مذهبی

سياست در لغت به معناي «حكومت، رياست و داوري»، «مصلحت و تدبير»، «عقوبت، مجازات و تنبيه» و «تربيت» به كار رفته است. و در نزد دانشمندان اسلامي عبارت است از «روش اداره جامعه به گونه‌اي كه مصالح مادي و معنوي آحاد آن، تحقق يابد، دو تلقي از سياست وجود دارد:الف) رويكرد منفي از سياست: اين نگرش كه ميان مردمان جوامع ...

آميختگي دين و سياست حتي براي كساني كه آشنايي مختصري با اسلام دارند امري مسلّم و غير قابل انكار است، چه اينكه دين موعظه و نصيحت و تعليم محض مسايل فردي بدون اجتماعي و مسائل اخلافي و اعتقادي بدون سياسي و نظامي و مانند آن نيست؛ بلكه احكام اجتماعي و سياسي نيز دارد، بنابراين، اگر اسلام نظارت و ارشاد و ...

در خصوص پيامدهاي حاكميت ديني نخست ما به طرح اهداف و پيامدهاي مثبت حكومت اسلامي و سپس به بررسي بعضي شبهات در خصوص پيامدهاي منفي اين حاكميت خواهيم پرداخت.شهيد مطهري در ضمن بحث حكومت اسلامي با اشاره به خطبه 131 نهج البلاغه، دغدغه اصلي دين اسلام را تأمين سعادت دنيا و آخرت جامعه بشري ذكر مي‌كنند و به دنبال آن ...

ابتدا به ذكر آيات و رواياتي مي‌پردازيم كه انديشه جدايي دين از سياست و حكومت را نفي مي‌كند و بر ارتباط نهاد حكومت و دين تأكيد مي‌كند.1. در انديشه سكولاريسم حق قانونگذاري و حاكميت، به انسان واگذار گرديده است حال آنكه در دين، مالكيت حقيقي از آن خداست و حق مالكيت اصالتا از آن خداوند است و هيچ انساني حق ...

براي دين تعاريف متعددي شده است كه ما به يك تعريف بسنده مي‎كنيم كه آن اينكه دين عبارت است: از مجموعه‎اي از معارف مربوط به مبدأ و معاد (جهان هستي) و قوانين اجتماعي كه از طريق وحي و نبوت به بشر رسيده است[1] از اين تعريف بدست مي‎آيد كه دين به امور دنيوي (يعني اجتماع مردم) و هدايت آنها در ...

شعار «ديانت ما عين سياست ماست» از سوي مرحوم شهيد مدرس مطرح گرديد، امّا با همت عالي امام راحل(ره) به بار نشست، و در نظام جمهوري اسلامي تجلي يافت. امّا اصل  عينيت دين و سياست، در اسلام سابقه‌اي به اندازه ظهور اسلام دارد،‌ كه به آن اشاره مي‌كنيم:جداناپذيري دين از سياست از مهمترين مؤلفه‌هاي نظريه «خلافت انسان» در قرآن است. ...

شهيد مدرس در مقابل كساني كه نظريه جدايي دين از سياست را داشتند رابطه و عينيت دين و سياست را مطرح نمودند كه براي تحليل آن بايد تعريفي از دين و سياست ارايه شود. لذا ابتدا سياست و سپس دين را تعريف مي‌كنيم.Politie از ريشة لاتين Polis گرفته شده و به معناي شهر و شهروندي و قانون اساسي است در ...

در ابتدا لازم است تا مطلبي براي تبيين بيشتر مطالب بيان شود:الف) مفهوم التقاط:1 ـ التقاط در لغت: به معني «گرفتن» و «اخذ كردن» است، همان گونه كه در آيه هشتم سوره‌ي قصص چنين آمد است: فالتقطه آل فرعون ليكون لهم عدّواً و حزناً، پس خاندان فرعون او را گرفتند.2 ـ التقاط از نظر اصطلاح: به مفهوم گرفتن بخشي از ...

