدواج زنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از حضرت، نقشه و توطئه منافقان را نقش بر آب نمود. پس حرمت ازدواج با زنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به خاطر حفظ حرمت آن حضرت، جلوگیری سوء استفاده برخی افراد که از قبل برای این منظور طرح ریزی کرده بودند، و جلوگیری آزار و اذیت روحی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است.
امّا این که عده ای از زنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) جوان بودند و به اجبار می‌بایستی بقیه عمرشان را بعد از رحلت حضرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) مجرد بمانند در جواب این بخش باید گفت:
– چنان چه از شأن نزول آیات پیشین مشخص شد، بعضی به عنوان انتقام جویی و توهین به ساحت مقدس پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) چنین تصمیمی داشتند و از این طریق می‌خواستند ضربه ای به حیثیت آن حضرت وارد کنند.
– زنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بر خلاف دیگر زنان این افتخار را داشتند به همسری پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در آیند لذا در قبال این افتخار عظیم باید فداکاری هم بکنند تا حیثیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حفظ شود و این با عدالت اسلامی کاملاً سازگار است چرا که همیشه افتخارات بزرگ مسئولیت‌های بزرگی نیز همراه دارد. و این که همسران پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از رحلت آن حضرت در میان امت اسلامی بسیار محترم می‌زیستند و از وضع خود راضی و خشنود بودند و محرومیت از ازدواج در برابر این افتخار را ناچیز می‌شمردند.
پی نوشت:
[1]. احزاب: 6.
[2]. شوشتری، قاضی نور الله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مرعشی، 1409 ه.ق، ج 23، ص 580
[3]. احزاب: 53.
[4]. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، بیروت، موسسه تاریخ العربی، 1405 ه.ق، ج 14، ص 230
[5]. احزاب: 54.