همه ما در زندگی با شرایطی مواجه می‌شویم که نمی‌توانیم انتخاب راحتی بین دو یا چند گزینه داشته باشیم. مثلاً برای شام چه غذایی از منو انتخاب کنیم؟ یا برای مهمانی امشب چه لباسی بپوشیم؟ البته این معضل زمانی بیشتر می‌شود که گزینه‌های انتخابی ما از یک حد معینی فراتر می‌روند.

در واقع ما برای رسیدن به یک گزینه برتر، سناریوهای مختلف را بررسی کرده و به آن‌ها بیش از حد فکر می‌کنیم. تحلیل افراطی یا فکر کردن بیش از اندازه در مورد چیزی می‌تواند میزان بهره‌وری در کار را کم کند. همین طور فرآیند تصمیم‌گیری را نیز سخت می‌کند. امروزه با جستجوهای اینترنتی و دسترسی به اطلاعات می‌توانیم مزایا یا معایب هر یک از گزینه‌های خود را بررسی کنیم. البته گاهی با این جستجوهای ساده درون سیاه‌چاله‌ای زمان‌بر و پر از اطلاعات می‌افتیم که ما را در عمل تصمیم‌گیری گمرا‌ه‌تر می‌سازد!

بری شوارتس (Barry Schwartz)، روانشناس آمریکایی، برای توصیف یافته‌های خود از عبارت تناقض انتخاب (Paradox of Choice) استفاده می‌کند. بدین معنا که وقتی انتخاب‌های ما بیشتر می‌شود، اضطراب، تردید و نارضایتی نیز افزایش می‌یابد. در حقیقت، دسترسی نامحدود به اطلاعات، ما را در گزینه‌های متعدد غرق می‌کند و اغلب به جای کمک به انتخاب گزینه بهتر، ترس و پشیمانی بیشتری را به همراه می‌آورد. همچنین در حالتی از فلج تحلیلی گرفتار می‌شویم که نمی‌توانیم به اهداف و پروژه‌های مهم خود برسیم. فلج تحلیلی همان تجزیه و تحلیل بیش از حد اطلاعات است که زمان انجام کارها را به تأخیر می‌اندازد. به علاوه این مسأله طبق مطالعات روانشناسی و علوم اعصاب بر روی بهره‌وری در کار و شادی ما نیز تأثیر می‌گذارد.

بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط LexisNexis در سال ۲۰۱۰، به طور متوسط کارمندان بیش از نیمی از روزهای کاری خود را صرف بررسی گزینه‌ها و اطلاعات می‌کردند تا اینکه از آن‌ها برای انجام کار استفاده کنند! در حقیقت، آن‌ها به دلیل فکر کردن بیش از حد به گزینه‌ها، علاوه بر اتلاف زمان و فرصت عملاً به نتیجه‌ای نیز نمی‌رسیدند.1

تحلیل بیش‌ از‌ اندازه، مشکل‌ساز است

احتمالا در بین اطرافیانتان فرد یا افرادی را می‌شناسید که در پاسخ به سؤال «عصر می‌آیی با هم قدم بزنیم؟» می‌گویند: «با تو تماس می‌گیرم.». برای برخی آدم‌ها تهیه و ارسال نامه به مدیرشان نصف روز طول می‌کشد. ممکن است برخی از افراد برای تصمیم‌گیری درباره برنامه سفر، در تعطیلات سال نو، به شش ماه زمان نیاز داشته باشند! این آدم‌ها دچار فلج تحلیلی هستند.

برای چنین آدم‌هایی همه مسائل درجه‌‌اهمیت یکسانی دارند و نیازمند بررسی دقیق و با جزئیات هستند. این افراد مدام گزینه‌های ممکن را بررسی می‌کنند و همیشه نگران موانع احتمالی هستند. مغز این افراد برای بررسی احتمال‌های بی‌پایان، مدام در تکاپوست. این‌چنین است که برای تصمیم‌گیری درباره قرار عصر جمعه به‌ اندازهٔ تصمیم‌گیری درباره مسئله مهم و تأثیرگذاری مثل پذیرش پیشنهاد شغلی، انرژی صرف می‌کنند. وقتی پای آدم‌های مهم مانند مدیر ارشد یا همسر در میان باشد وضعیت حتی بدتر هم می‌شود؛ چون نگرانی دیگری بابت دادن پاسخی که آنها را ناراحت کند هم به ماجرا اضافه می‌شود. در چنین حالتی، فرد همیشه مضطرب است. همه می‌دانیم که اضطراب مداوم چقدر آسیب‌زا است.

غلبه بر فلج تحلیلی با توصیه‌هایی مهم و تمرین‌هایی کاربردی

برای غلبه بر فلج تحلیلی توصیه‌های زیر را به ‌کار ببرید:

حواستان باشد فلج تحلیلی از چه زمانی آغاز می‌شود

وقتی سال‌ها این‌گونه رفتار کرده‌ باشید، به‌طور خودکار چنین روش تحلیلی را پیش می‌گیرید. باید روند چنین تحلیل‌هایی را آهسته‌تر کنید. مغز مضطربتان به شما می‌گوید: «راه کاهش اضطراب، تجزیه‌وتحلیل بیشتر است.»؛ اما این کار تنها چرخه اضطراب را تقویت می‌کند و بر اضطراب‌های قبلی اضافه می‌کند.

