۱۳۹۳/۰۷/۱۹
–
۷۰۵ بازدید
راههای جذب افراد به سوی دین اسلام چیست؟
اول : باید توجه داشته باشید که گرایش افراد به مسائل دینی ، معلول عوامل متعددی می باشد که از جمله آنها : رعایت موازین شرعی انعقاد نطفه از سوی والدین ، محیط سالم خانواده گی ، محیط سالم اجتماعی ( از جمله مدرسه ، محله و شهر ) ، غذای پاک و حلال و دوستان مذهبی و …. می باشد بنابراین با تکیه بر یک موضوع خاص نمی توان توقع داشت که گروه دوم به گروه اول بپیوندند .
دوم : همانگونه که گرایش گروهی از افراد نسبت به مسائل معنوی معلول عوامل متعددی می باشد کشیده شدن گروه دیگری از جوانان به مسائل غیر اخلاقی نیز معلول عوامل گوناگونی می باشد و از آنجا که شناخت این عوامل می تواند شما را در رسیدن به آنچه در نظر دارید یاری نماید به برخی از مصادیق آن اشاره می نمائیم :
1- محیط خانواده و بی توجهی والدین
عدم توجه والدین به مسائل دینی و نبود نظارت آنها بر فعالیت روزانه جوانان نقش بسیار مهمی در به انحراف کشیده شدن آنها ایفا می نماید .
2- همنشینی با دوستان ناباب
بدیهی است که نقش بسیار مهم دوستان در شکل دهی شخصیت انسانی خصوصا در سنین نوجوانی و جوانی را نباید نادیده گرفت. دوستان شایسته و خوب در سوق دادن انسان به سوی سعادت و کمال موثرند و دوستان ناشایست درانحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلا قی. چه بسا جوانانی که در مسائل دینی علا قمند و به دینداری خود راغبند ولی در محیط های مختلف از قبیل محل هایی که در آن زندگی می کنند یا محیط کار و تحصیل که در آن ساعاتی را سپری می سازند با افرادی آشنا شوند که کارهاى نادرست انجام مى دهند یا حرفهاى لغو و بیهوده مى زنند به مرور زمان موجب مى گردد که حالات و رفتار آنها در روح انسان تأثیر بگذارد و حال دعا و مناجات از انسان سلب شود و به تدریج او را در دام بی دینی و لا ابالی گری گرفتار می کنند.
3- تاثیر پذیری از محیط اطراف
برخی از محیط های غیر مذهبی فضایی را ایجاد می کنند که افراد برای مقید نشان دادن خود به مسائل مذهبی احساس خجالت می کنند .
4- تمسخر افراد جاهل و نادان
برخی اوقات نیز تمسخر برخی افراد نادان موجب سستی افراد نسبت به مسائل دینی می شود
5- اعمال و رفتار بعضی از افراد به ظاهر مذهبی
عملکرد بد برخی از افراد مذهبی خود باعث زده شدن افراد نسبت به مسائل دینی می شود .
6- تهاجم فرهنگی
تهاجم فرهنگی دشمنان بوسیلة شبهه در اعتقادات دینی، ایجاد بدبینی نسبت به کانون های مذهبی، گسترش فساد و فحشا در جامعه و شنیدنی ها و دیدنی ها و لذت های نامشروع دنیوی از طریق ماهواره ، اینترنت و تلفن همراه موجب گرایش شدید جوانان به مسائل غیر اخلاقی و بازداری جوانان از گرایش به مسائل دینی می شود .
7- عملکرد نامناسب مسئولین مملکتی
گاهی توقعات یک جوان از مسئولین مملکتی باعث سستی در گرایش دینی می شود. به طور مثال شنیده اند که فلان مسئول یا روحانی فلان خلاف را کرده است، این باعث می شود که نسبت به متدینین بی اعتماد شده و با خود بگویند اگر عبادت فایده داشت، اینان چنین گمراه نمی شدند. غافل از اینکه این هم یکی از راه های شیطان برای فریب انسان است، به طور کلی نباید عمل دیگران را ملاک دین داری دانست. هر عیب که هست از مسلمانی ما است و اسلام به ذات خود ندارد عیبی. انسان دین باور اگر تمامی مردم روی زمین گمراه شوند، هرگز شک و تردید به خود راه نمی دهد و در مسیر خدای متعال ثابت و استوار قدم خواهد زد.
