مسئولیت دولت اسلامی در عرصه‌ی فرهنگ را می‌توان با استفاده از دلایل عقلی و نقلی اثبات کرد:
الف: هدف اسلام، سعادت انسان‌ها است
چنان‌که قرآن کریم بیان فرموده، آیین اسلام برای آن ابلاغ شده که انسان به رستگاری و سعادت حقیقی دست یابد که همان «قرب الهی» است. این هدف متعالی با «ایمان» و «عمل صالح» انسان‌ها محقق می‌شود؛ عنصری که به صورت کلی آن را «عبودیت» خوانده‌اند:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیعْبُدُونِ۵
و جن و انس را نیافریدم، جز براى آن که مرا بپرستند.
إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ۶
همانا واقعاً انسان دستخوش زیان است، مگر کسانى که گرویده‌اند و کارهاى شایسته کرده‌اند.

ب: تفاوت جامعه دینی با جامعه سکولار، توجه به تکامل معنوی است
قرآن کریم، انسان را مرکب از دو بُعد جسمانی و روحانی یعنی بدن و روح می‌داند:
وَإِذْ قَالَ رَبُّک لِلْمَلاَئِکة إِنِّی خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ فَإِذَا سَوَّیتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِینَ فَسَجَدَ الْمَلآئِکة کلُّهُمْ أَجْمَعُونَ۷
و [یاد کن] هنگامى را که پروردگار تو به فرشتگان گفت: من بشرى را از گِلى خشک از گِلى سیاه و بدبو خواهم آفرید، پس وقتى آن را درست کردم و از روح خود در آن دمیدم، پیش او به سجده درافتید. پس فرشتگان همگى یکسره سجده کردند.

از آیات قرآن کریم می‌توان نتیجه گرفت که حقیقت «روح»، امری غیر از «بدن» است و تا روح نباشد، انسان به وجود نمی‌آید. کرامتی که خدا به انسان مرحمت کرده و مظهر آن، امر به سجده نمودن فرشتگان در برابر اوست، وابسته به برخورداری انسان از روح است، چراکه بدن مادی به‌تنهایی شایستگی سجده ندارد. ۸ روح نیز، حقیقتی «غیر مادی» و «مجرد» است. ۹ این دو بُعد، یکسان و هم‌رتبه نیستند. ملاک و مقوم «انسانیت» انسان، تکامل او در بُعد معنوی و روحی است. حساسیت قرآن کریم نسبت به این‌که انسان «خود» را بهتر بشناسد، ناظر به روح الهی است. در واقع، این «خود» همان «روح الهی» است که انسان با شناختن آن، احساس شرافت و کرامت می‌کند.۱۰
تفاوت اصلی جامعه‌ی دینی (اسلامی) با جوامع سکولار در این است که در جامعه‌ی اسلامی، امور معنوی و روحی برخاسته از دین اصالت دارد، به گونه‌ای که نیازها و خواسته‌های مادی باید در این چهارچوب کلی و حاکم برآورده شود و با آن تزاحم نیابد. ۱۱ هدف اعلای زندگی اجتماعی، برآورده شدن حوایج و علایق مادی نیست، بلکه استکمال معنوی و روحی انسان است. چنان‌که قرآن کریم نیز برپایی حکومت و استقرار امنیت را مقدمه‌ای برای عبودیت و توحید معرفی می‌کند:۱۲
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِکونَ بِی شَیئًا۱۳
خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‌اند، وعده داده که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد؛ همان‌گونه که کسانى را که پیش از آنان بودند، جانشین [خود] قرار داد و آن دینى را که برایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند و بیم‌شان را به ایمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت کنند و چیزى را با من شریک نگردانند.
۵. سوره‌ی الذاریات، آیه‌ی ۵۶
۶. سوره‌ی عصر، آیه‌ی ۲ و ۳
۷. سوره‌ی حج، آیه‌ی ۲۸-۳۰
۸. محمدتقی مصباح‌ یزدی، معارف قرآن (۳-۱): خداشناسی، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۸، ص ۴۴۷
۹. همان، ص ۴۴۹
۱۰. مرتضی مطهری، مقدّمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی (۴): انسان در قرآن، صص ۲۸-۲۷
۱۱. محمدتقی مصباح ‌یزدی، معارف قرآن (۹): حقوق و سیاست در قرآن، صص ۱۸۱- ۱۸۲