قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
۱۳۹۹/۰۲/۰۴
–
۹۷۶ بازدید
سلام
تسویل نفس را توضیح دهید و اینکه راهکار ان صبر جمیل است را بیان کنید.
تفسیر نمونه و المیزان را خواندم اما شرح بیشتر میخوام.
یکی از بیماری‌های روحی انسان تسویل نفس است. کلمه تسویل که مصدر «سول» است به معنای جلوه دادن چیزی است که نفس انسان خواهان آن است.
به بیان دیگر تسویل نفس به این معناست که هوا و هوس‌های درونی چیز زشت را برای انسان زیبا جلوه دهد، تا انسان به سوی آن کشانده شود.
از نظر قرآن اگر انسان از قبول حق روی برتابد و در برابر آن موضعگیری کند، شیطان اعمال زشت او را زیبا جلوه خواهد داد.
«إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَینَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ» همانا کسانی که بعد از آشکار شدن حق برای آنها از قبول حق و ایمان روی برتافتند، شیطان اعمال زشتشان را زیبا جلوه داده و با آرزوهای طولانی آنها را فریب داد. (محمد 25)
یعقوب (علیه السلام) نیز به فرزندان خود که یوسف (علیه السلام) را به چاه افکندند و به دروغ گفتند که او را گرگ خورده است چنین می‌گوید:
«بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِیلٌ» نفس شما کارتان را برای شما زیبا جلوه داد. صبر و شکیبایی کاری زیباست. (یوسف 18)
همچنین قرآن کریم درباره سامری که مردم را به پرستش گوساله دعوت می‌کرد چنین می‌گوید:
«وَکَذَلِکَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی» نفس من کار مرا برایم زیبا جلوه داد. (طه 96)
آری این یکی از بیماری‌های انسانی و بدبختی‌های بشر است که بر اثر پلیدی درون به جایی می‌رسد که عمل زشتش بر وی زیبا جلوه کند. عمل زشت و پلید را انجام می‌دهد و گمان می‌کند که عمل خیر و مثبتی را انجام داده است.
تعصب‌های بیجا، بازیگری‌های متنوع، تباهی‌های درون همه از جمله عواملی هستند که موجب می‌شوند تا عمل بد انسان خوب و زیبا جلوه کند و به جای آنکه از عمل خود شرم کند و به آن افتخار نماید و بر خود ببالد که عمل مثبت انجام داده است.
علاوه بر مثال‌های فوق قرآن مثال‌های دیگری را برای این تباهی انسان‌ها ارائه می‌دهد. آنکه عمل مشرکان را مطرح می‌کند که کشتن اولاد خود را که از ننگین‌ترین اعمال انسانی است، عمل خوب و زیبا تلقی می‌کردند.
«وَکَذَلِکَ زَینَ لِکَثِیرٍ مِنَ الْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ» و این چنین برای بسیاری از افراد مشرک کشتن فرزندانشان زیبا جلوه‌گر شد. (انعام 137)
از نمونه‌های دیگر فرعون است که بر اثر عملکردهایش به جایی رسیده بود که اعمالش زیبا جلوه می‌نمود.
«وَّ کَذلِکَ زُیِّنَ لِفِرعَونَ سُوءُ عَمَلِهِ» و این گونه عمل زشت فرعون زیبا جلوه کرد. (مؤمن 37)
همچنین قرآن کریم درباره کافران و مسرفان چنین می‌گوید: «زُینَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مَکْرُهُمْ» برای کافران مکرشان زیبا جلوه‌گر شد. (رعد 33)
«زُینَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یعْمَلُونَ» برای کافران آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (انعام 122)
«زُینَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُوا یعْمَلُونَ» برای مسرفان آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (یونس 12)
آری اگر انسانی از برنامه‌های الهی دوری جویی، و از مسیر حق و حقیقت خود را دور سازد، به جایی خواهد رسید که عمل زشتش زیبا جلوه‌گر خواهد شد.