8- تاخیر در امر ازدواج
متاسفانه دیده شده برخی از سنت های غلط و سخت گیریهای بی جا موجب تاخیر در امر ازدواج جوانان گردیده که خود از مهمترین عوامل انحراف اخلاقی آنها می باشد .
9- روش های نادرست در آموزش دینی در دوران کودکی و نوجوانی؛ برخی از رفتارها و برخوردهای ناصحیح و مخالف شرع در بیان احکام شرعی، موجبات بدبینی عده ای از افراد ـ به خصوص جوانان ـ را فراهم آورده است. بسیاری از مراکز فرهنگی ما به زبان جوانان و دغدغه های آنها آشنا نبوده و در فضایی که یک نوجوان و جوان فکر میکند نیستند بنابراین کارهایی که انجام میدهند به پرسشها و دغدغه های فکری آنان پاسخگو نیست.
10- جهل و نادانی
اگر چه به ظاهر جوانان ما در جامعه اسلامی رشد و نمو می کنند اما بسیاری از آنها از مسائل ابتدائی دین خود اطلاعی ندارند و از خوبی های و زیبائی هایی که در دین اسلام برای سعادت دنیا و آخرت بشریت به ارمغان آورده شده اطلاعی ندارند و از سویی دیگر پیامدها و آثار منفی گناهان را که می تواند سعادت دنیا و آخرت آنها را نابود نیماید بی خبرند . در این زمینه مهمترین آگاهی که باعث بیداری جوان می شود, آگاهی از هدف زندگی است که به او انگیزه تلاش در جهت اصلاح خود را می دهد. از نظر اسلام زندگی فرصت خدایی شدن انسان است و خداوند نیز انسان را برای همین آفریده است. دین هم کارش هدایت انسان در همین مسیر است.
11-عملکرد منفی و نامطلوب بعضی از دستگاه های فرهنگی
در سال های اخیر و میدان دادن به افراد و عناصر غیر معتقد به نظام اسلامی، و ترویج فرهنگ غربی از سوی آنان موجب به انحراف کشیده شدن بسیاری از جوانان گردیده است .
سوم : یکى از مهم ترین مسائلى است که در تعلیم و تربیت باید مدّ نظر داشت شناخت مخاطب می باشد . اگر یک سخنران، فیلم ساز و یا نویسنده، مخاطب خود را نشناسد و نداند در چه دوره اى از تحول شناختى، انگیزشى و توانشى است، مطالب او – هر قدر هم ارزشمند، دقیق و علمى باشد – چندان مؤثر واقع نمى گردد؛ زیرا یا مطالب او در سطح شناخت مخاطب نیست و یا تناسبى با نیازها و گرایش هاى او ندارد. در نتیجه مخاطب، انگیزه اى براى فراگیرى آنها ندارد. بنابراین شناخت مخاطب از لحاظ ویژگى هاى عاطفى؛ ذهنى، اجتماعى و… باید مورد توجه قرار گیرد.
چهارم : شناسایى الگوها و روش هاى آموزشى و تربیتى متناسب با مخاطب، از اهمیت بالایى برخوردار است که متناسب با شرایط باید روش برتر را جهت تاثیر گذاری انتخاب نمود .
به طور کلى، در آموزش هاى دینى، به چهار روش مى توان اشاره کرد: روش تبلیغ، تدریس، تربیت و مشاوره. (جهت آگاهى بیشتر درباره ویژگى هاى روش هاى ذکر شده نگا: بشیرى، ابوالقاسم، مشاوره، الگوى برتر در آموزش دینى به جوانان، (مق) معرفت، (فصلنامه)، آذر 83، شماره 84.)
با توجه به ویژگى هاى شناختى – عاطفى جوانان، روشى مى تواند جذاب تر باشد که معیارهاى زیر را دارا باشد:
1- عنصر ارتباط در آن قوى تر باشد.
2- داراى ارتباط دوسویه باشد؛ یعنى، جوان صرفاً مستمع و دریافت کننده پیام نباشد؛ بلکه خود او بر حسب نیاز ارتباط برقرار کند. پیام رسان نیز متناسب با نیاز جوان، پیام را در قالب ارتباط عاطفى – شناختى متناسب با سطح شناختى او منتقل کند.
