مذهبی

چكيده: نويسنده تفسير في ظلال ميان آيات قرآن ارتباط مي ‎بيند و اين ارتباط را با عناويني چون موضوع، ‌هدف، ‌جوّ، محور و شخصيت بيان مي ‎كند. يكي از عوامل ارتباط ميان آيات، موضوع سوره است. سيد قطب موضوعي مداري سوره ‎هاي قرآن را باور دارد و در جاي جاي تفسير خويش برخي سوره ‎ها را تك موضوع و شماري ...

چكيده: در اين مقاله روابط چهارگانه انسان و بازتاب تربيتي متقابل آنها بحث شده است. در اين راستا نخست به پيشينه تاريخي بحث پرداخته مي‌شود، سپس بحران حوزه تربيت در اين رابطه پس از رنسانس و به فراموشي سپرده شدن ارتباط با خدا و باور سرشت انسان يادآوري مي‌گردد. آن‌گاه ديدگاه قرآن به عنوان يك ضرورت مورد توجه قرار مي‌گيرد ...

چكيده: نويسنده با طرح اين پرسش كه سهم مربي در تربيت با سهم متربي چه نسبتي دارد؛ برابر است يا بيشتر و يا كمتر، نخست به مفهوم شناسي واژگان مربوط به تربيت در قرآن همچون تربيت، تزكيه، انبات و صنع پرداخته، سپس معيارهاي مربي يا متربي محوري را مورد بحث قرار داده است. آن‌گاه از ديدگاه غربيان راجع به اين ...

با اين كه هميشه از فرهنگ عرب قبل از اسلام به عنوان فرهنگ جاهلي ياد مي شود. اما طبيعي است كه تمامي سنت ها و نظم هاي اخلاقي و اجتماعي عرب را سنت هاي بد و نكوهيده ؛ يا اخلاق مكروه و مذموم تشكيل نمي داده است؛ كه اگر چنين بود آنان هرگز نمي توانستند به حيات خود ادامه دهند؛ ...

اين نوشتار با هدف عرضه قرائت هاي نو از آيات حجاب و نقد و بررسي آنها به سامان رسيده است قرائت محمد عابد الجابري؛ محمد شحرور؛ محمد سعيد القدال؛ محمد سعيد العشماوي ؛ عبدالفتاح عبدالقادر؛ واحمد عقيله ؛ در اين پژوهش عرضه شده است. مستندات اصلي اين دگرانديشان در قرائت هاي نو عبارتند از: 1- عرف و عادت عرب جاهلي2- ...

در اين نوشتار موضوع فلسفه حجاب؛ در پرتو قرآن بررسي مي شود. نويسنده حجاب را بازتاب حياء وعفت مي داند و بر اين باور است كه پديده حيا و عفت ويژگي ذاتي انسان بوده و در زن قوي تر از مرد مي باشد. اين ويژگي فطري مبناي پيشنهادهاي چند گانه قرآن است كه در آيات گوناگون مطرح شده است مانند : ...

اين نوشتار خرده گيري هاي منتقدان قصاص را به نقد و بررسي گرفته است. نويسنده شبهات مخالفان قصاص را به دو دسته تقسيم مي كند دسته نخست شبهاتي است كه اصل قصاص را هدف قرار داده اند و دسته دوم شبهاتي است كه شرايط قصاص را زير سوال برده اند. در دسدته نخست شبهات زير به بحث وارزيابي گرفته شده ...

نوشتار همواره بهترين ابزار ، براي ثبت انديشه ها و انتقال معارف است و با اين حال در بسياري از مواقع جهت نشان دادن صداهاي کلمات، به تکامل نيازمند است. از اين جهت کاستي هايي دارد که يکي از آنها، وجود علامتهايي است که نوشته مي شود، ولي خوانده نمي شود و دومي، وجود علامتهايي است که نوشته مي شود ...

روايات صحيح، نقش مهمي در شناخت مفاهيم قرآني و تفسير آيات ايفا مي نمايند. چه بسا آياتي که در مفهوم يابي آن جز مراجعه به روايات چاره اي نبوده است؛ حتي مفسران بزرگواري که تفسير قرآن به قرآن را برگزيده اند و آيات را براي تفسير يکديگر کافي پنداشته اند در وادي عمل به ناکارآمدي اين روش پي برده و ...

