خمس اجر رسالت و هدایت نیست بلکه مانند زکات یک منبع مالی الهی برای کمک به رهبر جامعه اسلامی در راه پیش برد اهداف الهی دین است.
خداوند برای برطرف کردن محرومیت های جامعه و زدودن فقر و تأمین نیازهای اساسی فقرا، ایتام و … دو منبع مهم اقتصادی را در نظر گرفته است، یکی زکات که بخش از آن مربوط به فقرای جامعه است و دیگری خمس که بخشی از آن مخصوص فقرای سادات است که به اندازه نیاز سال شان پرداخت می شود.
پس از هر دو بخشی مربوط به فقرا و افراد محروم و ناتوان اجتماع است که به هر یک به اندازه احتیاجات شان داده می شود و زاید بر آن جزء بیت المال مسلمانان محسوب می شود.
بنابراین، تشریع زکات و خمس و اختصاص یافتن انفال به پیامبر(ص) امتیاز و اختلاف طبقاتی خاصی را ایجاد نکرده است و در حقیقت خمس – از باب احترام به پیامبر (ص) به عنوان حاکم جامعه اسلامی و ذوی القربی و … به عنوان خاندان پیامبر(ص) – به جای همان زکاتی است که به سایر مستمندان داده می شود و هر دو دسته، در صورت نیاز و احتیاج به قدر مخارج سالانه می توانند از درآمدهای اسلامی استفاده کنند، و بدین وسیله فقر و بیچارگی برطرف و ریش کن گردد.
لازم به ذکر است نیازمندان غیر سادات می توانند مخارج سال خود را از محل زکات بگیرند، ولی از خمس محروم اند مگر در موارد ضرورت؛ و نیازمندان سادات می توانند از محل خمس استفاده کنند، اما حق استفاده از زکات را ندارند مگر در موارد ضرورت.