۱۳۹۷/۱۱/۰۸
–
۲۸۴۶ بازدید
بزرگترین ثروت یک مَرد چیست؟ (منظور فقط جنس مذکّر)
پرسشگر گرامی ، با توجه به معنی ثروت ( دارائی ، توانگری ، کثرت مال ، مال ، مکنت ، نعمت و دولت است .) نمی توان ثروت را از نگاه جنسیتی (مذکر یا مونث ) بررسی و تحلیل کرد .
الف ) اهمیت و ارزش نسبی مال و ثروت در آموزه های دینی
مال و ثروت از نظر آموزههای وحیانی قرآن، مایه قوام اجتماع و ستون اصلی آن است. خدا میفرماید: وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاکْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا؛ و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام زندگى شما قرار داده به سفیهان مدهید؛ ولى از عواید آن به ایشان بخورانید و آنان را پوشاک دهید و با آنان سخنى پسندیده بگویید. (نساء، آیه ۵)
از نظر آموزههای قرآن، مال و ثروت، فضل الهی به انسانها است(بقره، آیه 198؛ مائده، آیه 2؛ توبه، آیه 76)؛ البته مال زمانی ارزش و اهمیت دارد که در راستای تامین سعادت ابدی و بهشت به کار گرفته شود(توبه، آیه 111)؛ بنابراین از نظر مومنان مال و ثروت از ارزش ذاتی برخوردار نیست، بلکه ارزش آن به اعتبار امکان بهرهگیری برای سعادت ابدی و رضایت خدا و پاداش الهی است. پس مالی که در راستای اهداف آفرینش به کار گرفته شود، امری ارزشمند و خیر خواهد بود؛ وگرنه هیچ ارزشی نخواهد داشت.(بقره، آیات 215 و 272 و 273؛ کهف، آیه 95؛ حج، آیه 11؛ قصص، آیه 24) مالی ارزشمند و خیر است که در معامله و تجارت با خدا و رضایت او و حمایت از دین اسلام و ارزشهای آن به کار گرفته شود.(توبه، آیه 111) از همین رو راه دستیابی به رضایت خدا، بهرهگیری از مال و ثروت برای اهداف آفرینش از جمله حمایت از فقیران و مسکینان و اطعامدهی به آنان و ایجاد عدالت از طریق بخشیدن حقوق مالی ایشان است.(فجر، آیات 15 تا 18؛ معارج، آیات 24 و 25)
از نظر قرآن مال و ثروت، در هنگام سنجش با پاداشهای الهی، هیچ ارزش و اهمیتی پیدا نمیکند.
البته کم ارزشی مال نسبت به اموری چون پاداش الهی، به این معنا نیست که مردمان، اموال دیگران را کم ارزش جلوه دهند تا این گونه مال ایشان را با ظلم و فساد بر داشته و مالک آن شوند؛ چنانکه قوم شعیب با کم فروشی چنین فسادی را درحوزه اقتصادی در پیش گرفته بودند.(اعراف، آیه 85؛ هود، آیات 84 و85) کسانی به این رویه اقدام میکنند که نسبت به خدا خوف و ترسی ندارند، بلکه با بیتقوایی به این کار اقدام میکنند.(شعراء، آیات 179 و 183)
از آنجا که مال و ثروت در نگرش قرآنی زمانی ارزشمند و خیر خواهد بود که در راستای اهداف آفرینش به کار گرفته شود، هر گونه تفسیری دیگر از ارزشمندی مال باطل و ناروا است؛ از همین رو خدا نگرش کافران و مشرکان به مال را مردود میداند؛ زیرا از نظر آنان، مال و ثروت همانند قدرت از یک ارزش ذاتی برخوردار است و هر کسی که دارای ثروت و مال بویژه بسیار باشد، مورد کرامت و عنایت الهی است در حالی که چنین نیست.(فجر، آیات 15 تا 18) پس بر خلاف تصور مشرکان مال و ثروت، نشانه محبوبیّت بیشتر انسان نزد خداوند نیست.(کهف، آیات 34 و 36 و 42) چنانکه مال بسیار نه تنها نشانه ارزشگذاری انسان نیست، بلکه نشانهای از جهالت و سفاهت و بیخردی این دسته از افراد مشرک و مترف است.(سباء، آیات 34 و 35؛ هود، آیات 27 و 29؛ نحل، آیه 95؛ مومنون، آیات 55 و 56) این در حالی است که از نظر قرآن، فریفته شدن به مال و فرزند و ملاک ارزش قرار دادن آن، نشانه جهل و بیخردی است.(مومنون، آیات 55 و 56)
