این پدیده زشت انسانی که زاییده حد نشناسی و زیاده خواهی برخی انسان نماها بود با طلوع اسلام با چالش جدی مواجه شد. اسلام که دین آزادی و آزادگی است و بندگی را فقط در برابر خداوند متعال روا می داند از همان آغاز ظهور عَلَم مخالفت با این رفتار غیر انسانی را برافراشت و با شعار ضد تبعیض نژادی به مبارزه ای جدی، ضربتی و قاطعانه با انواع و اقسام برده گیری و برده داری پرداخت. برده داری مسأله ای بود که به تعبیر شهید مطهری (ره) بر اسلام تحمیل شد. چرا که بعضی ازامور شامل قاعده یا همه، یا هیچ، هستند. اسلام با برده داری مخالف بود. ولی اگر اسلام یک طرفه این قانون را لغو می کرد، ضربات سنگین و غیر قابل تحمّلی به مسلمین وارد می شد. چون طرف مقابل مسلمانان حاضر به لغو این مسأله نمی شدند اسلام هم نمی توانست یک طرفه آن را لغو نمایدبنابراین دینی که تنها ملاک برتری افراد بر یکدیگر را تقوای الهی می داند و عبودیت و بندگی را مخصوص خدای متعال اعلام می کند نمی تواند حتی یک روز هم بردگی و بندگی انسانی برای انسان دیگر را تحمل کند. از این رو یکی از گناهان نابخشودنی در اسلام سلب آزادی از انسانها و تبدیل آنها به یک متاع است. رسول مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «بدترین مردم کسانی هستند که کارشان خرید و فروش انسانهاست.» (کافی، ج5/114) و نیز فرمودند: «خداوند هر گناهی را می بخشد جز (سه گناه): کسی که مهر همسرش را انکار کند، یا حق کارگری را غصب نماید، و یا انسان آزادی را بفروشد.»(بحارالانوار، ج100/129) براساس این حدیث، غصب حقوق زنان و حق کارگران و سلب آزادی از انسانها سه گناه نابخشودنی در اسلام شمرده می شود.برده داری، موضوعی نیست که دین اسلام آن را بنیان نهاده باشد، بلکه این امر، واقعیتی بوده که در عصر ظهور اسلام، در تمام مناطق دنیا رواج داشته است و اسلام درحد امکان و از راه های مختلف، تلاش نموده تا برده داری را ریشه کن نماید، بدون آنکه آسیب چندانی به صاحبان آنان وارد شده و با اقدامی دفعی و نسنجیده، توازن اجتماعی موجود را از بین ببرد. راه های پیشنهادی اسلام درمورد آزادی بردگان، در نهایت منجر به آن شد که به تدریج، نظام برده داری در جهان اسلام از میان برداشته شود.چند نکته:1- کودک در آزادی و بردگى تابع والدین خویش است. اگرپدرومادر،هردوبرده باشند، کودک نیزبرده خواهد بود و اگر یکى ازآن دو- هرچند مادر به تنهایى بنابر قول مشهور- آزاد باشد،کودک آزاد محسوب مى‌گردد،کودک ى که در سرزمین کفر پیدا شده وپدرومادرش نامعلوم هستند ومسلمانى که احتمال انتساب کودک به او برود وجود نداشته باشد، به ملک یابنده‌اش درمى‌آید.2- اسلام برای اینکه برده داری را ریشه کن کند و از بین ببرد، نیاز به زمان داشت، چرا که اگر سنت غلطی در جامعه ای وارد شود، ریشه کن کردن آن احتیاج به زمان دارد و هر حرکت حساب نشده ، نتیجه ی معکوسی خواهد داشت. درست همانند انسانی که به یک بیماری خطرناک مبتلا شده و بیماریش کاملا پیشرفت نموده است و یا شخص معتادی که دهها سال به اعتیاد خود خو گرفته است، در اینگونه موارد، حتما باید از برنامه های زمان بندی شده استفاده کرد.
3- اگر اسلام طبق یک فرمان عمومی دستور می داد تا همه بردگان موجود در آن را آزاد کنند، چه بسا بیشتر آنها تلف می شدند زیرا آنها نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه خانه و لانه و وسیله ای برای ادامه ی زندگی . اگر در یک روز و یک ساعت معیّن، همه آزاد می شدند، یک جمعیت عظیم بیکار ظاهر می گشت که هم زندگی خودش با خطر مواجه می شد و هم ممکن بود نظم جامعه را مختل کند و این احتمال وجود داشت که محرومیّت به او فشار آورد و به همه جا حمله ور شود و درگیری و خونریزی به راه افتد. از این روست که باید تدریجاً آزاد می شدند و جذب جامعه می گشتند، نه جان خودشان به خطر می افتاد و نه امنیت جامعه را به خطر می انداختند و اسلام به طور صحیحی این برنامه حساب شده را تعقیب کرد.
4-اسلام برای آزاد سازی بردگان در مدّت زمان طولانی، سه برنامه را طرح ریزی کرد:
الف- بستن سرچشمه های بردگی ب- گشودن دریچه آزادی ج- احیای شخصیت بردگان
برنامه ی اول: بستن سرچشمه ی بردگی
بردگی در طول تاریخ سرچشمه های فراوانی داشته که ما به سه مورد مهمّ اشاره می کنیم:
1- اسیران جنگی
2- بدهکارانی که قدرت پرداخت بدهی خود را نداشتند.
3- زور و غلبه ( کشورهای زورمند نفرات خود را با انواع سلاح ها به ممالک عقب افتاده می فرستادند، و گروه گروه از آن ها را به عنوان برده، اسیر می کردند مثل برده گرفتن آفریقایی ها و فروختن آنها در بازارهای آسیا و اروپا )
در صدر اسلام جلوی تمام این مسائل گرفته شد. تنها در یک مورد اجازه برده گیری داده شد و آن در مورد اسیران جنگی بود که آنهم به این خاطر بود که در آن زمان زندان هایی نبود که بتوان اسیران جنگی را تا روشن شدن وضعشان در زندان نگهداشت و راهی جز تقسیم کردن آنها در میان خانواده ها و نگهداری به صورت برده نبود.