براي پاسخ به اين سؤال از دو جهت بايد مورد بررسي قرار گيرد. 1. تفاوت مشروعيت سياسي در انديشة سياسي اسلام و غرب. 2. ارتباط ميان مشروعيت فقهي و مشروعيت سياسي.تفاوت مشروعيت سياسي در انديشة سياسي اسلام و غربدر جوامع غير ديني مشروعيت، قانونيت و مقبوليت مفهوم واحد داشته و هرگاه مردم كسي را به عنوان حاكم برگزينند، حق حاكميت ...

بحث از مشروعيت كه در واقع به حقِ حكومت براي حاكمان، ناظر است، همواره يكي از محوري‌ترين مباحث نزد متفكرين و انديشمندان سياسي بوده است. نظريه‌پردازان و حتي حاكمان سياسي، همواه سعي نموده‌اند براي حفظ اقتدار و حاكميت خويش با استناد به مراجع خاصي حاكميتِ خويش را حقاني و مشروع سازند , به قول يک انديشمند غربي,  مقتدرترين فرد هم ...

در خصوص پاسخ اين سؤال نخست، بررسي نقش و جايگاه مردم در حكومت اسلامي ضروري است. آنچه مسلم و مورد وفاق علماء دين مي‌باشد، آن است كه در اسلام نظامي مشروعيت مي‌يابد كه قوانين آن در راستاي احكام الهي باشد. از لحاظ حكم شرعي فلسفة وجودي ولي فقيه، آن است كه خداوند در مرتبة نخست، امام معصوم را به عنوان ...

سكولاريزم به منزلة يك مكتب و مشرب فكري به مجموعة جريانات و تحولاتي كه ضمن آن كنترل امور اجتماعي از كف مقامات و مراجع رسمي ديني خارج گشته و روشهاي عقلاني و غيرديني و علمي و تجربي و اين جهاني جاي ضوابط و آداب ديني براي ادارة آنها راگرفته، ‌استفاده مي‌شود.[1]سكولاريزم مبتني بر يك سري اصول و مباني نظري است ...

نظام هاي سياسي:اسلام بعنوان كاملترين و جامعترين اديان، تمام ابعاد وجودي انسان را مورد توجه قرار داده و براي زندگي فردي و اجتماعي، مادي و معنوي انسان برنامه منسجمي تدوين نموده است و به تعبيير مرحوم امام(ره)، اسلام مكتبي است كه بر خلاف مكتب هاي غير توحيدي در تمام شئون فردي و اجتماعي و مادي و معنوي و فرهنگي و ...

مهم ترين نقشي كه اسلام در نظريه ها و همچنين در روشهاي عملي مديريت ايفا مي كند از طريق تأثير ارزشهاي اسلامي بر مديريت است، ما معتقديم كه اسلام داراي نظام ارزشي عميق، گسترده و منسجمي است كه مديريت مديران مسلمان را تحت تأثير قرار مي دهد، در روش هاي عملي آنها اثر مي گذارد و به حركت آنها جهت ...

مفهوم امنيت، و نقش و نظر اسلام در آن امنيت، مصونيت از تعرّض و تصرّف اجباري بدون رضايت است، و در مورد افراد به اين معناست كه نسبت به حقوق و آزاديهاي مشروع خود بيم و هراس نداشته باشند و به هيچ وجه حقوق آنان به مخاطره نيفتد و هيچ عاملي حقوق مشروع آنان را تهديد ننمايد و لازمة حقوق و ...

درپاسخ به اين سئوال چند نکته را مورد قرار دهيم :نکته اول؛ اين که يكي از اهداف مهم آفرينش انسان رسيدن به نهايت بندگي است و از آن جا كه اين مهم بدون جامعة سالم امكان‌پذير نيست، لذا يكي از اهداف مهم حكومت تأمين بسترهاي مناسب در جهت كسب رضايت خداوند است همچنين بر اساس عقايد ديني مسلمين كه از ...