از نظر قرآن، کاربرد مال و ثروت تنها در دنیا است و اگر ارزش و اعتبار نسبی به آن قائل است(همان؛ آل عمران، آیه 116) در همین دنیا و برای اهداف آفرینش و به کار گیری آن در مسیر رضایت الهی با اعمال صالح است(سباء، آیه 17)؛ وگرنه در آخرت مال و ثروت و حتی فرزند هیچ نفعی برای افراد ندارد و موجب رهایی شخص از گرفتاری نخواهد شد.(شعراء، آیات 69 و 88؛ آل عمران، آیات 10 و 11و 116؛ توبه، آیه 68) قرآن بارها تاکید دارد که مال و ثروت همانند فرزندان، زینتهای زندگی دنیوی است و نباید برای آن اصالتی قائل شد؛ زیرا مال و ثروت در آخرت هیچ معنا و مفهومی ندارد.(کهف، آیه 46؛ همزه، آیات 3 و 4)
از نظر قرآن، کسانی که مال و ثروت و زندگی دنیوی برای آنها اصالت دارد، آرزوی ثروت دارند و آن را به عنوان ارزش مطلق دانسته و ملاک سنجش و ارزشگذاری کرامت خود و دیگران در دنیا و حتی آخرت قرار میدهند و با چنین گمانی به تکاثر اموال و گردآوری و شمارش آن مشغول میشوند.(قصص، آیات 76 و 79؛ همزه، آیات 3 و 4؛ بقره، آیه 247 و آیات دیگر) از همین رو تمام تکیه و همت آنها به مال اندوزی و جمع ثروت و قدرت است؛ در حالی که ثروت و قدرت، آنها را از عذابهای الهی دنیوی و اخروی نجات نمیدهد.(کهف، آیه 34؛ آل عمران، آیات 10 و 11؛ توبه، آیات 68 و 69؛ مسد، آیات 1 و 2)
آموزههای قرآنی تاکید دارد که انسان در فعالیتهای اقتصادی اصل را بر صداقت و درستکاری گذاشته و کمتر به گردآوری اموال به هر شکلی بیندیشد؛ زیرا درستکارى اقتصادى، داراى ارزشى بهتر از داشتن مال و دارایى و تکاثر آن به هر شکل و شیوهای است.(اسراء، آیه 35)
ب ) بهترین و بزرگترین ثروتها از دیدگاه امیر المومنین علیه السلام
1 . لا مالَ أعوَدُ مِن العَقلِ . هیچ مالى پر سودتر از خِرَد نیست . (بحار الأنوار / ۱/۹۴/۲۴)
2 . اَفْضَلُ الاموالِ ما استُرِقَّ بِهِ الرِّجالُ؛ برترین مال آن است که بدان دوستی افراد به دست آید (غرر الحکم : ۲۹۵۳).
3 . اَفْضَلُ المالِ ما قُضِیَتْ بِهِ الحُقُوقُ؛ بهترین دارایی آن است که بدان وظایف و تکالیفی که بر عهده انسان است ادا شود ( غرر الحکم : ۳۲۵۰ .).
4 . اِنّ خیرَ المالِ ما کَسَبَ ثناءً و شُکرا و اَوْجَبَ ثوابا و أَجْرا؛ بهترین مال آن است که سپاس و ستایش بیاورد و ثواب و پاداش در پی داشته باشد (غرر الحکم : ۳۵۷۲).
5 . اَفْضَلُ الْاَمْوالُ اَحْسَنُها اَثَرا علیکَ؛ بهترین مال آن است که برای تو اثر نیکی در پی داشته باشد (غرر الحکم : ۳۱۴۵ ).
6 . خَیْرُ الْاَمْوالِ ما اَعانَ عَلی المکارِم؛ بهترین مال آن است که انسان را در انجام کارهای نیک یاری کند (428/3).
7 . خَیْرُ اَمْوالِکَ ما کفاک؛ بهترین دارایی تو آن است که برای برآوردن نیازهایت بسنده باشد (غرر الحکم : ۵۰۳۴).