«أَفَمَنْ زُینَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا» آیا آن کس که عمل زشتش برای او زیبا تجلی کرده است (با آن کس که چنین نیست یکسان است؟) (فاطر 8)
قرآن در آیه‌ای دیگر از این انحراف و بیماری بزرگ چنین سخن می‌گوید:
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَهُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعًا» بگو آیا شما را از حال کسانی که اعمالشان دچار خسران شده است خبر بدهم؟ آنان کسانی هستند که عمل آنها در حیات دنیوی بی‌نتیجه بوده و گمان می‌کنند که کار خوبی انجام داده‌اند. (کهف 103-104)
خلاصه آنکه یکی از موانع رشد انسان این است که بر اثر پلیدی درون به جایی برسد که حس تشخیص خود را از دست بدهد و عمل باطل را گمان برد که حق است و عمل زشت را زیبا تصور کند، و بدون آنکه خود آگاه باشد که به خسران افتاده است، پندارد که اعمالش از نتایج خوبی برخوردار است.
ب. توضیحی دیگر
الف. معنای تسویل در قرآن
واژه «تسویل» مصدر «سول» به معناى جلوه دادن چیزى است که نفس آدمى بر آن حریص است، به گونه‌ای که زشتی‌هایش هم در نظر زیبا می‌شود.[1]«سَوَّلَتْ له نفسه کذا، زَیَّنَتْه له»؛[2] نفس او فلان چیز را برایش تسویل نمود؛ یعنی آن‌را برایش زیبا جلوه داد. «التسویل : تحسین الشی ء و تزیینه و تحبیبه إلى الإنسان لیفعله أو یقوله»؛[3] تسویل؛ یعنی نیکو نمودن، تزیین و محبوب کردن چیزی برای انسان، تا آن کار را انجام دهد یا آن حرف را بگوید.
بنابراین، تسویل به معنای زیبا جلوه دادن زشتی‌ها است که البته با نوعی فریب همراه است. چنانچه در قرآن مشاهده می‌کنیم:
«وَ جاؤُ عَلى قَمیصِهِ بِدَمٍ کَذِبٍ قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْرا»؛[4] و پیراهن او را با خونى دروغین [آغشته ساخته، نزد پدر] آوردند، گفت: هوس‌هاى نفسانى شما این کار را برایتان آراسته نمود.
برادران یوسف(ع) براى فریب دادن یعقوب(ع) که دروغ آنها را باور کند، پیراهن یوسف را که آغشته به خونى دروغین کرده بودند، به یعقوب نشان دادند و گفتند: این پیراهن خون‌آلود یوسف است. آنان از خون یک بز پیراهن یوسف را آغشته کرده بودند، ولى یادشان رفته بود که پیراهن را پاره پاره کنند و همین سالم بودن پیراهن دروغ‌گویى آنان را آشکار کرد؛ زیرا اگر یوسف را گرگ خورده بود، به طور طبیعی پیراهن او پاره پاره می‌شد. آنها با این پیراهن و با گریه‌اى که می‌کردند سعى داشتند که خود را بی‌گناه قلمداد کنند. یعقوب سخن آنان را باور نکرد و علاوه بر شواهد و قرائن موجود، دل او گواهى می‌داد که یوسف زنده است؛ لذا در پاسخ آنان گفت؛ بلکه نفس شما کار زشتی را در نظرتان زیبا جلوه داده است.[5]در آیه دیگری از قرآن می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ ارْتَدُّوا عَلى أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى لَهُم »؛[6] کسانى که بعد از روشن شدن هدایت براى آنها، پشت به حق کردند، شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهاى طولانى فریفته است.
گفتنی است که «تسویل» در همه جا یا از طرف شیطان است، و یا از طرف نفس و جنود شیطان که می‌خواهند انسان را فریب دهند.[7]ب. زیبا جلوه دادن اعمال زشت توسط شیطان
قرآن کریم در آیات متعدد به این نکته اشاره می‌کند که شیطان هنگامی که می‌خواهد در انسان نفوذ کند و او را از راه هدایت منحرف سازد، اعمال زشت را در نظرش زیبا جلوه می‌دهد؛ به عنوان نمونه می‌فرماید: «وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ»؛[8] هنگامى را که شیطان، اعمال آنها (مشرکان ) را در نظرشان زیبا جلوه داد.
گفتنی است که شیطان همواره در کمین انسان است. وقتی ببیند که انسان دست به کار خلاف می‌زند و آمادگى گمراه شدن را پیدا کرده، فوراً به سراغ او می‌رود و با وسوسه‌هاى خود هر گونه شک و تردید را در ارتکاب گناه از او می‌گیرد و آن‌کار را چنان در برابر او آرایش می‌دهد که انسان خیال می‌کند آن کار خوبى است.
