پرسشگرگرامی! یکی از مهمترین ویژگی های افراد مومن ثابت قدم بودن در مسائل دینی می باشد رسول خدا در این باره فرموده اند : الْمُؤْمِنُ أَشَدُّ فِی دِینِهِ مِنَ الْجِبَالِ الرَّاسِیَةِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْجَبَلَ قَدْ یُنْحَتُ مِنْهُ وَ الْمُؤْمِنُ لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ عَلَى أَنْ یَنْحَتَ مِنْ دِینِهِ شَیْئاً وَ ذَلِکَ لِضَنِّهِ بِدِینِهِ وَ شُحِّهِ عَلَیْهِ (بحار الأنوار ج 64 ص 299 ) ؛« مؤمن در دینش از کوه هاى بلند هم سخت تر و پابرجاتر مى باشد زیرا کوه ها را با کندن و تراشیدن مى توان در آن نقصان پدید آورد، ولى از مؤمن نمى توان چیزى کاست، زیرا او نسبت به دینش بخل مى ورزد و به دیگران نمى دهد » لذا اگر بخواهیم ما نیز به چنین مرتبه و جایگاهی از ایمان نائل گردیم ، باید راههای رسیدن به این قله رفیع را شناخته و در متن زندگی خود پیاده نمائیم . بطور خلاصه با لحاظ نمودن دو موضوع می توان به این هدف دست رسی پیدا کرد که ما در اینجا بدلیل ممانعت از طولانی شدن پاسخ ؛ بیشتر به فهرست و سرفصلهای آنها اشاره می نمائیم : موضوع اول : تقویت عواملی که باعث استقرار و تثبیت ایمان در وجود انسان می گردند 1- تقویت ایمان با بالا بردن علم و یقین: حضرت علی علیه السلام فرموده اند : قوّوا ایمانکم بالیقین فانّه افضل الدّین. قوى و محکم گردانید ایمان خود را بیقین پس بدرستى که آن افزونترین دین است، و منظور از «یقین» اعتقاد ثابت جازمى است که از روى دلیل و برهان باشد. به این معنا که اعتقاداتى که انسان در دین باید داشته باشد همه بمرتبه یقین برسد و بتقلید و دلایلى که افاده یقین نکند اکتفا نکنید، زیرا که أفضل دینها آنست که از روى یقین باشد. (شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج 4، ص: 512) 2- تلاوت قرآن: خداوند متعال در این خصوص می فرماید : إنّما المؤمنون … إذا تلیت علیهم ءایته زادتهم إیمنا …. (أنفال / 2) مؤمنان، تنها کسانى هستند که …هنگامى که آیات او بر آنها خوانده مى شود، ایمانشان فزونتر مى گردد…. 3- عمل به احکام و مواعظ الهى، مایه افزایش ایمان: خداوند متعال در این خصوص می فرماید : و لو أنّا کتبنا علیهم أن اقتلوا أنفسکم أو اخرجوا من دیرکم مّا فعلوه إلّا قلیل مّنهم ولو أنَّهم فعلوا ما یوعظون به لکان خیرا لَّهم وأشدَّ تثبیتا. (نساء /66 ) اگر(همانند بعضى از امتهاى پیشین،) به آنان دستور مى دادیم: «یکدیگر را به قتل برسانید»، و یا: «از وطن و خانه خود، بیرون روید»، تنها عده کمى از آنها عمل مى کردند! و اگر اندرزهایى را که به آنان داده مى شد انجام مى دادند، براى آنها بهتر بود؛ و موجب تقویت ایمان آنها مى شد. 4- ترک بحث و جدل باعث تحکیم و تقویت ایمان است: امام حسین( علیه السلام) هر که ترک کرد مجادله را، پس به تحقیق که محکم کرده است ایمان خود را (مصباح الشریعة-ترجمه عبد الرزاق گیلانى ص 308) 5- پرهیزکاری مایه ثبات و پایدارى ایمان می گردد امیر المؤمنین على (ع) فرموده است، پارسایى و پرهیزکاری مایه ثبات و پایدارى ایمان است (روضة الواعظین-ترجمه مهدوى دامغانى ص 682 ) 6- محبت اهل بیت علیهم السلام انسان را در دینداری همچون کوه احد ثابت قدم می کند امیر المؤمنین علیه السّلام به اصحابش فرمود:… خوشا بحال کسى که محبّت ما اهل بیت در قلب او رسوخ داشته باشد، ایمان در قلب چنین کسى ثابت تر از کوه احد در مکانش خواهد بود. (اسرار آل محمد علیهم السلام ص 516 ) 7- کتمان اسرار و رازدارى (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج 