پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مرکز
مطالب زیر ارائه می شود :
1ـ اگر چه انقلاب پیامبر و بعثت او در شبه جزیره عربستان واقع شد، اما پس از مدت کوتاهی پیام الهی پیامبر (ص) به دورترین نقاط و سرزمین‌های آن روزگار، گسترش یافت. بیش از بیست سال از رحلت پیامبر نگذشته بود که پیام اسلام به وسیله مسلمانان به سرزمین ایران رسید و پس از مدتی به تدریج عده بسیاری به آن گرایش یافتند و کم کم از ایران فراتر رفته و به کشورهای شرق آسیا راه یافت؛ بنابراین اگر چه اسلام در شبه جزیره عربستان ریشه دوانید، اما ایرانیان پس از مدتی آن را پذیرفتند و از آثار و فواید و برکات و احکام ارزشمند آن بهره مند شدند. (1)
2. یکی از سنت‌های الهی در فرستادن پیامبران آن است که خداوند هر پیامبری را که برای یک ملت و سرزمین انتخاب می‌کند، از میان آنان و به زبان خود آن‌ها انتخاب می‌کند. هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر به زمان قوم و ملت او. (2) بنابراین اگر پیامبری را برای ایرانیان انتخاب کند، از میان ایرانیان بر می‌گزیند. اگر پیامبری را برای بنی اسرائیل برگزیند، از میان خود بنی اسرائیل خواهد بود، مانند حضرت موسی و عیسی(ع)، بنا بر این اگر پیامبر عربی را انتخاب کرد، برای قوم عرب انتخاب کرد . این امر معقول و منطقی است
3. ظهور اسلام و بقای آن در شبه جزیره عربستان از بسیاری جهات بهتر از شرایط سرزمین‌های دیگر بوده است، از این رو اسلام در این سرزمین ظهور نمود .
برخی آن شرایط عبارتند :
1ـ در شبه جزیره عربی به خصوص سرزمین حجاز حکومت مقتدر مرکزی وجود نداشت. این امر اگر چه باعث یک سری نابسامانی‌های اجتماعی می‌شد، لیکن در مسیر موفقیت انقلابی که پیامبر(ص) به راه انداخت؛ مؤثر بود، خلاء حکومتی یکی از زمینه‌های موفّقیت در نهضت‌ها و قیام‌ها است. اگر حکومت مقتدری همانند حکومت‌های ایران و روم وجود داشت، صداهای مخالفان توسط حکومت خاموش می‌شد و مجالی برای پیامبر(ص) باقی نمی‌ماند تا مردم را به راه راست، ارشاد نماید.
2ـ برقراری نظام قبیلگی و پایبندی افراد به حمایت‌های گسترده از افراد قبیله؛ این امر سبب می‌شد که اگر فردی همانند پیامبر اسلام(ص) بر خلاف نظام حاکم آن دیار که نظام حکومتی اشرافی یا آریستوکراسی بود، بخواهد اقدامی صورت دهد، افراد قبیله در مجموع از او حمایت می‌کردند. این حمایت چشمگیر سبب می‌شد که چندان گزندی به وی نرسد، همان گونه که در دوره مکه به رغم آن همه مبارزه‌های رسول گرامی اسلام بر ضد شرک و بت پرستی، نتوانستند پیامبر را بکشند؛ حال اگر پیامبر(ص) در بین مردم دیگر مبعوث می شد آنان چنین خاصیت نداشتند .
3ـ وجود قانون ماه‌های حرام؛ در محیط عربستان و سرزمین حجاز در چهار ماه از سال، یعنی ماه‌های حرام (ذی القعده، ذی الحجه، محرم و رجب) جنگ و خون ریزی ممنوع بود. جنگ در ماه‌های حرام را گناهی بزرگ و نابخشودنی (فجار) می‌دانستند. چنین قانونی آن هم با آن گستره حمایتی و پشتوانه فرهنگی، فرصت خوبی برای رساندن پیام پیامبر(ص) به گوش دیگران پدید آورد که این زمینه و بستر در ایران نبود(3).
4- وجود کعبه و سنت حج و زیارت خانه خدا که از زمان حضرت ابراهیم خلیل به یادگار مانده بود. این امر موجب شد که مکه مرکز رفت و آمدها و تبادلات امور تجارتی و فرهنگی گردد و پیامبر از این فرصت استفاده کند تا پیامش را به گوش اقوام و ملل جهان برساند.
5- قانون امان؛ عرب‌های جاهلی به رغم آن همه ضعف‌های اخلاقی، برخی از خصلت‌های پسندیده و مترقی میان آنان رواج داشت که از آن جمله قانون امان و پناهندگی بود.
طبق این قانون اگر کسی حتی دشمن در پناه فرد یا قبیله ای قرار می‌گرفت، در امان می‌بود و با تمامی وجود از او دفاع می‌کردند.
6- همچنین می‌توان گفت : گرچه سرزمین حجاز واجد برخی از تمدن ها بود، اما با توجه به شرایط سرزمین عربستان مردم این سر زمین -از نظر بافت فرهنگی سنت ، روابط اجتماعی… از سایر ملت‌های همجوار، پایین تر بود. (4) طبعاً چنین انسان هایی به هدایت و پیام الهی نیاز بیشتری به هدایت داشتند. از همه مهمتر اینکه آیه مبارکه: خداوند آگاه تر است که کجا رسالت را قرار دهد (5)، به ما می‌فهماند که اسرار بسیاری در موضوع رسالت و پیامبری وجود دارد که خداوند از آن آگاهی دارد. لذا خدای منان بهتر از همه می داند که رسول خدا را در سر زمین مکه مبعوث نمود.
پی‌نوشت‌ها:
1. مرتضی مطهری ، خدمات متقابل اسلام و ایران . قم ، دفتر انشارات اسلامی ،1362 ، ص 322 .
2. ابراهیم (14) آیه 4 .
3. ناصر مکارم شیرازی و دیگران ، تفسیرنمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه ، 1374 ش ، ج7 ، ص 407 .
4. ر . ک: جعفر سبحانی ، فروغ ابدیت، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ، چاپ ششم، 1370 ، ص36 .
5. آل عمران، آیه 124، ر . ک: تفسیر نمونه، ج21 ، ص 50 .

