اگر درس خواندن و تحصیل علم،‌ شناخت و معرفت انسان را نسبت به خالق هستی و شئونات و صفات او بالا برد، علم و نور است. وگرنه خیری در آن نیست و انسان را به خدا نزدیک نمی کند. در روایتی چنین آمده است: عربى بادیه‌نشین نزد پیامبر (صلى الله علیه و آله) آمد و گفت: اى پیامبر خدا! به من از علوم غریبه بیاموز.
فرمود: «تو با رأس علم چه کرده‌اى که از غرائب آن می‌پرسى؟».
مرد گفت: رأس علم چیست، اى پیامبر خدا؟
فرمود: «معرفت حقیقى خدا».
عرب بادیه‌نشین پرسید: معرفت حقیقى خدا، چگونه است؟
فرمود: «او را بی‌مانند و شبیه و شریک می‌دانى و این که یگانه و یکتاست، برون و درون و آغاز و انجام است، همتا و نظیرى ندارد. این است معرفت حقیقى او». 1
با این تفسیر از علم معلوم می‌شود که اصل علم که همان معرفت خدای سبحان است خود بخود مایه کمال انسانی و تقرب به خدا است.
حال سؤال این است که آیا علوم تجربی و مادی مانند صنعت – که در پرسش به آن اشاره شده- هم می‌تواند باعث کمال انسانی و تقرّب الی الله باشد؟
در پاسخ باید گفت:
هر علمى که به حال اسلام و مسلمین نافع است و براى آنها لازم است، آن را باید از علوم دینى شمرد و اگر کسى خلوص نیت داشته باشد و براى خدمت به اسلام و مسلمین آن علم را تحصیل کند، مشمول اجر و ثواب‌هایى که در تحصیل علم گفته شده، است.
امروزه برای بهتر زیستن در جامعه هر فرد باید علاوه بر زبان مادری خویش دیگر زبان‌های زنده دنیا را نیز بیاموزد و از جمله این زبان‌ها زبان انگلیسی می‌باشد که امروزه به عنوان زبان بین المللی شناخته می‌شود. آموختن این زبان و نیز زبان های دیگر مانند عربی می تواند در زندگی بشر و نیز زندگی هر شخص پیشرفت و تأثیرات به سزایی ایجاد کند.
پیشتر به زبان انگلیسی احتیاج نبود امروز احتیاج است. باید زبان های زنده دنیا جزء برنامه تبلیغات مدارس باشد. اما باید به این نکته نیز توجه داشت که؛ آموختن زبان انگلیسی می‌تواند بر محوریت متونی باشد که دارای گزاره‌ها، باورها و رفتار‌های دینى تدوین شده باشد و این محوریت؛ در روش، اهداف، انگیزه علمى، و جهت‌گیرى علمى دانش‌آموزان و دانشجویان، تأثیر دارد.
ممکن است فردی که این علوم تجربی و مادی را می‌آموزد بتواند از همان علم خود در جهت کمال انسانی و قرب الهی بهره ببرد بدین ترتیب که با آگاهی یافتن از اسرار هستی،‌ معرفتش نسبت به حضرت حق تعالی بیشتر گردد. مثلاً یک پزشک وقتی عجایب خلقت انسان را می‌بیند و از طرفی عجز و ناتوانی انسان‌ها را در درمان بسیاری بیماری‌ها مشاهده می‌کند،‌ باید بانگ بر‌آورده و به بزرگی خدا اعتراف کند و الله اکبر بگوید. شخصی ممکن است از علم شیمی آن چنان خدا را بشناسد که از مطالعه کتاب‌های دینی نشناسد. با این وجود؛ از آن جا که علوم تجربی محض،‌ انسان را مادی و تجربی بار می‌آورد و ممکن است از خداوند دور شود باید در کنار این علوم،‌ مطالعاتی در مورد خداشناسی و تفکر در این امور را ضمیمه کار خود نماید.
پس آن چه مهم است شناخت کیمیای هستی و مرکز آفرینش است. بعضی از علوم – مانند الهیات- مستقیم درباره این موضوع بحث می‌کنند و سایر علوم تجربی به صورت غیر مستقیم قدرت و خالقیت خداوند را آموزش می‌دهند.
در نگاه آموزه‌های دینی، هر علمى که انسان را به دنیاپرستى سوق دهد و به چنگال مادیات بسپرد و هدف نهایى او را تنها وصول به مادیات قرار دهد، چیزى جز ضلالت و گمراهى نیست پس علوم غیردینى نیز می‌تواند نقش‌آفرین بوده و موجبات سعادت آدمى را فراهم کند. این در صورتى است که هدف تلقى نشود، بلکه وسیله پیشرفت و رسیدن به کمال باشد. از طرف دیگر علوم دینى نیز اگر طالب آن قصد رسیدن به دنیا را داشته باشد، موجب بدبختى انسان می‌شود. 2
______________________________
1 . شیخ صدوق، التوحید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق، ص 284 – 285.
2 . برای آگاهی بیشتر به این کتاب مراجعه شود: محمدى ری‌شهرى، محمد، سیماى علم و حکمت در قرآن و حدیث، قم، دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، 1380ش.