استخاره در موردى است؛ که شخص با فکر و اندیشه و تحقیق و مشورت به نتیجه اى دست پیدا نکرده و در تحیر باقى مانده است.
استخاره در حقیقت کمک برای رفع شک و طلب خیر از خدا است و مربوط به مواردی است که انسان با مطالعه و تحقیق و مشورت به نتیجه روشنی نمی رسد و شک اش برطرف نمی شود. بنابراین در صورتی که نسبت به ازدواج با آن فرد تحقیق و مشورت نموده و از وجود شرایط کفویت مطمئن هستید و شک ندارید, استخاره نکنید و در صورتی که استخاره کرده اید به نتیجه آن توجهی نکنید و بدون هر گونه نگرانی در مورد ازدواج اقدام نمایید و بدانید که شرعا نیز عمل به استخاره واجب نیست, البته تنها در صورتی که انسان به جا استخاره کرده باشد, یعنی با تحقیق و مشورت به نتیجه نرسیده باشد و موضوع برایش کاملا مشکوک باشد, بهتر است به استخاره عمل کند و اگر مراجع نیز فرموده اند, بهتر است به استخاره عمل شود, مربوط به این مورد است.
گرچه ازدواج مهمترین تصمیم زندگی انسان است، ولی ما معمولا برای ازدواج استخاره را توصیه نمی کنیم. بهترین روش انتخاب همسر آشنایی با معیارهای انتخاب همسر و تحقیق و مشورت با افراد قابل اعتماد و عاقل است. در ابتدای پاسخ به مراحل تصمیم گیری و موضوع استخاره اشاره و سپس به بحث معیارها خواهیم پرداخت.
مراحل تصمیم گیری و انتخاب:
انسان موجودی دارای عقل و اختیار است و برای تصمیم گیری خود بهتر است به صورت یک اصل از آگاهی خود و اطرافیان خود با مشورت استفاده کند و برای انتخاب هایش تحقیق و مشورت و تعقل را اصل قرار دهد. قرآن کریم هم می گوید: وشاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله. مشوت کنید و سپس با توکل به خداوند دست به انتخاب و تصمیم گیری بزنید، ولی گاهی از مواقع با تمام دقتی که انسان به خرج می دهد و مشورت و تحقیق می کند، باز دچار حیرت می شود و نمی تواند تصمیم بگیرد, در این موارد استخاره و طلب خیر از خداوند بسیار راهگشا است و برای تصمیم گیری به انسان کمک فراوان می کند و البته مورد تایید روایات اسلامی نیز هست. البته گفتنی است عمل به استخاره واجب نیست، ولی بهتر است عمل شود.
توضیح بیشتر:
استخاره در لغت به معناى طلب خیر از خداوند متعال است که دانا به امور و عواقب کارهاست. در کنار این معنى، گاهى استخاره به معناى نوعى قرعه در هنگام تحیر که همراه با دعا و درخواست از خداوند متعال است، به کار برده مى شود. این نوع استخاره معمولاً با تسبیح و قرآن انجام مى شود.
استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال در روایات ما بسیار سفارش شده است، و ائمه اطهار سلام الله علیهم شیعیان را ترغیب بسیارى فرموده اند که کارهاى خود را بر اساس استخاره انجام دهند. ما در اینجا تنها دو روایت را نقل مى کنیم:
جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ «علیه السلام» قَالَ: کُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارة کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَه مِنَ الْقُرْآنِ(1)
امام صادق از پدرش امام باقر «علیهما السلام» نقل مى کنند که فرمودند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه که سوره قرآن را آموزش مى دهیم.
روایت دوم تصریح دارد که پس از طلب خیر از خداوند متعال، هر اتفاقى که براى استخاره کننده بیافتد، مى بایست از آن راضى باشد.
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: کُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارَةَ کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ قَالَ مَا أُبَالِی إِذَا اسْتَخَرْتُ اللَّهَ عَلَى أَیِّ جَنْبِی وَقَعْتُ(2)
امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه که سوره قرآن را آموزش مى دهیم. سپس فرمودند: آنگاه که استخاره کردم، باکى ندارم که چه بر من واقع مى شود.
دلیل این امر را بایست در این نکته جستجو کرد که استخاره کننده خود را به خدا سپرده است و خداوند متعال نیز به خیر او آگاه تر است، بنابراین در صورت عمل بر اساس استخاره، هر اتفاقى که بیافتد، بایست ایمان داشته باشد که خیر او در آن بوده است.
اما درباره استخاره و روش آن رعایت نکات زیر ضروررى است:
1 – استخاره هیچگاه جاى اندیشه و مشورت را نمى گیرد. بلکه استخاره پس از اندیشه و مشورت است. یعنى ما هر کارى را که مى خواهیم انجام بدهیم، ابتداء باید پیرامون آن اندیشه کنیم و سود و زیان آن را بسنجیم و در مرحله دوم با کسانى که در آن موضوع صاحب نظر هستند، مشورت کنیم و آنگاه یکى از دعاهایى که در استخاره وارد شده است، تلاوت کنیم و اگر تحیر ما برطرف نشد، با قرآن استخاره کنیم.
2 – در مقابل اینکه خواندن دعاى استخاره براى هر کارى توصیه شده است، زیرا خیر ما به دستان خداوند متعال است و ما در هر کارى باید از خداوند خیر خود را بخواهیم. استخاره با قرآن نباید به صورت عادت و روش دائمى دربیاید و جایگزین اندیشه و مشورت و تحقیق شود.
3 – چنانکه در انجام واجبات و ترک محرمات، استخاره نباید کرد، در کارهایى که عقل آنها را تأیید مى کند و همه شواهد و قرائن به خوبى آن گواهى مى دهند، نیز نباید استخاره با قرآن کرد. بله خواندن دعاهاى استخاره در این موارد نیز مناسب است و توصیه شده است. زیرا در دعا، ما خود و کار خود را به خداوند متعال مى سپاریم و خیر خود را از خداوند متعال درخواست مى کنیم.
4 – باید توجه داشت که استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال است، اما تفأل به معناى فهم عاقبت کارهاست. به این دلیل در روایتى از تفأل زدن به قرآن نهى شده است:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: لَا تَتَفَأَّلْ بِالْقُرْآنِ(7)
امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: به قرآن تفأل نزنید.
دلیل این امر در این نکته نهفته است که فهم عاقبت امور و استنباط آن تنها بر اهلش میسر است و هر کسى نمى تواند از قرآن به چنین استنباطى برسد. زیرا اگرچه استنباط عاقبت از آیات قرآن براى کسى که اهلش باشد امکان دارد، اما همه کس را بدان راه نیست. پس اکثریت مردم در همان حد استخاره با قرآن باید توقف کنند و اهل معرفت مى توانند به عواقب امور نیز پى ببرند. بنابراین ما حق نداریم در استخاره با قرآن به دنبال فهم عاقبت امور و کارها باشیم و تنها باید خیر خود را از خداوند متعال درخواست کنیم.
5-در استخاره از قرآن باید از بزرگان و عالمان دینی آشنا با قرآن کمک گرفت.
——————
پی نوشت ها:
1) وسائل الشیعة، ج: 8، ص: 66
2) همان
3) وسائل الشیعة ج5، ص 214
4) الصحیفةالسجادیة دعاى 33
5) وسائل الشیعة ج : 6 ص :233
6) مستدرک الوسائل ج : 4 ص : 304
7) وسائل الشیعة ج : 6 ص :233