ارزش گرايي به معناي پايبندي به اصول و معيارهاي اسلامي است. لذا مديراني كه مي خواهند ارزش گرا باشند بايد به گونه اي عمل كننند كه مردم علاقمند به مذهب و دين شوند و در فراز و نشيب هاي اداره امور آنها را همراهي و ياري رسانند از همين روي ويژگي هايي را مي توان در متون ديني براي آن ...

بسياري از نيازهاي بشري وجود دارد كه نمي توان به صورت فردي به آنها پاسخ داد. لذا انسانها براي برطرف كردن اين گونه نيازها در كنار يكديگر قرار گرفته و يك زندگي اجتماعي را شكل دادند. در اين حالت انديشمندان نام جامعه بر آن نهادند و انسان را موجودي اجتماعي ناميدند. همچنان كه قرآن كريم،‌ اين كتاب آسماني در رابطه ...

تركيب حكومت ديني به خودي خود گوياي آن نيست كه دين يا دينداران يا عالمان ديني چه سهمي در حكومت دارند و معيار و ضابطة ديني شدن يك حكومت چيست؟ تفاسير و تلقي‌هاي مختلفي از اين تركيب، قابل تصور مي‌باشد، هر يك از اين تفاسير در واقع ارائه دهندة‌ مدلي از حكومت ديني است كه به بعضي از اين تفاسير ...

براي درك اين كه آيا نظام اسلامي ايده آل است يا نيست لازم است مقايسه اي ميان نظام اسلامي و نظام هاي ديگر صورت گيرد در اين جا براي مقايسه، نظامي كه از ساير نظام هاي غير اسلامي شايع تر است انتخاب شده و آن نظام ليبرال دمكراسي است. اين نظام مدعي است كه با ايجاد آزادي و تحقق حكومت ...

بيعت يك اصطلاح سياسي ـ حقوقي و تأسيسي است كه توسط تمام يا گروهي از مردم و رهبر سياسي آن‎ها به وجود مي‎آيد. تعاريف مختلفي از آن كرده‎اند كه همه آن‎ها مضمون واحدي دارند. ابن خلدون، جامعه شناس اسلامي، چنين تعريف مي‎كند: «يك رابطه اخلاقي، حقوقي و سياسي خاصي بين مردم و رهبر سياسي آن‎ها و مفاد آن را تعهد ...

قبل از تبيين نگاه اسلام درباره اين مسأله، بايد معناي دولت پاسخگو را به طور اجمال بيان نمائيم، كه مراد از دولت پاسخگو چيست؟پاسخگوئي دولت سه جنبه اصلي دارد:[1]الف. پاسخگوئي حقوقي: به معني مسئول بودن همة مقامات دولتي اعم از انتخابي و انتصابي، در مقابل دادگاه‎ها در صورت وجود قانون شكني در عمل‎كردهايشان است. و مراد از “حكومت قانون” نيز ...

برخي حكومت را هدف و غايت و مقصد نهايي تلقي مي كنند و از اين رو همه چيز را براي آن مي خواهند و در راه آن مي دانند. بر اين مبنا حكومت بالاترين ارزش را داراست و همه چيز با آن سنجيده مي شود و خود آن با چيزي محك نمي خورد. لذا همه تلاش ها براي رسيدن و ...

رفتار سياسي و اهداف سياست به شدت متأثر از نوع دريافت از مفهوم سياست و حكومت است. اگر سياست به معناي خدعه و نيرنگ و حكومت به مفهوم سلطه و تحكم باشد، رفتارهاي ظالمانه در مناسبات حكومتي ظهور مي‎يابد، از اين منظر خود حكومت و سياست هدف است. اگر سياست به معناي شناخت راهكارهاي سياسي مشروع براي تأمين امنيت، عدالت ...

در مورد اين پرسش لازم است ابتدا به معني «انتقاد» اشاره نموده سپس جايگاه آن را در حكومت علوي ـ عليه‌السّلام ـ شناخته و نهايتاً به حدود آن بپردازيم: الف) معني انتقاد: انتقاد در لغت به معني خرده‌گيري كردن و عيب و نقص را ظاهر ساختن، است.[1] و در علم سياست به معني زير سؤال بردن عملكرد مسئولين حكومتي و ...