شیطان اعمال انسان را به وسیله تحریک عواطف درونی مربوط به آن عمل تزیین می‌کند؛ یعنی در دل انسان می‌اندازد که فلان کار، کار بسیار خوبی است. در نتیجه انسان از عمل خود لذت می‌برد و قلباً آن‌را دوست می‌دارد. قلب آن‌قدر متوجه آن عمل می‌شود که دیگر فرصتى برایش نمی‌ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن اندیشه‌ای کند.[9]البته، این‌کار شیطان انحصار در اعمال ندارد، بلکه شامل عقاید، افکار و اقوال هم می‌شود؛ یعنی این سه بخش(عقاید، اقوال و افعال) در قلمرو نفوذ شیطنت شیطان قرار دارد. شیطان یک فکر یا یک سخن و یا یک کار را برای انسان زیبا نشان می‌دهد، آن‌وقت انسان تصور می‌کند این‌کار که در حقیقت خلاف فطرت انسانی و تعالیم الهی است، کار خوبی است.
در آیه فوق که در ارتباط با جنگ بدر نازل شد، قرآن کریم می‌فرماید؛ در جنگ بدر نیز شیطان به سراغ مشرکان قریش آمد تا آنها را در جنگ با مسلمانان محکم‌تر کند و شک و تردید آنها را از بین ببرد. شیطان اعمال آنها را برایشان زیبا جلوه داد و آنها را وسوسه کرد که شما توان بیشترى دارید؛ تعداد شما زیاد است؛ بنابراین امکان ندارد که مسلمانان بر شما غلبه کنند. من نیز یاورتان هستم و به شما پناه می‌دهم و پیروزى شما را تضمین می‌کنم! مشرکان قریش با وسوسه شیطان باور کردند که مسلمانان را شکست خواهند داد. اما سرانجام شیطان پس از تحریک آنان در گرماگرم نبرد آنها را رها کرد و آنان در برابر لشکر خدا دچار شکست سنگینی شدند. [1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 437، دمشق، بیروت، دارالقلم ، الدارالشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[2]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 11، ص 350، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[3]. همان.
[4]. یوسف، 18.
[5]. جعفری، یعقوب، کوثر، ج 5، ص 355، قم، هجرت، چاپ اول، 1376ش.
[6]. محمد، 25.
[7]. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج 11، ص 363، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ اول، 1380ش.
[8]. انفال، 48.
[9]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 97، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
منابع به ترتیب
مقاله : نصری، عبدالله؛ (1394)، انسان‌شناسی در قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نهم
سایت اسلام کوئیست
به بیان دیگر تسویل نفس به این معناست که هوا و هوس‌های درونی چیز زشت را برای انسان زیبا جلوه دهد، تا انسان به سوی آن کشانده شود.
از نظر قرآن اگر انسان از قبول حق روی برتابد و در برابر آن موضعگیری کند، شیطان اعمال زشت او را زیبا جلوه خواهد داد.
«إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَینَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ» همانا کسانی که بعد از آشکار شدن حق برای آنها از قبول حق و ایمان روی برتافتند، شیطان اعمال زشتشان را زیبا جلوه داده و با آرزوهای طولانی آنها را فریب داد. (محمد 25)
یعقوب (علیه السلام) نیز به فرزندان خود که یوسف (علیه السلام) را به چاه افکندند و به دروغ گفتند که او را گرگ خورده است چنین می‌گوید:
«بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِیلٌ» نفس شما کارتان را برای شما زیبا جلوه داد. صبر و شکیبایی کاری زیباست. (یوسف 18)
همچنین قرآن کریم درباره سامری که مردم را به پرستش گوساله دعوت می‌کرد چنین می‌گوید:
«وَکَذَلِکَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی» نفس من کار مرا برایم زیبا جلوه داد. (طه 96)
آری این یکی از بیماری‌های انسانی و بدبختی‌های بشر است که بر اثر پلیدی درون به جایی می‌رسد که عمل زشتش بر وی زیبا جلوه کند. عمل زشت و پلید را انجام می‌دهد و گمان می‌کند که عمل خیر و مثبتی را انجام داده است.
تعصب‌های بیجا، بازیگری‌های متنوع، تباهی‌های درون همه از جمله عواملی هستند که موجب می‌شوند تا عمل بد انسان خوب و زیبا جلوه کند و به جای آنکه از عمل خود شرم کند و به آن افتخار نماید و بر خود ببالد که عمل مثبت انجام داده است.
