عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با شبستان:

آموزه‌سازی اندیشه مهدویت و محورهای آینده پژوهی

خبرگزاری شبستان: پژوهشگر مهدوی با اشاره به آموزه‌سازی مهدویت برای آینده پژوهی، گفت: مهدویت، ظرفیت فراوانی در ایجاد محورهای آینده پژوهی دارد و می‌تواند از منظرها و رویکرد‌های مختلفی، برای آینده پژوهی آموزه‌سازی کند.

حجت الاسلام رحیم کارگر در گفت و گو با خبرنگار حوزه مهدویت خبرگزاری شبستان، با اشاره به پیوند آینده پژوهی با مهدویت گفت: ضرورت توجه به آینده پژوهی و لزوم تمایز بخشی آینده پژوهی دینی از آینده پژوهی سکولار، ما را ترغیب می‌کند که از منظر خاص (به خصوص از منظر آینده پژوهی تصویر‌ساز)، به این دانش بپردازیم و در صدد شکل دهی به یک آینده پژوهی مستقل بر اساس آموزه مهدویت بر آییم.

وی با اشاره به مواردی که می‌تواند راهگشای ما در شکل‌دهی به آینده پژوهی دینی با محوریت مهدویت باشد، خاطرنشان کرد: لزوم ترسیم روش‌های خاص آینده پژوهی از منظر دینی و مهدوی، شکل دهی به آینده پژوهی مأموریت‌گرا (تکلیفی) در کنار آینده پژوهی تصویر گرا، با توجه به اینکه مهدویت غایت و هدف متعالی تاریخ بوده و امری دینی – تکلیفی است و لزوم طراحی یک نظام آینده پژوهی دینی در جامعه اسلامی (ایران)، مطابق با مقتضیات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن از جمله این موارد است.

حجت الاسلام کارگر آینده پژوهی را ابزار مهم مهدویت پژوهی و موعود پژوهی دانست و بیان داشت: امروزه آینده پژوهی، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده و بسیاری از مؤسسات، نهادها، شرکت‌‌ها، کشورها و گروه‌ها سهم به سزایی برای آن قائل شده‌اند، این آینده پژوهی، که علم و هنر کنترل و بهبود آینده است، می‌تواند در زمینه‌های مختلف ابزار مهدویت پژوهی (آینده پژوهی مهدوی) باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: آینده پژوهی می‌تواند وسیله ای مناسب و کارآمد برای ترویج آموزه مهدویت در سطح جهان و متناسب با ادبیات آن باشد (به جهت اهمیت دادن به آینده، مشخص کردن مسیرهای حرکت به آینده و طرح جامعه آرمانی و …)

وی با بیان اینکه آینده پژوهی، می‌تواند یکی از ابزار کاربردی کردن آموزه مهدویت برای بشر امروز باشد، افزود: بدین معنا که در بعضی از سطوح مهدویت پژوهی، مسائل و موضوعاتی طرح می‌گردد که با آینده پژوهی اشتراک نظر دارد و می‌تواند در برنامه‌ریزی‌ها و خط مشی‌ها نقش ایفا کند.

حجت الاسلام کارگر با بیان اینکه آینده پژوهی، قابلیت این را دارد که راه رسیدن به مقصد مشخص و نهایی (بر اساس آموزه مهدویت) را پژوهش کند و راه را نشان دهد، تاکید کرد: استفاده از ادبیات آینده پژوهی (و یافته‌ها و داده‌های آن)، در باورپذیر کردن آموزه مهدویت برای نسل جوان، می‌تواند کاربرد داشته باشد.

این استاد مرکز تخصصی مهدویت تصریح کرد: یکی از مباحث مهم در آینده پژوهی و آینده نگاری، روشمند کردن نگاه به آینده است و در این راستا روش‌های مختلف و گوناگونی را برای پژوهش در زمینه آینده در اختیار ما قرار می‌دهد که می‌تواند در آینده پژوهی مهدوی نیز کاربرد داشته باشد. بنابراین با بهره‌گیری از روش‌ها و تکنیک‌های آینده پژوهی (بخصوص آینده پژوهی تصویر پرداز)، ‌می‌توان پژوهشی در زمینه آینده را از منظر دینی – مهدوی روشمند کرد.

وی با اشاره به تعلق درونی آینده پژوهی به مطالعات دینی (مهدوی) اظهارداشت: آینده پژوهی و آینده نگاری، دارای ابعاد و زوایایی است که در بیشتر آنها، با مطالعات دینی و مهدویت پژوهی ارتباط و پیوند مستقیم و گاهی دو سویه دارد، اصولا ترسیم و تصویر آینده پژوهی بدون توجه به اندیشه‌ها و معارف دینی، ناقص و نارسا است و به همین جهت اندیشه مهدویت می‌تواند نقش اساسی در این زمینه ایفا کند.

حجت الاسلام کارگر با اشاره به مهم‌ترین ابعاد تعلق آینده پژوهی به مطالعات دینی خاطرنشان کرد: آینده پژوهی خود سرشت دینی دارد و در ریشه‌ ها و تبار آن به معارف و تعالیم دینی در زمینه آینده و آینهده شناسی بر می‌گردد، همچنین آینده پژوهی، ارتباط خاص با آرمان شهرها و تصویرپردازی آرمانی دارد و آرمان شهر مهدوی (و جامعه آرمانی دینی) از بسترهای مناسب این رویکرد و نگاه است.

این پژوهشگر مهدوی تاکید کرد: عوارض و جوانب آموزه مهدویت می‌تواند به عنوان موضوع آینده پژوهی قرار گیرد، یعنی آینده پژوهی می‌تواند در سطوح مختلف اندیشه مهدویت وارد شده و مباحث و مؤلفه‌های متناسب با آینده پژوهی را، موضوع تحقیق و پژوهش قرار دهد.