موانعي که بر سر راه تشکيل حکومت امام علي (ع) بود را مي توان در دو چيز جستجو كرد:1. رياست طلبي ها: بعد از رحلت پيامبر عده‌اي كه رؤياي شيرين خلافت را در سر مي‌پروراندند در مكاني به نام سقيفه گرد آمده و برخلاف انتصاب پيامبر (ص) در غدير خم , خليفه را انتخاب نمودند. در حالي كه حضرت علي ...

اصلاح به همان نسبت كه حقيقتي است لازم و بايسته، حركتي سرنوشت ساز و حساس نيز به شمار مي‌آيد. حركت‎هاي شعار گونه و فارغ از هرگونه محتواي درست و خردمندانه با انگيزه‎هاي ابهام‌دار و مريض نمي‎تواند حركت اصلاحي به معناي واقعي باشد. حركت اصلاحي مفيد و هدايتگر، حركتي است كه بر مباني صحيح استوار بوده و از روشها و راهكارهاي ...

براي پاسخ به اين پرسش بايد چند جهت را مورد توجه قرار دهيم: 1. دين و گسترة آن. 2. منشأ ولايت معصومين ـ عليهم‌السلام ـ . 3. ولايت سياسي ائمه اطهار ـ عليهم‌السلام ـ .دين و گسترة آن«هر مكتبي كه پيام‌آور شريعتي براي بشر باشد به يقين احكام فردي و اجتماعي را با خود آورده است و اين احكام در ...

مشروعيت جهت پاسخ به سؤالاتي از قبيل اين‌كه حق حاكميت از آن چه كسي است و چرايي اطاعت مردم از حاكمان و نيز اين‌كه منبع و منشأ مشروعيت حكومتها چيست مطرح شده و مورد مداقهّ قرار گرفته و نظريات مختلفي در اين باره ابراز شده است.براي مشروعيت در انديشة سياسي اسلام تعاريف مختلفي اظهار شده است كه مي‌شود همة آنها ...

مدت چهار سال و اندي كه حضرت علي ـ عليه‌السّلام ـ حكومت كرد، تمام تلاش حضرت بر اين متمركز بود كه اهداف و اصول اسلامي اجرا گردد. و در اين راه سيره و روش رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ را پيروي نمودند. در تمام اين مدت تنها دغدغه حضرت اجرا شدن احكام اسلامي بود. در حالي ...

مردم سالاري اصطلاح جديدي است كه وارد ادبيات سياسي كشور ما شده است و منظور از آن بيان نقش و جايگاه مردم در حكومت است و بيشتر بدين جهت وارد ادبيات سياسي كشور شده است كه هم از معايب دموكراسي غربي احتراز كنيم و هم از نقش مردم در يك حكومت ديني غافل نشويم.از ديدگاه امير مؤمنان علي عليه السلام ...

برقراري قسط و عدل هدف اصلي و غايت واقعي اقامه حكومت ديني شمرده شده است، كه اين با تأمين امكانات مساوي و متناسب و ايجاد زمينه كار و اشتغال براي تمامي افراد و رفع نيازهاي ضروري جهت استمرار حركت تكاملي انسانها ميسّرمي‌شود. حضرت علي ـ عليه‌السّلام ـ در رابطه با حق متقابل رهبر و مردم و مسؤليتي كه در مقابل ...

در تفسير حادثه كربلا و بررسي علل و عوامل وابعادآن، بايد به سراغ كلمات و سخنان معمار اصلي آن يعني حسين بن علي ـ عليهما السلام ـ رفت. برخي عواملي كه در سخنان امام ـ عليه السلام ـ ديده مي شوند عبارتند از: بيعت خواهي يزيد، گوهر اخلاق، دعوت كوفيان، اصلاح امت، تغيير ساختار حكومت، عنصر امر به معروف و ...