در مقاله نخست به دو گروه ازدلايل نظريه‏هاى جبرى اشاره كرده و آن‏ها را بررسى كرديم بخصوص گروه نخست از مستندات جبرگرايان را كه ناظر به مفاهيم دينى بويژه صفات خداوند مانند توصيف خاص از علم ازلى، خالقيت مطلقه، مشيت واراده عام هستند، به نقد گذاشتيم و پيش فرضهاى اين نظريه مانند توحيد در خالقيت، اعتبارى بودن اصل عليّت، انكار ...

در سخن وحى و در سفارش پيشوايان اسلام، همواره «تدبّر در قرآن» مورد تأكيد بوده است: 1) «اَفَلا يَتَدَبَّروُنَ القُرآنَ اَمْ عَلى قلوبٍ اَقْفالُها» (محمد/ 24) «آيا در قرآن تدبّر نمى‏كنند، يا بر دل‏هايشان قفل‏هاست؟» 2) «كتابٌ اَنْزَلناهُ اِلَيْكَ مُباركٌ لِيَدَّبَّروُا آياتِهِ و لِيَتَذَكَّروُ اُولُوالاَلبابَِ.» (ص/ 29) «اين كتاب پربركتى است كه بر تو نازل كرده‏ايم تا در آيات آن ...

برخى از معارف و آموزه‏هاى قرآن كريم به ظاهر ساده و آسان مى‏نمايد؛ امّا درك و فهم حقيقت آن، تأمل و ژرف‏كاوى زيادى مى‏طلبد. يكى از آن آموزه‏ها، موضوع امامت حضرت ابراهيم‏عليه السلام است. قرآن كريم اين حقيقت را به صراحت و وضوح بيان مى‏كند كه حضرت ابراهيم‏عليه السلام پس از آزمايش‏ها و امتحان‏هاى فراوان و متعدد به مقام امامت ...

خاستگاه مسئله اختلاف‏ها و نزاع‏ها پيرامون اصول نظريات دينى كه در تاريخ انديشه الهى و بشرى به ثبت رسيده است گواه اين حقيقت انكارناپذير است كه معيار اصيل و بنيادين فهم دين و معارف پايه آن در حوزه‏هاى گوناگون، روش‏مندى و نيز استوارى آراء دينى و فلسفى بر يك سلسله مبانى، اصول موضوعه و پيش فرض‏هايى است كه مستدل، قاعده‏مند ...

پيش درآمد موضوع رنگ در قرآن كريم از مباحث شيرين و زيبايى است كه مى تواند نكته هاى بسيارى را به ما بياموزد. پيشتر از اين در باره مفهوم كلى رنگ در قرآن از طريق كاربرد واژه هاى لون و صبغة سخن گفته شد و در اين مقاله برآنيم تا از مبحث رنگ‏هاى مختلف به صورت تفكيك شده مطالبى بيان ...

قرآن فصل جوانى را فرصت استثنايى عمر انسان مى‏داند. اين واقعيت در آيات متعدد، با تعبيرات گوناگون مطرح شده است. گفته‏هاى قرآن در باب شناخت نيرو و استعداد جوانى به دو بخش گزارش و ارزشگذارى، قابل تقسيم است: گزارش‏ها در بخش گزارش، قرآن از رخدادهاى تاريخى ياد مى‏كند كه به دست جوان طرّاحى و اجرا شده است. در اين قسمت، ...

درآمد آدمى در طول تاريخ حيات اجتماعى خويش، علاوه بر قوانين حاكم بر طبيعت و نظام جهان، براى خويش حريم‏ها و قانون‏هايى بنا نهاده است كه بازگشت آن‏ها به عنصر انديشه و خرد است. انسان در پرتو خرد خويش به صورت طبيعى و منطقى، نخست هست‏ها را درك مى‏كند و به عينيت‏ها توجّه مى ‏نمايد سپس قوانين و بايدها و ...

