به گزارش خبرگزاری شبستان، کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی «تبیین فلسفه غیبت با رویکرد تاریخی بشر» عصر روز گذشته، 20 آذرماه در سالن همایش های غدیر، دفتر تبلیغات اسلامی استان قم با ارائه دکتر بهروزی لک و دبیر علمی حجت الاسلام دکتر رحیم کارگر برگزار شد.

براساس این گزارش، حجت الاسلام بهروزی لک در این نشست، به طرح مساله پرداخت و اظهار کرد: مساله این است که چرا امامی که باید در عرصه سیاسی و اجتماعی جامعه ظاهر باشد، غیاب است و چرا به رغم اینکه امت های گذشته نسبت به ما وضع بدتری داشتند، چنین اتفاقی برای آنان رخ نداد و ما مبتلا به غیبت هستیم؟

وی گفت: مراد از غیبت، عدم حضور امام(عج) نیست بلکه امام(عج) از باب قاعده ضرورت وجود حجت، روی زمین وجود دارند لذا آنچه در غیبت مطرح است عدم ظهور امام(عج) است.

این پژوهشگر مهدوی با طرح این سوال که چرا خداوند با اکمال دین خود، ۲۵۰ سال جامعه را همراه با امام(عج) گذاشت اما پس از آن ضرورتی برای ظهور امام(عج) نبود و ما مبتلا به غیبت شدیم؟ تصریح کرد: نکته دوم مساله تکامل است، در این حالت ظرفیت ها و قوه های بشر به فعلیت می رسد و نسبت به سابق خود، دستاوردهایی را به دست می آورد که در گذشته وجود نداشته است.

وی افزود: گاهی تکامل می تواند خطی و گاهی همراه با فراز و فرودهایی باشد اما در کل ما می توانیم رو به جلو حرکت کنیم زیرا مسیر تاریخ نیز رو به جلوست.

این پژوهشگر مهدوی با اشاره به اینکه منظور از تکامل در اسلام، دستیابی به تمام دین است، ابراز کرد: با این تعریف، آنچه از تفحص در آیات برمی آید، آن است که در روز غدیر، اکمال دین ابلاغ شده است یعنی دین کامل به بشر و نمایندگان بشر عرضه شد، پس دیگر نیازی به ارائه دین جدید یا تجدید دین نیست.

بهروزی لک گفت: وقتی کمال ابلاغی اتفاق افتاد، نیازی به رسول نیست اما این صحبت وجود دارد که بعد از کمال ابلاغی، ۲۵۰ سال امامان معصوم(ع) آمدند، این مهم بیان می کند که میان کمال ابلاغی و تحقق کمال، دو حالت وجود دارد.

این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه هشت دلیل برای غیبت از قبیل خوف از جان، جنگ امت های پیشین و تمحیص بیان شده است، گفت: اگر امامان معصوم(ع) در مقام برهان بودند، چرا تکثیر دلیل کردند؟ آنچه از روایات برمی آید این است که ائمه معصومین(ع) به فراخور مخاطب، سخنانی فرمودند که اقناع آن فرد باشد و لذا من بر این عقیده هستم که آنچه ما ارائه می کنیم، مخالف فرمایش معصومین(ع) نیست.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به عدم برهانی بودن دلایل غیبت اشاره کرد و با اشاره به حدیثی از امام صادق (ع) که از ایشان سوال کرده بودند، چرا این موعود مدتی غایب خواهد بود، بیان کرد: راوی حدیث می گوید امام صادق (ع) ترس از جان را دلیل غیبت بیان کردند، البته بر این باور هستم که صرف ترس از جان نمی تواند، دلیل باشد بلکه باید کمکی کنار این مساله وجود داشته باشد لذا برای دلایل ترس از جان یا امتحان مردم می توان مناقشاتی را مطرح کرد.

این پژوهشگر مهدوی تاکید کرد: خداوند بر اساس یک سیر تکاملی بشر را از سه عصر مختلف گذرانده است، اولین حالتی که بر بشر رفته، امت واحده بوده که از زمان آدم(عج) تا حضرت نوح(ع) ادامه داشته است، بعد از این دوره، دوره انبیای صاحب شریعت است که آخرین دین اسلام است.

بهروزی لک با بیان اینکه برای معصومین(ع) در نهاد امامت چهار کارکرد اصلی را می توان مطرح ساخت، گفت: حجت خدا روی زمین، تعلیم و تفسیر دین، ارائه الگوی عملی از انسان کامل در بین مردم و زمینه سازی حکومت بر مردم چهار کارکرد اصلی ائمه(ع) است.