علاوه بر مثال‌های فوق قرآن مثال‌های دیگری را برای این تباهی انسان‌ها ارائه می‌دهد. آنکه عمل مشرکان را مطرح می‌کند که کشتن اولاد خود را که از ننگین‌ترین اعمال انسانی است، عمل خوب و زیبا تلقی می‌کردند.
«وَکَذَلِکَ زَینَ لِکَثِیرٍ مِنَ الْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ» و این چنین برای بسیاری از افراد مشرک کشتن فرزندانشان زیبا جلوه‌گر شد. (انعام 137)
از نمونه‌های دیگر فرعون است که بر اثر عملکردهایش به جایی رسیده بود که اعمالش زیبا جلوه می‌نمود.
«وَّ کَذلِکَ زُیِّنَ لِفِرعَونَ سُوءُ عَمَلِهِ» و این گونه عمل زشت فرعون زیبا جلوه کرد. (مؤمن 37)
همچنین قرآن کریم درباره کافران و مسرفان چنین می‌گوید: «زُینَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مَکْرُهُمْ» برای کافران مکرشان زیبا جلوه‌گر شد. (رعد 33)
«زُینَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یعْمَلُونَ» برای کافران آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (انعام 122)
«زُینَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُوا یعْمَلُونَ» برای مسرفان آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (یونس 12)
آری اگر انسانی از برنامه‌های الهی دوری جویی، و از مسیر حق و حقیقت خود را دور سازد، به جایی خواهد رسید که عمل زشتش زیبا جلوه‌گر خواهد شد.
«أَفَمَنْ زُینَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا» آیا آن کس که عمل زشتش برای او زیبا تجلی کرده است (با آن کس که چنین نیست یکسان است؟) (فاطر 8)
قرآن در آیه‌ای دیگر از این انحراف و بیماری بزرگ چنین سخن می‌گوید:
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَهُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعًا» بگو آیا شما را از حال کسانی که اعمالشان دچار خسران شده است خبر بدهم؟ آنان کسانی هستند که عمل آنها در حیات دنیوی بی‌نتیجه بوده و گمان می‌کنند که کار خوبی انجام داده‌اند. (کهف 103-104)
خلاصه آنکه یکی از موانع رشد انسان این است که بر اثر پلیدی درون به جایی برسد که حس تشخیص خود را از دست بدهد و عمل باطل را گمان برد که حق است و عمل زشت را زیبا تصور کند، و بدون آنکه خود آگاه باشد که به خسران افتاده است، پندارد که اعمالش از نتایج خوبی برخوردار است.
ب. توضیحی دیگر
الف. معنای تسویل در قرآن
واژه «تسویل» مصدر «سول» به معناى جلوه دادن چیزى است که نفس آدمى بر آن حریص است، به گونه‌ای که زشتی‌هایش هم در نظر زیبا می‌شود.[1]«سَوَّلَتْ له نفسه کذا، زَیَّنَتْه له»؛[2] نفس او فلان چیز را برایش تسویل نمود؛ یعنی آن‌را برایش زیبا جلوه داد. «التسویل : تحسین الشی ء و تزیینه و تحبیبه إلى الإنسان لیفعله أو یقوله»؛[3] تسویل؛ یعنی نیکو نمودن، تزیین و محبوب کردن چیزی برای انسان، تا آن کار را انجام دهد یا آن حرف را بگوید.
بنابراین، تسویل به معنای زیبا جلوه دادن زشتی‌ها است که البته با نوعی فریب همراه است. چنانچه در قرآن مشاهده می‌کنیم:
«وَ جاؤُ عَلى قَمیصِهِ بِدَمٍ کَذِبٍ قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْرا»؛[4] و پیراهن او را با خونى دروغین [آغشته ساخته، نزد پدر] آوردند، گفت: هوس‌هاى نفسانى شما این کار را برایتان آراسته نمود.