هروقت متوجه شدید که بر مسئله‌ای بسیار متمرکزید و در‌عین‌حال زیاد نگران آن هستید، دست نگه دارید؛ وضعیت را بررسی کنید و ببینید آیا بیش از اندازه مسئله را تحلیل نمی‌کنید؟

میزان اهمیت مسئله را مشخص کنید

اضطراب باعث می‌شود مسائل برایمان مهم‌تر جلوه کنند. برای رهایی از این وضعیت باید اولویت‌بندی را یاد بگیرید. این سؤال‌ها را از خودتان بپرسید: آیا مسئله‌ای حیاتی است؟ در نگاهی گسترده‌تر از هفته پیش‌ رو یا در زندگی من، این موضوع چقدر اهمیت دارد؟ بزرگ‌ترین ترس من چیست؟ با نگاهی منطقی، احتمال وقوع بدترین حالت چقدر است؟ اگر چنین حالتی رخ دهد، چه کاری از دست من برمی‌آید؟ در واقع، با این پرسش‌ها سعی می‌کنیم نظارت را از مغز مضطربمان بگیریم و به مغز منطقی‌مان بدهیم. در این مسیر مشخص کنید که اضطرابتان ناشی از بایدهای ذهنی‌تان است یا به‌خاطر چیزی است که واقعا آن را می‌خواهید. اگر پای بایدهای ذهنی‌تان در میان است، آنها را متوقف کنید.

مراقب کمال‌گرایی باشید

نامه‌ای که مدام به سروشکل آن می‌رسید و نگران درستی داده‌هایش هستید، نشانه‌ای از کمال‌گرایی است. کمال‌گرایی نمود دیگری از اضطراب است که اولویت‌بندی را به‌‌کل مختل می‌کند. اگر نمی‌خواهید هنگام تصمیم‌گیری مدام درگیری ذهنی داشته باشید، باید از کمال‌گرایی اجتناب کنید.

دست از راه‌رفتن روی لبه تیغ بردارید

اگر همیشه نگران رویارویی با آدم‌های مهم زندگی‌تان هستید، مدام هر جمله‌تان را سبک‌سنگین می‌کنید، به این فکر می‌کنید که کارهایتان دیگران را خشنود ‌کند یا دست‌کم ناراحت نکند، از سرعت زندگی‌تان به‌شدت می‌کاهید. راه‌حل این است که جسور باشید، حرفتان را بزنید و ببینید چه پیش می‌آید؛ سپس اگر لازم بود، برای اصلاح آن اقدام کنید. 2

تمرین های درمان تحلیل تحلیلی

اگر می خواهید از فلج تحلیلی رهایی یابید تمرین های زیر را انجام دهید قطعا همه چیز درست خواهد شد.

تصمیم گیری سریع را تمرین کنید

این روش به عنوان آخرین راه حل به کار برده می شود اما درمورد مسائل ساده و جزئی می توانید بدون نگرانی از پیامدهای آن تصمیم گیری کنید.

هوس فست فود کردید؟ فردا شب به مهمانی دعوت شده اید؟ با همسرتان می خواهید پیاده روی کنید؟ با کمال میل این کارها را انجام دهید و نگران هیچ موضوعی نباشید.

شما می توانید با استفاده از تصمیم گیری سریع اعتماد به نفس تان را افزایش دهید و بدون نگرانی و ترس لحظات خوب و هیجانی را درکنار خانواده سر کنید.

با کامل نبودن کنار بیایید

کمال گرایی وسواس بیش از حد در شما به وجود می آورد کمال گرایی سبب می شود تا یک گوشه از آشپزخانه را دو سه مرتبه طی بکشید، شیشه ماشین تان را دو سه باره تمیز کنید، برای ارسال نامه به مدیرتان بارها آن را بخوانید و …

با گام های کوچک شروع کنید و سطح انتظارتان را پایین بیاورید کنار آمدن با خطا و اشتباهات گذشته و جبران کردن آنها یعنی همه مسائل به یک اندازه اهمیت ندارند و شما نباید همه موضوعات را مانند یکدیگر در یک ردیف از اهمیت قرار دهید.

بر پایه حس درونی تان اقدام کنید

فلج تحلیلی ریشه در ذهن دارد و توجه به احساسات درست رو به روی آن قرار دارد. دقیقا مانند همان چیزی است که باعث می شود فست فود بگیریم یا برای پروژه خاصی داوطلب شویم.

جرئت ورزی را تمرین کنید

هر چه بیشتر با احساسات ناخوشایند زندگی مان کنار بیاییم بیشتر به هیجان ها و حس درونی تان تکیه می کنید. حال نوبت به گام بعدی رسید تا شما بتوانید با جسارت تمام حرف تان را بزنید و از آن خجالت نکشید. حرفتان را بگویید، احساسات و نیازتان را مطرح کنید.

در این وضعیت شما باید رودررو صحبت کنید. نترسید و محکم حرفتان را بزنید تا به سرانجامی برسد.

هر کسی می تواند با فلج تحلیلی مقابله کند و همانند دیگر اشکال اضطراب و روش مقابله با این اضطراب کاملا بر عکس است به گونه ای که هر چه ذهن تان می گوید را برعکس انجام دهید.

توسعه فردی داشته باشید

در مقاله قبل توسعه فردی را کامل توضیح دادیم و راههایی برای رسیدن به آن را ذکر کردیم، توسعه فردی تنها راهی است که به شما کمک می کند با استفاده از توانایی هایتان به اهداف تان برسید. توسعه فردی به شما آموزش می دهد تا چگونه خشم خود را کنترل کنید و اعتماد به نفس تان را بالا ببرید.3

پی نوشت:
1.www.techrasa.com
2.www.idat.ir
3.www.itimes.ir