نخستين مرحله بعثت و دعوت پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله وسلم با سه سال زمان، تقريباً از مراحل ناشناخته دعوت اسلامى محسوب مى‏شود. آگاهى لازم از چگونگى تحول افراد و چگونگى پذيرش اسلام از سوى آنان در منابع تاريخى و حديثى بازتابى اندك داشته است. اما با اين همه، اهميت اين دوره كوتاه و پنهان به آن اندازه است ...

مقدمه: مترجمان قرآن خدمات بزرگى به قرآن كرده و در راه گسترش فرهنگ قرآنى گام‏هاى بلندى برداشته اند. امّا ترجمه قرآن در طول تاريخ اسلام، سير تكاملى را پيموده است، و به اعتراف مترجمان قرآن، ترجمه نهايى و مطلوب تاكنون حاصل نشده است. از اين رو لازم است ترجمه قرآن سير تكاملى خويش را ادامه دهد، و اين حركت تكاملى ...

يكى از ترجمه هاى قرآن در شصت سال اخير كه از بيشترين محبوبيت و شهرت و جاذبه وتعدد چاپ و تكثر نسخه ها برخوردار بوده و هست، ترجمه مرحوم استاد محيی الدّين مهدى الهى قمشه اى رحمةالله علیه می باشد. در بررسى كفايت ها و قوت ها، كاستی ها و كمبودهاى آن ترجمه به طور خلاصه به ذكر پنج نكته ...

چكيده براى تعبير اصحاب ائمه(علیهم السلام) از کتابهاى رجال و درايه، تعريف دقيق و روشنى به دست نمى آيد و اهل رجال معيار و ملاک صحابه بودن را به صورت روشن و گويا بيان نکرده اند، ولى در جاى جاى سخنان رجال شناسان، نکته ها و اشاره هايى وجود دارد که مى تواند در ارائه تعريفى برا ى اصحاب ائمه کارآمد ...

تحقّق «قسط» و عدالت در همه سطوح آن به دست انسان ها، يكى از اهداف مهم بعثت انبيا و نزول كتاب‏هاى آسمانى است: «لقد أرسلنا رسلنا بالبيّنات و أنزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط» حديد/ 25 «هر آينه پيامبران‏مان را با حجت هاى روشن و هويدا فرستاديم و با ايشان كتاب – كه وسيله تمييز حق از باطل ...

مقدمه مبانى كلامى اجتهاد و منابع آن به خاطر اهميّت زياد بايد مورد توجّه و بررسى جدى قرار گيرد، چرا كه تحقيقات صورت گرفته در مورد آن ناقص و بسيار اندك است. در واقع تنها هنگامى از فقيهى منضبط مى ‏توان سخن گفت كه مبانى عقيدتى و مبنايى آن از يكدستى و هماهنگى كامل و صحيحى برخوردار باشد؛ اين بدين ...

درآمد استاد حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ حسين انصاريان، چهره ‏اى ياد آشنا و ديرينه و در عين حال ناشناخته در عرصه معارف و علوم اسلامى به شمار مى‏ آيد. ياد آشنا از آن رو كه چهره و نام و نواى وى بويژه در وادى تبليغ و خطابه در طول چندين دهه گذشته در عرصه كشورى آشناى خاص و ...

قرآن كريم در بستر زمانى و مكانى، شرايط و اوضاع و احوال جاهليت عربستان فرو فرستاده شد و نمى‏توانست پيام خود را بدون توجه به آنچه بر مردم مى‏گذشت ابلاغ كند. از اين رو به منظور هدايت و راهبرى مردم و نجات آنان از گمراهى‏ها و ضلالت‏ها و نماياندن راه درست، متعرض آداب و رسوم و فرهنگ حاكم بر مردم ...

تفسير عرفانى شيوه ‏اى از شيوه‏ هاى تفسير قرآن مجيد است كه بايد به دقت مورد بررسى قرار گيرد تا حقيقت، ضرورت و ارزش آن آشكار گردد. بى شك هر نوع شتابزدگى و افراط و تفريط در مورد اين موضوع پيامدهاى ناپسندى به دنبال دارد. در اين نوشتار كوتاه مى‏كوشيم به اندازه توان اندك خويش. مسايل زير را به بحث ...

