چرا پیامبر بزرگ اسلام(ص) را اشرف مخلوقات می دانیم؟

شرف به معنی بلندی و اشرف به معنی بلندترین است . و مراد از اشرف مخلوقات بودن پیامبر اکرم (ص) این است که مرتبه وجودی آن حضرت ، از همه مخلوقات بالاتر و محیط بر آنهاست. به عبارت دیگر پیامبر (ص) بر همه موجودات اِشراف وجودی دارد. توضیح مطلب این که وجود دارای مراتب است ؛ و هر مرتبه ای نسبت به مرتبه پایین تر از خود ، علّت و نسبت به بالاتر از خود معلول است. و مراد از بالا بودن مرتبه وجودی یک موجود ، این است که وجود آن موجود ، قویتر و شدیدتر از وجود مرتبه پایین تر از خود بوده ، بر تمام وجود آن احاطه دارد و تمام کمالات آن را داراست. با این بیان ، روشن است که وجود خداوند متعال بالاترین مرتبه وجود و محیط بر همه موجودات بوده و جامع کمالات همه آنهاست. بنا بر این ، معیار اشرفیّت موجودات ، مقدار نزدیکی وجودی آنها به خداوند متعال است . خداوند متعال کمال مطلق و قداست محض است ؛ لذا هر چه یک موجود ، از حیث وجودی به خدا نزدیکتر باشد به همان اندازه از کمال ، قداست و شرافت برخوردار خواهد شد.
نسبت موجودات به خداوند متعال ، در سیر نزولی خلقت ، همواره ثابت است و تغییر نمی کند . یعنی اوّلین موجودی که از خداوند متعال ، صادر شده است ، در بین موجودات ، از بالاترین رتبه وجودی برخوردار است ؛ و او واسطه فیض است برای دومین موجودی که از خدا صادر شده است ؛ و بعد از او سومین موجود است ؛ و … . هر چه این سیر پایین تر بیاید موجودات از نظر وجودی ضعیفتر می شوند؛ و آخر این سیر ، عالم مادّه است که ضعیفترین مرتبه وجود است.
بنا به روایات اهل بیت (ع) در این سیر نزولی خلقت ، اوّلین موجودی که از خدا صادر شده است ؛ نور وجود پیامبر(ص) است. لذا او در سیر نزولی عالم ، نزدیکترین موجودات به خدا و واسطه فیض است نسبت به همه موجودات . بنا بر این ، وجود نوری آن حضرت ، در سیر نزولی عالم ،اشرف مخلوقات است . امّا این امر ، به خودی خود ، دلیل نمی شود که وجود مادّی آن حضرت نیز اشرف مخلوقات باشد. درست است که ــ طبق آیه شریفه « وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ : و هیچ چیزی نیست مگر اینکه خزائن آن نزد ماست و ما آن را نازل نمی کنیم مگر به اندازه معیّن و معلوم»( حجر/ 21) ــ وجود مادّی همه موجودات دنیوی و از جمله وجود مادّی آن حضرت ، از وجود نوری آنها نازل شده است ؛ ولی تا مرتبه پایین یک موجود ، در سیر تکاملی و صعودی با مرتبه نوری او متّصل نشده است ، از شرافت آن وجود نوری برخوردار نمی شود. و چون انسان موجودی مختار است ، ممکن است با انتخاب غلط ، در سیر صعودی به اصل نوری خود نرسده و از اصل خود به دور افتاده و در نتیجه اهل جهنّم شود. امّا بنا به روایت اهل بیت (ع) ، پیامبر (ص) در سیر صعودی نیز پیشاپیش همه موجودات قرار گرفته و به اصل خود واصل شده است.بنا بر این ،وجود مادّی آن حضرت نیز به واسطه اتصالی که به حقیقت نوری خود دارد از همان شرافت برخوردار است . لذا آن حضرت موجودیست که همه قوس نزول و صعود را یکجا از آن خود کرده و احاطه وجودی بر همه ممکنات دارد. شاعر چه خوش گفته است که:
« میان احد و احمد یک میم فرق است ** جهانی اندر این یک میم غرق است.»
باز چه نیکو گفته آنکه گفته است: « دو سر حلقه هستی تو به هم پیوستی.»