همان طور كه مي دانيد معاويه پيش از مرگش برخلاف معاهده ي صلحي كه با امام حسن مجتبي ـ عليه السّلام ـ بسته بود يزيد را به عنوان وليعهد خويش برگزيد يزيد نيز پس از مرگ پدر درصدد برآمد براي تحكيم حكومت نامشروعش از امام حسين ـ عليه السّلام ـ بيعت بگيرد كه عدم موافقت امام با اين مسئله به ...

ولايت شرعي به معني سرپرستي و اداره ديني و دنيائي جامعه اسلامي در زمان حيات حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ منحصر به شخص ايشان بود. امّا خداوند متعال براي دوره پس از رحلت ايشان، ولايت را به ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ واگذار نموده است. آيات متعددي از آيات قرآن مجيد به اين موضوع تصريح ...

اصل حكومت ديني و ضرورت هاي وجود آن از مسائلي است كه مورد تأييد و تأكيد عقل و نقل قرار گرفته است و نمي توان به صرف سوء استفادة افراد آن را تعطيل نمود. بلكه بايد راهكاري انديشيد تا جلوي سوء استفاده از دين گرفته شود. براي تبيين بيشتر مطلب لازم است تا درباره حكومت ديني مطالبي بيان شود.حكومت ديني، ...

عملاً‌ در همه نظام‌ها و سيستم‌هاي حقوقي مجري قانون داراي اوصاف و يژگي خاص مي‌باشد، طبعاً‌ نظام حقوقي اسلام از اين قاعده مستثني نيست. خداوند همانطوري كه يك قانون وضع نموده است، مجري خاص را نيز تعيين كرده است. يك نگاه محققانه بي‌طرف اگر به منابع اسلامي داشته باشيم، خواهيم ديد كه اسلام اجراء قوانين الهي را به اشخاصي با ...

در پاسخ به ادعاي مزبور ـ كه تعبير ديگري از تفكيك ديانت و سياست است ـ به ذكر آيه اي از قرآن كريم و گفتاري از نهج البلاغه بسنده مي كنيم:(الذين ان مكّناهم في الأرض اقاموا الصّلوة و اتوا الزكوة و أمروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبة الامور)[2](مؤمنان واقعي) كساني هستند كه هر گاه در زمين به ...

به نظر مي رسد اين سوال ناظر به اين حديث از امام علي(ع) باشد كه فرمودند: لولا حضور الحاضر و قيام الحجة بوجود الناصر و ما اخذ الله على العلماء الا يقار و على كظة ظالم و لا سغب مظلوم لأَلقيتُ حبلها على غاربها[1]ترجمه: اگر حضور اجتماع كنندگان و حجت خدا با بودن ياورانى (در ارتباط با بيعت با من) ...

در اين كه برخي از پيامبران از جمله پيامبر اسلام – صلي الله عليه و سلم – در زندگي خويش ادارة جامعه و رهبري مردم را به عهده گرفته و مردمي‌ترين حكومت را تشكيل داده‌اند، هيچ ترديدي نيست. اما آيا اين حاكميت همچون نبوت پيامبران به نصب الهي بوده يا اين كه از بيعت و انتخاب مردم ريشه گرفته است؛ ...

براي پاسخ به اين سؤال توجه به دو نكته لازم است: 1. آميختگي دين و سياست. 2. ضرورت حكومت در اسلام. پس از بررسي اين دو نكته روشن مي‎شود كه آيا دين طرحي براي حكومت دارد و در اجراي شريعت  نياز به حکومت  است و آيا دين در سياست مستقيماً دخالت مي نمايد يا آن که تنها رهنمودهايي براي بشريت ...

فقدان اعمال ولي‎فقيه در جامعه به دو صورت زير قابل تصور است:1. اصلاً در ميان افراد جامعه فقيه نباشد، كه عهده دار ولايت شود. كه اين فرض در مسأله ما جريان ندارد.2. فقيه باشد، ولي بسط ‎يد نداشته باشد يعني به واسطه سلطه‎ي ستمگران و ظالمين دست فقيه باز نباشد. در چنين شرايطي ولايت فقيه ثابت است، اما بدليل وجود ...