«افلا يتدبرون القرآن» (محمد /24) «قرآن دريايى است كه ژرفاى آن درك نشود، چشمه‏هاى دانش و درياى علوم است… خدا قرآن را فرو نشاننده عطش علمى دانشمندان و باران بهارى براى قلب فقيهان و راه گسترده و وسيع براى صالحان قرار داده است.»1 «بدانيد كه در قرآن، علم آينده و حديث روزگاران گذشته است، شفا دهنده دردهاى شما و سامان ...

ابوالفتوح رازى در شمار تفسيرگرانى است كه داستان پيامبران را با انبوهى از روايات به گزارش مى‏نشيند. او در اين گزارش از افراط و تفريط دورى مى‏كند1 و از طرح روايات محال، مستنكر و ناسازگار با عقل، شريعت و اصول اجتناب مى‏نمايد.2 بنابر اين وقتى نويسنده روض الجنان، روايات نادرست و مشكوك را گزارش مى‏ کند از طرح اين گزارش ...

1 – گرايش تفسيرى روض الجنان و روح الجنان «روض الجنان و روح الجنان» نگاشته حسن بن على بن محمد خزاعى نيشابورى رازى، معروف به جمال الدين ابوالفتوح رازى )م 554 ق( قديمى‏ترين تفسير پارسى است كه بر بنيادهاى انديشه كلامى و فقهى شيعى در نيمه نخست قرن ششم هجرى (553 – 510 ق) تحرير يافته است.(1) اين تفسير در ...

قرآن، «عهد الهی» است که خداوند، خود نگاهبان آن بود تا حفظ شود و از میان نرود و به دست نسلهای هر عصر برسد، تا آن را بخوانند و بشنوند، تا دوره رسالت را در درون خود بازآفرینی کنند و بعثت مدام در خود و جامعه بیافرینند. این مشعل ماندگار، در این عصر و زمان، به امانت در اختیار ماست. ...

چکیده: آزادی سیاسی از مهم ترین مباحث فلسفه سیاسی است که در پرتو دیدگاههای قرآن مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. در این مقاله پس از تعریف آزادی اجتماعی و یاد کردن موانع آن، میان اندیشه غربی و اندیشه اسلامی در زمینه تعریف آزادی مثبت مقایسه شده است. نویسنده بر آن است که از منظر قرآن، میان خودسازی و ...

چکیده: این نوشتار به پیوند حقوق و سیاست از منظر قرآن کریم پرداخته است. یادکرد پیوند تمامی دانش های اجتماعی و ارتباط ارگانیک آنها با یکدیگر، پیش درآمد بحث را صورت داده است. پاسخ به شبهه ها و انگاره هایی چون: برون دینی بودن مفاهیم حقوقی و سیاسی در کاربرد امروزین آن و همچنین دوگانگی زبان دین و حقوق و ...

چکیده: مفاهیم گوناگون و پرشمار امنیت ملی نشانگر ابهام این اصطلاح سیاسی است. نظر داشت مجموعه این مفاهیم، از شکل گیری دو گفتمان مثبت و منفی حکایت دارد. در گفتمان امنیت منفی، امنیت به نبود تهدید تعریف می شود، و در گفتمان امنیت مثبت، امنیت، وجود شرایط مطلوب برای تحققق اهداف خواهد بود. امنیت ملی کشورهای توسعه یافته با دیگر ...

چکیده: انسان عصر خویشتن بودن از آموزه های فکری مهمی است که دین مبین اسلام، انسان را به آن توجه داده است. قرآن کریم علی رغم اصالت بنیادینی که دارد، از تازگی و طراوت همیشگی برخوردار است. انسان معاصر به ویژه پیروان قرآن کریم، در عصری زندگی می کنند که پدیده های فکری جدید آنها را احاطه کرده است و ...

چکیده: آزادی، مفهومی بسیار ستایش شده است و دست یابی به آزادی و رهایی از قیدها و محدودیت ها، یکی از پرشورترین آرمان های بشر به شمار می آید. موضوعاتی چون: چیستی و تعاریف آزادی در دو نگاه لیبرالیسم غربی و ادیان آسمانی به ویژه آیین اسلام و نفوذ نگره لیبرالیستی به آزادی در میان جوامع اسلامی و اندیشمندان مسلمان ...