3- انگیزه ها و نیازهاى جوان بیشتر لحاظ شود.
4- زمینه واکنش نشان دادن و میدان محرّک براى جوان را فراهم سازد.
در میان روش هاى چهارگانه یاد شده، آنچه بیش از همه از ویژگى هاى فوق برخوردار است، روش مشاوره مى باشد. در مشاوره به عنصر انگیزش – که بیانگر نیازهاى آدمى است – توجه مى شود. توجه به نیازها، فرآیند آموزش را براى مربّى و تربیت شونده تسهیل مى کند. به عنوان مثال دانشجوى رشته پزشکى یا رشته فنى – مهندسى، تلاش مى کند در هر شرایطى با کمترین امکانات، و در بدترین آب و هوا، در کلاس درس استاد حاضر شود تا مطالب مورد نیاز را بیاموزد؛ چون احساس نیاز مى کند. او که مى خواهد متخصص در رشته خاصى شود، با خود مى گوید: «باید این درس ها را در هر شرایطى بیاموزم». مربّى دینى باید این احساس را در مخاطب خود ایجاد کند.
با توجه به نکات گفته شده باید گفت اگر دوست دارید به هدف مقدس خود نائل گردید ، سه رویکرد اصلی را باید در نظر داشته باشید :
رویکرد اول : میزان تاثیر گذاری خود را در میان این گروه از جوانان بیشتر کنید
در اینجا به برخى نکات کلى که در «ایجاد ارتباط با دیگران و چگونگى تأثیر گذارى در آنها» ضرورى به نظر مى رسد ، خدمتتان عرض مى کنیم تا بتوانید بهتر به هدف ارزشمندتان نائل شوید.
مسأله تأثیرپذیرى یا تأثیرگذارى و حدود کیفیت آن ، بستگى به توان ها و قابلیت هاى انسان در ابعاد مختلف دارد. مهم ترین امورى که در تاثیرگذارى دخالت دارند ویژگى هاى روحى از قبیل اراده استوار ،اخلاق نیکو ، حسن معاشرت و آگاهى ها و توانهاى علمى بالا است. تاثیرپذیرى مثبت نیز تا حدودى به این امور و نیز به میزان انعطاف پذیرى و حقیقت طلبى شخص ارتباط دارد و تاثیر پذیرى هاى منفى برخاسته از ضعف آگاهى و اراده مى باشد. بنابراین هر اندازه در تقویت اراده خود گسترش صفات حسنه و خلق و خوى پسندیده و افزون سازى آگاهى ها ودانش هاى خود به ویژه در زمینه مسایل دینى فرهنگى و اجتماعى تلاش کنید تدریجا توان تاثیرگذارى بیشترى خواهید یافت.
بنابراین تأثیرگذارى یک مهارتى است که به تدریج حاصل مى شود و تأثیرگذار و تأثیر گیرنده و فضاى روانى از آمادگى لازم و شرائط کافى برخوردار باشد که با تمرین و ممارست به این مهارت دسترسى پیدا مى شود. با رعایت اصول و نکات زیر فرد مى تواند میزان تأثیرگذاریخویش را افزایش دهد.
1. کار خود را با تحسین و قدردانى صمیمانه از طرف مقابل شروع کنید.
2. با اندکى تفحص و جستجو برنامه خود را با برجسته کردن یک یا چند نکته مثبت و ارزشمند در طرف مقابل و تحسین صادقانه از وى بخاطر وجود آن امر مثبت ارتباط خود را با وى پى گیرى نمائید.
3. در صورتى که اشتباه و لغزشى در وى مشاهده کردید مستقیما از او گلایه نکنید و وى را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش خود قرار ندهید.
4. قبل از انتقاد از دیگران درباره اشتباهات خود حرف بزنید.
5. سعى کنید شنونده خوبى باشید و دیگران را تشویق کنید درباره خود براى شما حرف بزنند.
6. صمیمانه دیگران را دوست داشته باشید و به آنها این محبت باطنى خود را اعلام کنید.