8 . الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ ؛ قناعت ثروتى است پایان ناپذیر.( نهج البلاغه ، کلمات قصار ، 57 )
الف ) اهمیت و ارزش نسبی مال و ثروت در آموزه های دینی
مال و ثروت از نظر آموزههای وحیانی قرآن، مایه قوام اجتماع و ستون اصلی آن است. خدا میفرماید: وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاکْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا؛ و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام زندگى شما قرار داده به سفیهان مدهید؛ ولى از عواید آن به ایشان بخورانید و آنان را پوشاک دهید و با آنان سخنى پسندیده بگویید. (نساء، آیه ۵)
از نظر آموزههای قرآن، مال و ثروت، فضل الهی به انسانها است(بقره، آیه 198؛ مائده، آیه 2؛ توبه، آیه 76)؛ البته مال زمانی ارزش و اهمیت دارد که در راستای تامین سعادت ابدی و بهشت به کار گرفته شود(توبه، آیه 111)؛ بنابراین از نظر مومنان مال و ثروت از ارزش ذاتی برخوردار نیست، بلکه ارزش آن به اعتبار امکان بهرهگیری برای سعادت ابدی و رضایت خدا و پاداش الهی است. پس مالی که در راستای اهداف آفرینش به کار گرفته شود، امری ارزشمند و خیر خواهد بود؛ وگرنه هیچ ارزشی نخواهد داشت.(بقره، آیات 215 و 272 و 273؛ کهف، آیه 95؛ حج، آیه 11؛ قصص، آیه 24) مالی ارزشمند و خیر است که در معامله و تجارت با خدا و رضایت او و حمایت از دین اسلام و ارزشهای آن به کار گرفته شود.(توبه، آیه 111) از همین رو راه دستیابی به رضایت خدا، بهرهگیری از مال و ثروت برای اهداف آفرینش از جمله حمایت از فقیران و مسکینان و اطعامدهی به آنان و ایجاد عدالت از طریق بخشیدن حقوق مالی ایشان است.(فجر، آیات 15 تا 18؛ معارج، آیات 24 و 25)
از نظر قرآن مال و ثروت، در هنگام سنجش با پاداشهای الهی، هیچ ارزش و اهمیتی پیدا نمیکند.
البته کم ارزشی مال نسبت به اموری چون پاداش الهی، به این معنا نیست که مردمان، اموال دیگران را کم ارزش جلوه دهند تا این گونه مال ایشان را با ظلم و فساد بر داشته و مالک آن شوند؛ چنانکه قوم شعیب با کم فروشی چنین فسادی را درحوزه اقتصادی در پیش گرفته بودند.(اعراف، آیه 85؛ هود، آیات 84 و85) کسانی به این رویه اقدام میکنند که نسبت به خدا خوف و ترسی ندارند، بلکه با بیتقوایی به این کار اقدام میکنند.(شعراء، آیات 179 و 183)
از آنجا که مال و ثروت در نگرش قرآنی زمانی ارزشمند و خیر خواهد بود که در راستای اهداف آفرینش به کار گرفته شود، هر گونه تفسیری دیگر از ارزشمندی مال باطل و ناروا است؛ از همین رو خدا نگرش کافران و مشرکان به مال را مردود میداند؛ زیرا از نظر آنان، مال و ثروت همانند قدرت از یک ارزش ذاتی برخوردار است و هر کسی که دارای ثروت و مال بویژه بسیار باشد، مورد کرامت و عنایت الهی است در حالی که چنین نیست.(فجر، آیات 15 تا 18) پس بر خلاف تصور مشرکان مال و ثروت، نشانه محبوبیّت بیشتر انسان نزد خداوند نیست.(کهف، آیات 34 و 36 و 42) چنانکه مال بسیار نه تنها نشانه ارزشگذاری انسان نیست، بلکه نشانهای از جهالت و سفاهت و بیخردی این دسته از افراد مشرک و مترف است.(سباء، آیات 34 و 35؛ هود، آیات 27 و 29؛ نحل، آیه 95؛ مومنون، آیات 55 و 56) این در حالی است که از نظر قرآن، فریفته شدن به مال و فرزند و ملاک ارزش قرار دادن آن، نشانه جهل و بیخردی است.(مومنون، آیات 55 و 56)