چکیده: حق حیات، از حقوق اساسی، بلکه اساسی ترین حق انسان است که سرمایه اصلی وی و موهبت بزرگ الهی برای اوست. تعریف این مفهوم مهم در فلسفه و زیست شناسی و همچنین آغاز و فرجام آن، معرکه آرا، و عرصه چند و چون زیست شناسان و فیلسوفان بوده، چنان که اهل شریعتو تفسیرگران قرآن نیز پیرامون آن به اظهار ...

چکیده: موضوع قلمرو قرآن از موضوعاتی است که میان عالمان اسلامی درباره آن دیدگاه های گوناگونی مطرح شده بویژه که در دهه های اخیر به دلیل توجه بیش از پیش مسلمانان به کتاب آسمانی خود و رویارویی آنها با نظریه های دیگر ادیان و مکاتب، رنگ بیشتری به خود گرفته است. در این زمینه میان اندیشمندان مسلمان سه دیدگاه را ...

چکیده: «تأکید» و کاربرد آن در قرآن از جمله مباحث علوم قرآنی است که مفسران و بلاغت شناسان بدان پرداخته اند. در این زمینه دو دیدگاه عمده مطرح شده است، گروهی بر این باورند که تأکید در قرآن و روایت وجود ندارد، زیرا بازگشت تأکید به تکرار است و تکرار، لغو است. برخی دیگر معتقدند: از آنجا که قرآن به ...

مباحث بهداشت روانى در قرآن به نحو بسيار گسترده اى مطرح شده اند. اين مباحث شامل موضع قرآن نسبت به مقوله بهداشت روان, روان شناسى شخصيت سالم (psychology of healthy personality), انحراف از سلامت روانى و مكانيسم هاى بروز و روش هاى اصلاح آن, و نيز شيوه هاى ارتقاء سلامت روانى(mental health promotion) و رشد عاطفى و عقلانى است. در ...

چکیده موضوع این مقاله پیرامون «ویژگی­های ایمان و مؤمنین در قرآن و سنّت» است. در عصر حاضر، حرکت به سوی پیشرفت و تکنولوژی باعث شده که انسان­ها به صورت ناخودآگاه از اصل و منبع خود دور شوند، و واژه­ی دین و ایمان و اسلام، تنها، به شکل ظاهری و سطحی، آن هم به‌طور موقّت، مورد استفاده­ی افراد قرارگیرد، در حالی ...

چكيده‏ مهم‏ترين هدف رسالت انبيا، از جمله پيامبر اسلام، گسترش توحيد، اخلاق و شريعت است. اين اهداف در طول يكديگر و در عين حال متداخل با هم هستند. هدف سوم، راه وصول تحقق دو هدف ديگر و هدف دوم براى وصول به هدف اول در نظرگرفته شده است. سير دعوت پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله نيز به همين صورت انجام ...

چکيده در اين مقاله، ضمن تفسير آيات قصاص، احکام اخلاقي و تربيتي آن بيان شده است که برخي از آنها عبارت است از: ـ دادن آرامش رواني به خانواد‌ه‌ي مقتول تا از کارهاي احساساتي و اقدام به کشتار دست بردارند؛ ـ با به کار‌گیری انواع کلمات، از جمله «برادر» خواندن قاتل، درصدد برآمده تا احساسات خانواده‌ي مقتول را براي تخفيف ...

چکیده شیوه‌های دست‌یابی به تهذیب اخلاق- تحلّی به فضایل و تخلّی از رذایل- منحصر به بیان فواید و زیان‌های دنیوی و پاداش‌ها و کیفرهای اخروی فضایل و رذایل نیست. این مقاله به بیان شیوه‌ی دیگری در تهذیب اخلاق می‌پردازد که از شیوه‌های پیش گفته متفاوت است و آن مسلک «توحید» است. در این شیوه، نقش توحید در تهذیب اخلاق تبیین ...