وی در عین حال تصریح کرد: امامان(ع) ما از ۲۵۰ سالی که در بین مردم بودند، تنها چند سال بیشتر به حکومت نرسیدند، آیا این می تواند ضرورت ظهور امام(عج) را به ما نشان دهد؟ شاید گفته شود که تأسیس حکومت جهانی هدف بوده، این سخن درست است اما هدف تأسیس حکومت جهانی مربوط به این دوران نیست.

این نظریه پرداز حوزه مهدویت ادامه داد: نهاد امامت به رغم شهید شدن امام(ع)، به دو دلیل تعلیم دینی و ارائه الگو ضرورت ظهور در بین مردم را افزایش داشته است، به رغم آنکه امامان معصوم (ع) طی ۲۵۰ سال باید مردم را راهنمایی و راهبری می کردند.

بهروزی لک ادامه داد: بر اساس نظریه تکامل تاریخی بشر، اولا کمال اسلام دلیل تکامل تاریخی است و ۲۵۰ سال به رغم سخت ترین شرایط، معصومین(ع) ایستادند البته یک دوره خودگردانی برای بشر، بر اساس کتاب و تعالیم مطرح شده است.

وی با بیان این مطلب که دوران غیبت دوران سرخوردگی نیست، بلکه دوران رشد بشر است، گفت: نگاه ما به غیبت، به جای منفی صرف باید مثبت شود؛ فلسفه غیبت قابل توجیه عقلی است، پس می توانیم از نظریه فلسفه غیبت بر اساس تکامل تاریخی بشر یاد کنیم.

بحث تکامل تاریخی بشر با برخی آیات قرآن تطابق ندارد

در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی کلباسی، رئیس مرکز تخصصی مهدویت به عنوان ناقد اول این نظریه گفت: در اینکه فلسفه هایی برای غیبت به اقتضاء ظرفیت مخاطب، گفته شده، بحثی نیست چنانکه در موارد دیگر نیز معصومین(ع)، به سوالات مخاطبان درخور فهم آنها پاسخ می دادند لذا گاهی به سوالات مشابه پاسخ های متنوعی داده شده است.

وی ادامه داد: در برقراری ارتباط بین فلسفه غیبت و تکامل ابتدا باید منظور از تکامل را بدانیم و بعد تکامل چه به صورت خطی و چه به صورت زیگزاگی را مورد بررسی قرار دهیم و در مجموع به این مساله برسیم که منحنی تکامل بشر رو به ارتقاء است یا خیر؟

رئیس مرکز تخصصی مهدویت با بیان این که بحث غیبت مرتبط با نصوص است این سوال را مطرح ساخت که غیبت با کدام اصل و قاعده قابل اثبات است، ابراز کرد: امروز بشر از نظر علم و فناوری تکامل یافته اما آیا مفاسدش کمتر شده است؟ ما چه زمانی را داریم که در یک جنگ میلیون ها انسان کشته شده است؟ چه زمانی فسادی به اندازه امروز داشته ایم؟ بحث دیگر این است که اگر تکامل بشر را بپذیریم آیا در زمان ظهور امام(عج)، تاریخ به عقب باز می گردد؟

وی پاسخ داد: این نظریه در عین حال که قابل تقدیر است اما نمی تواند مبین این موارد باشد. گذشته از اینکه بحث تکامل تاریخی و اینکه آیا واقعا این اتفاق افتاده و بشر به تکامل رسیده است یا خیر را نمی توان اثبات نمود.

کلباسی تاکید کرد: برخی آیات قرآن کریم خلاف این تکامل را بیان می کند و گاهی می فرماید اقوام گذشته بودند که زمین را دگرگون کردند و مایه عمران و آبادانی زمین شدند لذا وقتی آیات قرآن را می نگریم، می بینیم که بحث تکامل با برخی آیات قرآن تطابق ندارد.

آیه ۳ سوره مبارکه مائده دلیلی بر تکامل بشر در عصر غیبت است

این گزارش می افزاید: حجت الاسلام غلامرضا بهروزی لک در پاسخ به نقد حجت الاسلام کلباسی گفت: قبلا تکامل بشر نبوده، دین لازم بوده است و الان تکامل بشر هست و دین لازم نیست. دومین دلیل برای این نظریه، آیه ۳ سوره مبارکه مائده است. چرا خداوند دین خاتم را به ابراهیم(ع) نداد؟ تعالیم مطرح شده در شریعت اسلامی تا آخر دنیا، برای بشریت کامل است یعنی دین عیسی و شریعت موسی این ظرفیت را برای بشر نداشته بنابراین، بشر به بلوغی رسیده که می تواند کتاب هدایت را یکجا دریافت کند و این تفسیر ما از خاتمیت است.