از نظر قرآن، کاربرد مال و ثروت تنها در دنیا است و اگر ارزش و اعتبار نسبی به آن قائل است(همان؛ آل عمران، آیه 116) در همین دنیا و برای اهداف آفرینش و به کار گیری آن در مسیر رضایت الهی با اعمال صالح است(سباء، آیه 17)؛ وگرنه در آخرت مال و ثروت و حتی فرزند هیچ نفعی برای افراد ندارد و موجب رهایی شخص از گرفتاری نخواهد شد.(شعراء، آیات 69 و 88؛ آل عمران، آیات 10 و 11و 116؛ توبه، آیه 68) قرآن بارها تاکید دارد که مال و ثروت همانند فرزندان، زینتهای زندگی دنیوی است و نباید برای آن اصالتی قائل شد؛ زیرا مال و ثروت در آخرت هیچ معنا و مفهومی ندارد.(کهف، آیه 46؛ همزه، آیات 3 و 4)
از نظر قرآن، کسانی که مال و ثروت و زندگی دنیوی برای آنها اصالت دارد، آرزوی ثروت دارند و آن را به عنوان ارزش مطلق دانسته و ملاک سنجش و ارزشگذاری کرامت خود و دیگران در دنیا و حتی آخرت قرار میدهند و با چنین گمانی به تکاثر اموال و گردآوری و شمارش آن مشغول میشوند.(قصص، آیات 76 و 79؛ همزه، آیات 3 و 4؛ بقره، آیه 247 و آیات دیگر) از همین رو تمام تکیه و همت آنها به مال اندوزی و جمع ثروت و قدرت است؛ در حالی که ثروت و قدرت، آنها را از عذابهای الهی دنیوی و اخروی نجات نمیدهد.(کهف، آیه 34؛ آل عمران، آیات 10 و 11؛ توبه، آیات 68 و 69؛ مسد، آیات 1 و 2)
آموزههای قرآنی تاکید دارد که انسان در فعالیتهای اقتصادی اصل را بر صداقت و درستکاری گذاشته و کمتر به گردآوری اموال به هر شکلی بیندیشد؛ زیرا درستکارى اقتصادى، داراى ارزشى بهتر از داشتن مال و دارایى و تکاثر آن به هر شکل و شیوهای است.(اسراء، آیه 35)
ب ) بهترین و بزرگترین ثروتها از دیدگاه امیر المومنین علیه السلام
1 . لا مالَ أعوَدُ مِن العَقلِ . هیچ مالى پر سودتر از خِرَد نیست . (بحار الأنوار / ۱/۹۴/۲۴)
2 . اَفْضَلُ الاموالِ ما استُرِقَّ بِهِ الرِّجالُ؛ برترین مال آن است که بدان دوستی افراد به دست آید (غرر الحکم : ۲۹۵۳).
3 . اَفْضَلُ المالِ ما قُضِیَتْ بِهِ الحُقُوقُ؛ بهترین دارایی آن است که بدان وظایف و تکالیفی که بر عهده انسان است ادا شود ( غرر الحکم : ۳۲۵۰ .).
4 . اِنّ خیرَ المالِ ما کَسَبَ ثناءً و شُکرا و اَوْجَبَ ثوابا و أَجْرا؛ بهترین مال آن است که سپاس و ستایش بیاورد و ثواب و پاداش در پی داشته باشد (غرر الحکم : ۳۵۷۲).
5 . اَفْضَلُ الْاَمْوالُ اَحْسَنُها اَثَرا علیکَ؛ بهترین مال آن است که برای تو اثر نیکی در پی داشته باشد (غرر الحکم : ۳۱۴۵ ).
6 . خَیْرُ الْاَمْوالِ ما اَعانَ عَلی المکارِم؛ بهترین مال آن است که انسان را در انجام کارهای نیک یاری کند (428/3).
7 . خَیْرُ اَمْوالِکَ ما کفاک؛ بهترین دارایی تو آن است که برای برآوردن نیازهایت بسنده باشد (غرر الحکم : ۵۰۳۴).
8 . الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ ؛ قناعت ثروتى است پایان ناپذیر.( نهج البلاغه ، کلمات قصار ، 57 )