مطلب زیر نیز در پاسخ به سوال فوق سودمند است

پیش از هر چیز باید دانست که بعثت و ارسال پیامبر به هر حال، به زمان و مکانی خاص نیاز دارد، یعنی پیامبر باید در زمانی خاص و از قومی خاص در مکانی خاص کار خود را شروع کند. اگر انتخاب این‌ها به دست ما و با قدرت ما بود جا داشت بگویید که چرا بعثت پیامبر(ص) در ایران که متمدن بود صورت نگرفت. هدایت بشر و فرستادن دین چیزی نیست که با قدرت و سیاست بشر بوده باشد تا بتواند در شرایط و چگونگی آن تصمیم بگیرد، بلکه این امر از پیچیده‌ترین پدیده‌ها و مقوله‌هایی است که جز خداوند متعال کسی بر آن قدرت ندارد، امّا در یک حساب بشری و نگاه ظاهری به نظر می‌رسد که چنین حرکتی در متن حکومت‌های مقتدر امکان نداشت، چرا که اگر برای مثال اسلام در کشوری مانند ایران یا روم آن روز ظهور می‌کرد، در همان ابتدا از سوی قدرت حاکم سرکوب می‌شد و یا دست کم چندین برابر زحمت و تلاشی که در حجاز انجام شد، لازم بود انجام شود؛ هم چنین امکان نداشت در کنار قدرت موجود مرکزی، قدرتی مستقل به دست آورد، چه برسد به آن که تبدیل به قدرتی در برابر قدرت مرکزی شود و آن را تحت الشعاع قرار دهد.

یکی از جهات امتیاز منطقه حجاز بر دیگر مناطق این است که خانه کعبه در آن قرار دارد و ریشه حرکت توحیدی ابراهیم(ع)در آن جاست که اگر تنها همین دو ویژگی در آن جا بود، برای گزینش و انتخاب بعثت پیامبر(ص) کفایت می‌کرد: “إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ * فِیهِ ءَایَاتُ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ ءَامِنًا؛ (آل عمران، 96 -97) نخستین خانه‌ای که برای مردم و نیایش خداوند قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است. در آن، نشانه‌های روشن، از جمله مقام ابراهیم است، و هر کس داخل آن (خانه خدا) شود، در امان خواهد بود. 

” در میان انسان‌ها چنین است که هرگاه می‌خواهند اقدام مهمی انجام دهند سعی می‌کنند که از نظر مکان، مناسب‌ترین محل را برای آن در نظر بگیرند، یعنی تناسب مکان از مقوله‌های مهمی است که برای اقدامات مهم و حتّی غیرمهم در نظر می‌گیرند، به گونه‌ای که گاهی مسئله مکان، زمان و حتی چگونگی اجرای آن اقدام را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، یک همایش ورزشی به طور معمول در جایگاه مناسب آن که ورزشگاه باشد جالب و دارای تأثیر است و یا گردهمایی شرکت‌های حمل و نقل در ترمینال‌های حمل و نقل انجام می‌شود و… . 

خداوند متعال برای اجرای برنامه فرستادن آخرین پیامبر و ابلاغ دین که کامل‌ترین دین و جاودانه است و همه بشریّت را برای همیشه مخاطب خود قرار می‌دهد، مکانی را به عنوان محور از قرن‌ها قبل در نظر گرفت و شرایط مناسب را در آن فراهم کرد تا امروز بتواند محوریّت معنوی خود را برای همه جهان ایفا کند، از پهن کردن زمین از زیر زمین کعبه تا بنای کعبه به وسیله حضرت ابراهیم(ع) و آماده کردن دو سنگ بهشتی حجرالاسود و مقام ابراهیم و حادثه مهم اصحاب فیل و… در جهت آمادگی چنین مکانی برای یک چنین برنامه مهمی بود.(1)

پی‌نوشت‌ها:

1. مقنعه، شیخ مفید، ص 371، نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم / کمال‌الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص 295، نشر مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین / بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی، ج 12، ص 84، نشر مؤسسة الوفاء، بیروت.