چكيده يقين علم ثابت واستواري است كه هيچ گونه شكّ و شایبه اي درآن راه ندارد. با توجّه به اثر یقین در رفتار و منش آدمی، هدف اصلی نوشتار حاضر دستیابی به عوامل کسب يقين از دیدگاه قرآن و سنّت است. ثمره‌ی این جستار تبیین علمی و روشمند یقین جهت وصول به آن است. تحقّق این خواسته مستلزم استقصای تمام ...

چکیده «زیغ»، در لغت، به معنای انحراف از حقّ، میل، کشش و عدول است، و در اصطلاح، به معنای انحراف و تمایل از پایداری در راه دین است. زیغ، پی آمد سرپیچی از دستورات الهی و وانهادن بندگی خداست. زیغ، در زبان قرآن و سنّت، با مفاهیم: ضلالت، غوایت و میل مرادف است. برخی از مفاهیم مقابل زیغ در زبان ...

چكيده «آثار تقوا در دنیا و آخرت با الهام از آیات قرآن و سخنان اهل بیت :» عنوانی است جهت دستیابی به مفهوم تقوا و آثار آن  در دنیا و آخرت که از دیدگاه قرآن و سنّت بررسی گردیده است. تقوا از  «وقايه» گرفته شده  و در لغت، به معناي خويشتن­داري و بازداشتن نفس از آن چيزي است كه در ...

چكيده تفرقه در لغت، جداگشتن، و فاصله‌ گرفتن معنا می‌دهد و در فرهنگ قرآن و معارف اهل بیت :، دورشدن قلب‌ها، عواطف اعتقادات از یکدیگر است. این عمل، پی‌آمد رذالت‌ها و صفات ناپسندیده‌ي انسانی است که ریشه در اعتقادات ناصحیح دارد. هدف اصلی نوشتار حاضر دستیابی به عوامل اخلاقی تفرقه‌ از منظر قرآن و سنّت معصومین :است. نتیجه و ثمره‌ی ...

چكيده نخستين گام جهت اخلاق پژوهي، شناخت مفاهيم و واژه‌هاي اخلاقي است. از اساسي‌ترين مفاهيم اخلاقي در قرآن و روايات، مفهوم «يقين» است و حسب قاعده­ی «تُعرَف الاشياء باضدادها»، شناخت مفهوم شك نيز راهگشاست. نگارنده در اين جستار، ابتدا، با شناخت مفهوم يقين در لغت و ثقلين، پرده از معناي آن برداشته و بر آن است كه يقين، علم ثابت ...

چكيده اشاعره در تبيين مسأله‌ي خير و شر، عقل را ناكارآمد مي‌دانند و بر خلاف معتزله و اماميه،‌ حُسن و قبح  عقلي افعال اخلاقي را انكار مي‌‌نمايند. انكار حُسن و قبح  عقلي،‌ ريشه در جبرگرايي اين فرقه‌ی كلامي‌‌دارد؛ چرا كه با اعتقاد به جبر، پاي عقل‌ در ميدان تميز خير و شر، بسته خواهد شد. از طرف ديگر، اين نگاه ...

چکیده از ابتدایی‌ترین ویژگی‌های نخبگان سیاسی و دینی در جامعه‌ی اسلامی متخلّق شدن به صفت بصیرت دینی و سپس تلاش و کوشش در راستای ایجاد بصیرت دینی در عموم مردم است. بصیرت دینی توسط مسؤولان و نخبگان سیاسی و دینی در دو مقوله‌ی بصیرت رفتاری و بصیرت گفتاری نمایان می‌گردد و هر دوی آن‌ها برای ایجاد چنین بصیرتی لازم ‌است. ...

در مواجهه جهان اسلام با عصر مدرن، پاره‏اى از باورها، ارزشها، رفتارها و نمادهاى دينى و سنتى در چالش با دنياى جديد قرار گرفتند. در اين ميان، حجاب، از مهم‏ترين آن است. چه در جامعه‏هاى اسلامى و چه در كشور خودمان، بيش از يكصد سال است كه نگرش و رويه اجماع گونه پيشين، ديگر وجود ندارد. طيف‏هاى متنوع در ديدگاه‏ها ...