1 ص 362 ) 8- عفو و چشم پوشى از عیب مردم (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج 1 362 ) 9- صبر در خوشیها و ناخوشیها است (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج 1 362 ) 10 – نهادینه نمودن صفات مومنین در خود در این خصوص تنها به یک روایت از پیامبر گرامی اسلام اکتفا می نمائیم که فرمود: در مؤمن بیست خصلت باید باشد و هر که همه را ندارد ایمانش کامل نباشد اى على اخلاق مؤمن اینها است. – در صف نماز حاضرند- در پرداخت زکاة شتابانند- مستمندان را خوراک دهند- دست لطف بر سر یتیم کشند- ناخن خود را پاکیزه کنند- کمر خود را ببندند- اگر حدیث گویند دروغ نگویند- اگر وعده دهند، تخلف نکنند- اگر سپرده ستانند خیانت نورزند- اگر سخن گویند راست گویند- در شب خداپرستند- در روز مردان نبردند- روزها را روزه اند- شبها را زنده دارند و عبادت کنند- همسایه را نیازارند- همسایه از آنها آزار نکشد- آرام روى زمین راه روند- بسوى مساجد گام بردارند- و بخانه بیوه زنان بروند (برای کمک و مساعدت آنها ) – و بگورستانها سر بزنند، خدا ما و شما را از پرهیزکاران سازد « گنجینه معارف شیعه-ترجمه کنز الفوائد و التعجب ج 1 ص 117 » 11- طلب یاری خواستن از خداوند متعال جهت شعله ور ماندن ایمان در وجود انسان در یک تقسیم بندی از سوی معصومین علیهم السلام ایمان به دو نوع مستقر و ثابت و ایمان عاریه تقسیم بندی شده است الف – ایمان مستقر یعنى ایمانى که ثابت و غیر متزلزل باشد و بحوادث و ابتلائات و شبهات زائل یا متزلزل نگردد ب : مستودع یعنى ایمان عاریتى و امانتى که بواسطه حوادث و شبهات و ابتلائات متزلزل یا زائل میگردد امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند پیامبران را در نبوت خود ثابت قرار داده و آنها هرگز از مقام خود کنار نمى روند، و اوصیاء آنها را هم به این طریق قرار داده است گروهى از مؤمنان هم این چنین هستند، گروهى هم ایمان عاریه دارند، اگر دعا کنند و اصرار بر دعا داشته باشند با ایمان از دنیا مى روند(ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج 1 ص : 465) لذا ائمه اطهار (علیهم السلام ) در همین زمینه دعاهایی را توصیه نموده اند که از جمله آنها دعای عدیله می باشد ( مفاتیح الجنان فصل ششم ) (1) موضوع دوم : ریشه کن نمودن عواملی که با ایمان سازگاری نداشته و موجب زائل شدن و از بین رفتن ایمان شده و یا موجب می شود تا انسان به حقیقت ایمان واصل نگردد . در این زمینه روایات متعددی از پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان (علیهم السلام ) نقل شده که برخی از آنها به شرح ذیل می باشد . 1- نداشتن محبت اهل بیت پیامبر علیه السلام ایمان را ذوب می کند. امیر المؤمنین علیه السّلام به اصحابش فرمود:… و هر کس که دوستى ما در قلب او جاى نگیرد ایمان در قلب او مانند ذوب شدن نمک در آب ذوب مى شود. ( اسرار آل محمد علیهم السلام، ص: 515) 2- هرگز دوستى با دشمنان خدا و رسول (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) با داشتن ایمان قابل جمع نیست (2) 3- دروغ گو مزه ایمان را درک نمی کند امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: بنده اى مزه ایمان را درک نمى کند مگر اینکه از دروغ چه جدى و یا شوخى دست باز دارد. (بحار الأنوار ، ج 69، ص: 250) 4- خیانت کننده به امانت ایمان ندارد رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: کسى که امانتدار نیست ایمان ندارد، (نوادر راوندى-ترجمه صادقى اردستانى ص 168 ) 5- خندیدن بیش از حد ایمان را محو می کند رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: خندیدن زیاد ایمان را محو مى کند (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج 2 ص 467 ) 6- حرام خواری ایمان را دور می کند پیامبر اکرم فرموده اند : حرام خوردن ایمان را دور مى کند (نصایح ص 219 ) 7- زنا کردن موجب می شود تا روح ایمان از انسان جدا گردد (اصول کافى-ترجمه مصطفوى ج 3 ص 388 ) 8- عمل ننمودن به دستورات دینی موجب تزلزل در ایمان می گردد امام صادق علیه السّلام فرمود: ایمان بدون عمل ثبات ندارد و عمل از ایمان مى باشد.( ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج 1 ص 408) لذا از محوری ترین برنامه هایی که باید داشته باشید انجام واجبات و ترک محرمات می باشد . 9- حسادت ورزیدن به برادر مومن ایمان را در دل آب می کند امام صادق علیه السلام در این خصوص فرموده اند : هر کس بر مؤمنى حسادت کند، ایمان در دلش همچون نمک در آب ذوب شود.( تحف العقول-ترجمه جعفرى ص 284 ) 10- تهمت زدن به برادر دینی ایمان را ذوب می کند امام صادق علیه السّلام فرمود: و هر گاه به برادر مومن خود تهمتى بزند ایمان از قلبش مى رود همان طور که نمک در میان آب ذوب مى شود (مشکاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدى متن ص 197 ) 11- بی صبری ایمان را می برد حضرت صادق علیه السّلام که فرمود: نسبت صبر بایمان نسبت سر است به تن همچنان که با رفتن سر تن هم از بین میرود با رفتن صبر هم ایمان دوامى نخواهد داشت.( بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68 ج 2 ) 12- شوخی نمودن نور ایمان را از بین می برد (3) امام موسى بن جعفر(ع) به یکى از فرزندان خود فرمود پسرم، از شوخى بپرهیز که موجب از بین رفتن نور ایمان و شخصیت تو مى شود (مواعظ امامان علیهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار ص 276 ) 13- بی حیاء ایمان ندارد امام صادق علیه السّلام فرمود: ایمان ندارد آن کس که شرم و حیاء ندارد. الحدیت-روایات تربیتى ج 1 ص 277 ) 14- بخل از محو کننده ایمان است امام صادق «ع»: هیچ چیز به اندازه بخل در محو کردن (کاستن و برانداختن) ایمان کارگر نمى شود. سپس فرمود: این بخل را (در نفس انسان) حرکتى است آرام و پیوسته مانند راه رفتن مورچه ؛ و آن (بخل) را شاخه هایى است مانند شاخه هاى شرک. (الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج 6، ص: 99) 15- طمع ورزی انسان را از ایمان بیرون می کند امام صادق (ع) فرموده اند: چیزى که انسان را از ایمان بیرون مى کند طمع است. (خصال-ترجمه جعفرى ج 1 21 ) 16- عمل کردن بر خلاف حق انسان را از ایمان بیرون می کند ابو الربیع گوید: از امام علیه السّلام پرسیدم چه کلماتى مرد را از ایمان خارج مى گرداند فرمود: هر گاه نظریه اى داد و آن نظریه بر خلافت حق بود اگر او در اجراى آن کوشش کند از ایمان بیرون مى شود. (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج 1 405 )
در آخر توصیه ما این است که در همه موقعیت ها خداوند را ناظر خود و اعمالتان بدانید. ———- پی نوشت : 1- در همین زمینه دعایی نیز از شیخ طوسی نقل گردیده که در همان فصل ششم مفاتیح ذکر شده است . 2- «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ …» ( آیه 22 سوره مجادله ) 3- به نظر می رسد مراد از این روایت در خصوص کسانی است که شوخی و لودگی را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و اهل شوخی های بی مورد می باشند چرا که اسلام خود به شادابی و مزاح و ایجاد نشاط در بین اطرافیان تاکید فراوان دارد .
موفق ومؤید باشید.