حكومت ولائي يك اصطلاحي است كه به معناي حكومت و نظام اسلامي و ولايت فقيه آمده است يعني با توجّه به كاربرد اين اصطلاح متوجه مي‌شويم كه منظور از حكومت ولائي در عصر غيبت همان حكومتي است كه در رأس آن ولي فقيه باشد ، يعني حكومت اسلامي كه حاكم آن از طرف خداوند تعيين شودموارد کاربرد و استعمال اين ...

در پاسخ به اين سؤال سه محور بايد مورد بررسي قرار بگيرد:1. ضرورت حكومت در تمامي جوامع.2. دلايل جواز تشكيل حكومت در عصر غيبت.3. ويژگي‌هاي حكومت مطلوب و مورد نظر اسلام.الف) ضرورت حكومت:در خصوص ضرورت حكومت بايد بگوييم «انسان كه براي تأمين هرچه بيشتر و بهتر مصالح خود به زندگي اجتماعي روي مي‌آورد در اولين مراحل زندگي جمعي با يك ...

براي پاسخ به اين سؤال ابتداء دين را تعريف كرده و بعد حقيقت حكومت ديني را بيان و در پايان نقش مردم در حكومت ديني را تشريح مي كنيم.دين چيست؟ تعريف‌هايي كه از دين در اينجا ارائه مي‌گردد بيشتر ناظر به دين اسلام است، تا اديان الهي ديگر. اين نكته را بايد متذكر شد كه روشن شدن حقيقت دين ما ...

براي پاسخ به اين سؤال بايد در روايات و ادله ولايت فقيه تأمل كرد تا روشن شود كه آيا روايات، دلالت بر نصب فرد معيني از ميان فقهاء براي عهده‌دار شدن اين منصب دارند يا دال بر نصب عام فقهاء هستند؟ با اندكي تأمل در روايات ادله ولايت فقيه روشن مي‌شود كه نصب فقيه جامع الشرايط به نصب عام است ...

لازم است اين سؤال را از 3 جهت مورد بحث قرار دهيم، 1. مسأله رهبري در زمان غيبت. 2. چگونگي انتخاب رهبري. 3. شرايط لازم براي رهبري. مسأله رهبري در زمان غيبت:«شريعت اسلام شريعتي است فراگير و جاويد و تمامي شئون زندگي انسان را براي هميشه تحت نظر دارد از اين رو معقول نيست كه براي رهبري جامعه و مسئوليت ...

آزادي در اسلام معناي بسيار والايي دارد. اساس و مبناي آن آزادي انسان از قيد بندگي غير خداست. در پرتو اين آزادي انسان تنها يك معبود مي‌شناسد و بندگي غير او را غل و زنجير بندگي و بردگي مي‌داند كه به دست و پاي انسانها سنگيني مي‌كند. مبناي آزاديبنابر آنچه مرحوم مطهري(ره) آورده‌ است، در اسلام اصول آزادي عقيده، عبارتند ...

براي پاسخ به اين سوال چون موضوع آزادي و مساوات به طور كلي مطرح گرديده است، لذا شايسته است جواب به تناسب آن، موارد سياسي و اقتصادي و اجتماعي را شامل گردد و آزادي و مساوات به چند لحاظ مورد توجه قرار گيرد اما قبل از پرداختن به رابطه اين دو لازم است توضيح كوتاهي درباره آزادي و مساوات داشته ...

امروز هيچ واژه‌اي به اندازاة «آزادي» مظلوم واقع نشده است. ظلمي كه به ساحت آزادي و دموكراسي مي‌شود. نشأت گرفته  از انديشه‌هاي ناسالمي است كه اين واژة را به خاطر رسيدن به آمال و نيات مطلوب خود به هر شكلي معنا كرده و مورد استفاده قرار مي دهند، آزادي تعريف هاي متعدد و فراواني دارد كه پرداختن به آن تعاريف ...