برادران یوسف(ع) براى فریب دادن یعقوب(ع) که دروغ آنها را باور کند، پیراهن یوسف را که آغشته به خونى دروغین کرده بودند، به یعقوب نشان دادند و گفتند: این پیراهن خون‌آلود یوسف است. آنان از خون یک بز پیراهن یوسف را آغشته کرده بودند، ولى یادشان رفته بود که پیراهن را پاره پاره کنند و همین سالم بودن پیراهن دروغ‌گویى آنان را آشکار کرد؛ زیرا اگر یوسف را گرگ خورده بود، به طور طبیعی پیراهن او پاره پاره می‌شد. آنها با این پیراهن و با گریه‌اى که می‌کردند سعى داشتند که خود را بی‌گناه قلمداد کنند. یعقوب سخن آنان را باور نکرد و علاوه بر شواهد و قرائن موجود، دل او گواهى می‌داد که یوسف زنده است؛ لذا در پاسخ آنان گفت؛ بلکه نفس شما کار زشتی را در نظرتان زیبا جلوه داده است.[5]در آیه دیگری از قرآن می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ ارْتَدُّوا عَلى أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى لَهُم »؛[6] کسانى که بعد از روشن شدن هدایت براى آنها، پشت به حق کردند، شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهاى طولانى فریفته است.
گفتنی است که «تسویل» در همه جا یا از طرف شیطان است، و یا از طرف نفس و جنود شیطان که می‌خواهند انسان را فریب دهند.[7]ب. زیبا جلوه دادن اعمال زشت توسط شیطان
قرآن کریم در آیات متعدد به این نکته اشاره می‌کند که شیطان هنگامی که می‌خواهد در انسان نفوذ کند و او را از راه هدایت منحرف سازد، اعمال زشت را در نظرش زیبا جلوه می‌دهد؛ به عنوان نمونه می‌فرماید: «وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ»؛[8] هنگامى را که شیطان، اعمال آنها (مشرکان ) را در نظرشان زیبا جلوه داد.
گفتنی است که شیطان همواره در کمین انسان است. وقتی ببیند که انسان دست به کار خلاف می‌زند و آمادگى گمراه شدن را پیدا کرده، فوراً به سراغ او می‌رود و با وسوسه‌هاى خود هر گونه شک و تردید را در ارتکاب گناه از او می‌گیرد و آن‌کار را چنان در برابر او آرایش می‌دهد که انسان خیال می‌کند آن کار خوبى است.
شیطان اعمال انسان را به وسیله تحریک عواطف درونی مربوط به آن عمل تزیین می‌کند؛ یعنی در دل انسان می‌اندازد که فلان کار، کار بسیار خوبی است. در نتیجه انسان از عمل خود لذت می‌برد و قلباً آن‌را دوست می‌دارد. قلب آن‌قدر متوجه آن عمل می‌شود که دیگر فرصتى برایش نمی‌ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن اندیشه‌ای کند.[9]البته، این‌کار شیطان انحصار در اعمال ندارد، بلکه شامل عقاید، افکار و اقوال هم می‌شود؛ یعنی این سه بخش(عقاید، اقوال و افعال) در قلمرو نفوذ شیطنت شیطان قرار دارد. شیطان یک فکر یا یک سخن و یا یک کار را برای انسان زیبا نشان می‌دهد، آن‌وقت انسان تصور می‌کند این‌کار که در حقیقت خلاف فطرت انسانی و تعالیم الهی است، کار خوبی است.
در آیه فوق که در ارتباط با جنگ بدر نازل شد، قرآن کریم می‌فرماید؛ در جنگ بدر نیز شیطان به سراغ مشرکان قریش آمد تا آنها را در جنگ با مسلمانان محکم‌تر کند و شک و تردید آنها را از بین ببرد. شیطان اعمال آنها را برایشان زیبا جلوه داد و آنها را وسوسه کرد که شما توان بیشترى دارید؛ تعداد شما زیاد است؛ بنابراین امکان ندارد که مسلمانان بر شما غلبه کنند. من نیز یاورتان هستم و به شما پناه می‌دهم و پیروزى شما را تضمین می‌کنم! مشرکان قریش با وسوسه شیطان باور کردند که مسلمانان را شکست خواهند داد. اما سرانجام شیطان پس از تحریک آنان در گرماگرم نبرد آنها را رها کرد و آنان در برابر لشکر خدا دچار شکست سنگینی شدند. [1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 437، دمشق، بیروت، دارالقلم ، الدارالشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[2]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 11، ص 350، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[3]. همان.
[4]. یوسف، 18.
[5]. جعفری، یعقوب، کوثر، ج 5، ص 355، قم، هجرت، چاپ اول، 1376ش.
[6]. محمد، 25.
[7]. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج 11، ص 363، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ اول، 1380ش.
[8]. انفال، 48.
[9]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 97، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
منابع به ترتیب
مقاله : نصری، عبدالله؛ (1394)، انسان‌شناسی در قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نهم
سایت اسلام کوئیست