وی با بیان اینکه مهدویت یک روایت فرهنگی – دینی است که در عصر جدال فرهنگ‌ها، می‌تواند جامعه را مجهز کند و آینده پژوهی را در سمت و سوی مناسب خود قرار دهد، افزود: در واقع آینده پژوهی مهدوی (دینی) می‌تواند در عصر اطلاعات و ارتباط و جهش فرهنگی، ضمن بومی سازی این دانش، سیاست‌ها و خط مشی‌های فرهنگی مناسبی را ترسیم و تصویر کند و با ارائه راهبردهایی وارد فرهنگ جهانی و آینده فرهنگی جهان شود.

حجت الاسلام کارگر با اشاره به آموزه‌سازی مهدویت برای آینده پژوهی گفت: اندیشه مهدویت، ظرفیت و توانایی فراوانی در ایجاد موضوعات و محورهای مورد توجه و مفید آینده پژوهی دارد و می‌تواند از منظرها و رویکرد‌های مختلفی، برای آینده پژوهی آموزه‌سازی کند.

وی با بیان اینکه آموزه مهدویت می‌تواند در برنامه‌ریزی از طریق آینده پژوهی، ستاره راهنما باشد و از یک موضوع منفعل به یک موضوع هنجارساز و پیشرو تبدیل شود، ادامه داد: بر اساس آموزه‌های دینی (سنن تاریخی) اراده گرایی در آینده پژوهی تقویت می‌شود و یک نگاه غیر انفعالی به آینده ترویج شود و اینکه در برنامه‌ریزی‌های بلند مدت اجتماعی با توجه به اهمیت چشم‌انداز در آینده پژوهی، اندیشه مهدویت می‌تواند چشم‌انداز آفرین باشد و نگاه دینی را وارد چشم‌اندازهای ملی و جهانی کند.

حجت الاسلام کارگر گفت: اصولا ترسیم و تصویر یک نوع آینده پژوهی دینی بدون قرار دادن آموزه مهدویت در هسته مرکزی آن امکان ندارد و مصالح و عناصر لازم برای آینده پژوهی، در این اندیشه وجود دارد، همچنین امکان بهره وری از بعضی مؤلفه‌های آموزه مهدویت در تحلیل و ارزیابی درست پدیده‌ها و رویدادها و تحولات، ما را به سمت شکل‌گیری آینده پژوهی مهدوی سوق می‌دهد.

این پژوهشگر مهدوی با اشاره به تغییر جهت دادن به آینده پژوهی گفت: آینده پژوهی فعلی به رغم سرعت و فراگیری گسترش آن، بیشتر جنبه عرفی و سکولار دارد و مبانی و مبادی، عناصر، روش‌ها و رویکردهای آن دنیوی گرایانه و محدوده‌های مادی و ظاهری است، بر این اساس لزوم تغییر در این روند و قرار دادن آن در مسیر درست و چندبعدی انکار ناپذیر است.

وی خاطرنشان کرد: اصولا آینده پژوهی، موضوع مهدویت است (نه اینکه خود مهدویت موضوع آینده پژوهی باشد) بر این اساس با ورود اندیشه مهدویت در ساحت این دانش، می‌توان ابعاد دینی و غیر عرفی آن را تقویت کرد و آن را در جهت مطلوب، قرار داد.

حجت الاسلام کارگر با بیان اینکه به وسیله آموزه مهدویت، می‌توان آینده پژوهی را بومی کرد و آن را چراغ راه فعالیت‌های آینده پژوهی قرار داد، اظهار داشت: مهدویت پژوهی به عنوان مطالعات درجه اولی ضروریست غیر قابل انکار، اما برای راهبری و سیاست‌گذاری مطالعات مهدویت ناگزیریم مطالعات درجه دومی نیز داشته باشیم و آینده پژوهی می تواند یکی از آن مطالعات درجه دوم باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، تصریح کرد: یکی از کارکرد‌ها و وظایف مسلم آینده پژوهی در هر جامعه (و در سطح بالاتر در هر تمدن) ترسیم الگوی آرمانی جامعه از منظر باورها و ارزش‌های بنیادین آن جامعه یا تمدن است، آنچه که از گذشته به مدینه فاضله یا آرمان شهر موسوم بوده است. طراحی این مدینه فاضله بر عهده آینده پژوهی تصویر پرداز است.

وی با اشاره به درون مایه های آینده پژوهانه اندیشه مهدویت گفت: آموزه مهدویت، نه تنها خود نگاه آرمانی به آینده مطلوب و قطعی است، در عین حال دارای ابعاد و مؤلفه‌هایی است که درون مایه آینده پژوهانه دارد و تحقیق و پژوهش در هر زمینه نیازمند روش‌های خاص آینده پژوهی است.

حجت الاسلام کارگر با اشاره به بعضی از این درون مایه‌ها ادامه داد: سنجش اخبار ملاحم (بخصوص موارد محقق شده) بر عهده آینده پژوهی مهدوی است، بررسی نقش و جایگاه “مهدویت” در تحولات و دگرگونی‌های جهانی و ایجاد آمادگی جمعی و جهانی و بهبود آینده بر عهده آینده پژوهی مهدوی است، شناخت چالش‌ها و بحران‌های جهانی و رصد کردن آنها و ارائه راه حل برای آنها، باید بر اساس آینده پژوهی مهدوی صورت گیرد و ایجاد دور اندیشی جمعی و توجه ویژه به آینده بر عهده آینده پژوهی مهدوی است از جمله این درون مایه هاست.