وی این سوال را مطرح کرد که آیا در آستانه ظهور بشر در بدترین شرایط قرار دارد و پاسخ داد که این درست نیست بلکه دنیا با آمادگی ای که پیدا می کند در حال پوست انداختن قرار می گیرد. درست است که بشر گناه می کند اما دارای فهم و شعوری به مراتب بالاتر است و این گسترش ظلم می آید و بشریت را بیدار می کند.

کوتاهی مردم عامل ایجاد نهاد غیبت است

علاوه بر این، حجت الاسلام والمسلمین حسین الهی نژاد، رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به عنوان ناقد دوم این نظریه گفت: معمولا برخی پژوهشگران سه گزینه فلسفه غیبت، حکمت غیبت و دلایل غیبت را با یکدیگر خلط می کنند، در حالی که فلسفه غیبت علت فاعلی، حکمت غیبت علت غایی و دلیل غیبت ملاک و مدارک غیبت است.

وی کوتاهی مردم را عامل ایجاد غیبت دانست و به روایات مختلفی استناد کرد.

رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی تصریح کرد: ارائه دهنده این نظریه بین فلسفه و علت غیبت خلط کرده است، اگر علت غیبت را در نظر بگیریم، مذمت دارد و اگر حکمت غیبت را در نظر بگیریم، جای تشویق دارد، همچنین اگر علت غیبت را در نظر بگیریم به این می رسیم که خواست خدا نیست اما اگر حکمت غیبت را در نظر بگیریم، به این می رسیم که خواست الهی است.

الهی نژاد در ادامه با بیان اینکه این نظریه مطرح شده دارای سه پایه اکمال ابلاغی دین، کمال تعلیمی و اظهار و تحقق دین است، تاکید کرد: اولین گزینه (اکمال ابلاغی) رسالت، دومین گزینه (اکمال تعلیمی) امامت و سومین گزینه (اظهار و تحقق دین) مهدویت را تبیین می کند.

وی افزود: میان اکمال ابلاغی و کمال تعلیمی دین فاصله ای نیست اما بین کمال تعلیمی و اظهار و تحقق دین فاصله ایجاد شده است که صاحب نظریه ارائه شده، این فاصله را به دلیل تکامل مردم می داند، اما من بر اساس روایات معتقدم که فاصله ایجادشده، بین کمال تعلیمی و اظهار تحقق دین به خاطر رشد مردم و غیبت است.

رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی تصریح کرد: تا زمانی که مردم از کوتاهی ها فاصله نگیرند و به تکامل نرسند، امام(عج) در پرده غیبت خواهند ماند.

الهی نژاد تأکید کرد: اصل نظریه ارائه شده خوب است اما خلط بین حکمت و فلسفه غیبت، کل این مباحث را دگرگون می سازد.

غلامرضا بهروزی لک در پاسخ به این انتقاد گفت: انتقاد آقای الهی نژاد را قبول ندارم چراکه مسأله مورد بحث ما، علت پیدایش غیبت است.

فلسفه عدد ۱۲ جانشینان پیامبر(ص)، برای مردم مشخص نیست

الهی نژاد در مقام پاسخ گفت: کوتاهی مردم از این باب که امام دوازدهم(عج) آخرین حجت است و باید پس پرده غیبت برود، مطرح می شود.

وی ادامه داد: تا سال ۲۶۰ اکمال تعلیمی دین نسبت به مردم تمام شده بود و دیگر ضرورت وجود امام(عج) به سبب کوتاهی مردم، وجود ندارد.

رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی گفت: روایاتی است که عدد امام را مأثور می کنند مثلا خداوند برای قوم موسی ۱۲ نغیب، برای جانشینان عیسی ۱۲ حواری و برای جانشین حضرت محمد (ص) ۱۲ امام(ع) مشخص کرده است. فلسفه این عدد ۱۲ هنوز برای مردم مشخص نیست.

نظریه باید خود را در کلیت تاریخ نشان دهد

حجت الاسلام والمسلمین کلباسی در جمع بندی این نشست گفت: حجت الاسلام بهروزی لک بین غیبت و تکامل تاریخی ارتباط برقرار می کند.

وی ادامه داد: این نظریه مبتنی بر اثبات تکامل تاریخی است یا به وسیله عقل یا به وسیله نقل یا به وسیله حس. این مسأله تا اثبات نشود نمی توان آن را تصور نمود. مرحله بعد پاسخگویی به نقدهایی است که به این نظریه وارد می شود.

رئیس مرکز تخصصی مهدویت یادآور شد: نظریه آن است که در کلیت تاریخ خود را نشان داده و جایگاه خود را در تاریخ داشته باشد.

کلباسی تأکید کرد: ما از این نظریه استقبال می کنیم اما لازم است که این نظریه به صورت مکتوب ارائه شود تا بتوان به صورت مکتوب در مورد آن اظهارنظر داشت و زمینه تکامل بحث فراهم شود.

پایان پیام/376