7. به دیگران اعتبار بدهید و کارى کنید که احساس کنند مهم هستند و به عبارت دیگر به آنها شخصیت داده و آنها را تکریم نمائید چراکه این نکته باعث جذب دیگران خواهد شد .
8. در طرف مقابل نسبت به کارى که مى خواهى انجام دهد میل شدیدى ایجاد کنید و به عبارت دیگر فضاى روانى لازم را براى انجام آن عمل فراهم نمائید.
9. هر رفتارى را که از دیگران نسبت به خود انتظار دارید همان را با ایشان در پیش گیرید.
10. سعى کنید نقطه نظرات و دیدگاههاى خویش را بر دیگران تحمیل نکنید زیرا مردم سخن کسى را که بخواهد عقیده اش را بر آنان تحمیل کند نمى پذیرند و با کسى که همچون یک سرپرست با ایشان رفتار کند دوستى نمى ورزند و به او اعتماد نمى کنند. ( در این زمینه براى آگاهى بیشتر ر. ک:
1. آئین دوست یابى، دیل کارنگى.
2. دوستى و دوستان، سید هادى مدرسى، انتشارات آستان قدس رضوى.
3. دوستى در قرآن، محمدى رى شهرى. )
رویکرد دوم : هر شخصى یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابى» دارد، سعى کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید و از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید و لذا به صرف این که باید شخصى را هدایت کرد بسنده نکنید بلکه با مطالعه بر روى خصوصیات وى ؛ راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید سپس زیر بناهاى فکرى وی را مورد بررسى قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستى، دین ، انسان، معاد و امورى است که داراى نتیجه مستقیم بر عملکرد افراد می باشد بنابراین نسبت به مسائل ذیل اهتمام داشته باشید :
1. تقویت بعد شناختى جوانان نسبت به آموزه هاى دینى .
2. اصلاح یا تغییر شناخت هاى قبلى از دین .
3. معرفى دین به عنوان برنامه زندگى توحیدی با هدف خدایی شدن انسان.
4. معرفى دین به عنوان راه منحصر به فرد براى دست یابى به سعادت واقعى .
5. معرفى شخصیت هاى کاملى که در پرتو آموزه هاى دینى رشد یافته اند .
6. عملیاتى کردن دین در همه ابعاد زندگى .
7. معرفى عوامل انحراف و آثار منفی دنیوی و اخروی گناهان ( که در اینخصوص می توانید به کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب مراجعه نمائید .
8. بیان علمی آثار مثبت دنیوی و اخروی عمل به دستورات اسلام اینگونه افراد را به مسائل دینی علاقه مند نمود ( 1)
رویکرد سوم : بهترین روشی که از سوی معصومین علیهم السلام برای جذب دیگران به راه خدا معرفی شده این است که خودمان با اشتیاق و علاقه به احکام دینى اسلام عمل کنیم و همیشه به دستورات دینى پایبند باشیم و در واقع با عمل خود دیگران را به دستور دینى دعوت کنیم به عبارت دیگر احکام دینى را با عمل خود تبلیغ کنیم.
قرآن در سوره بقره مى فرماید: (أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُم) «آیا دیگران را به نیکى دعوت مى کنید در حالى که خودتان را فراموش کرده اید». (البقرة : 44)
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: مردم را با غیر زبان خود (با اعمال و رفتار خود) براه حق دعوت نمائید . باید مردم از شما ورع و کوشش و نماز و اعمال خیر ببینند ؛ که این روش کاملا جلب کننده است. (بحار الأنوار ج 67 ص 303 )
البته علت اتخاذ چنین رویکردی نیز کاملا روشن است ؛ چراکه اگر اهل عمل نباشید ولو به ظاهر خود را متعبدهم جلوه دهید تأثیرگذارى شما خیلى کم مى شود. گذشته از اینکه چه بسا اگر حساسیت خاصى به شما پیدا کرده باشند دعوت زبانى شما نه تنها آنها را بیدار و هدایت نمى کند بلکه لجاجت و سرپیچى دیگران را ولو بخاطر ناراحت کردن شما بیشتر خواهند کرد .
اما برای اینکه بتوانید از مصادیق این روایت شریف باشید رعایت چند مساله بسیار مفید و ضرورى است:
1- مطالعات خود را بیشتر کنید و علاوه بر تقویت اعتقادات صحیح اسلامى با مطالعه کتب اخلاقی و احکام ؛ ابتدا اخلاق پسندیده اسلامی را بشناسید سپس عمل نمائید
2- اخلاق اسلامى و دینى را رعایت کنید و روابط خوب و دوستانه اى با دیگران داشته باشید و سعى کنید خیلى خوش اخلاق و صمیمى باشید و به گونه اى بیان کنید اسلام چنین مى گوید و خود عمل کنید. و اگر امکان دارد سند آن را نیز اظهار نمائید مثلا بگوئید : پیامبر صل الله علیه و آله سلم نظافت را جزو ایمان می دانستند و می فرمودند : َ النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان (بحار الأنوار ج 59ص 291 )
3- نباید آمرانه با دیگران برخورد کرد از تهدید و ارعاب و از بحث و جدل کردن با افراد باید اجتناب کرد زیرا تحت فشار قرار دادن اطرافیان موجب لجبازى، طغیان و سرکشى آنها مى شود.
—————–
پی نوشت :
1- در این خصوص می توانید از مجموعه مقالات اولین همایش نقش دین در بهداشت روان، (قم: دفتر نشر نوید اسلام، چاپ اول، 1377) و همچنین پژوهشهایی که هر از چند گاهی در خصوص گناهانی همچون شرابخواری ، آثار منفی موسیقی ، پیامدهای منفی روابط نامشروع و … از سوی محققان در رسانه ها منتشر می شود استفاده نمائید .
دوم : همانگونه که گرایش گروهی از افراد نسبت به مسائل معنوی معلول عوامل متعددی می باشد کشیده شدن گروه دیگری از جوانان به مسائل غیر اخلاقی نیز معلول عوامل گوناگونی می باشد و از آنجا که شناخت این عوامل می تواند شما را در رسیدن به آنچه در نظر دارید یاری نماید به برخی از مصادیق آن اشاره می نمائیم :
1- محیط خانواده و بی توجهی والدین
عدم توجه والدین به مسائل دینی و نبود نظارت آنها بر فعالیت روزانه جوانان نقش بسیار مهمی در به انحراف کشیده شدن آنها ایفا می نماید .
2- همنشینی با دوستان ناباب
بدیهی است که نقش بسیار مهم دوستان در شکل دهی شخصیت انسانی خصوصا در سنین نوجوانی و جوانی را نباید نادیده گرفت. دوستان شایسته و خوب در سوق دادن انسان به سوی سعادت و کمال موثرند و دوستان ناشایست درانحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلا قی. چه بسا جوانانی که در مسائل دینی علا قمند و به دینداری خود راغبند ولی در محیط های مختلف از قبیل محل هایی که در آن زندگی می کنند یا محیط کار و تحصیل که در آن ساعاتی را سپری می سازند با افرادی آشنا شوند که کارهاى نادرست انجام مى دهند یا حرفهاى لغو و بیهوده مى زنند به مرور زمان موجب مى گردد که حالات و رفتار آنها در روح انسان تأثیر بگذارد و حال دعا و مناجات از انسان سلب شود و به تدریج او را در دام بی دینی و لا ابالی گری گرفتار می کنند.
3- تاثیر پذیری از محیط اطراف
برخی از محیط های غیر مذهبی فضایی را ایجاد می کنند که افراد برای مقید نشان دادن خود به مسائل مذهبی احساس خجالت می کنند .
4- تمسخر افراد جاهل و نادان
برخی اوقات نیز تمسخر برخی افراد نادان موجب سستی افراد نسبت به مسائل دینی می شود
5- اعمال و رفتار بعضی از افراد به ظاهر مذهبی
عملکرد بد برخی از افراد مذهبی خود باعث زده شدن افراد نسبت به مسائل دینی می شود .
6- تهاجم فرهنگی
تهاجم فرهنگی دشمنان بوسیلة شبهه در اعتقادات دینی، ایجاد بدبینی نسبت به کانون های مذهبی، گسترش فساد و فحشا در جامعه و شنیدنی ها و دیدنی ها و لذت های نامشروع دنیوی از طریق ماهواره ، اینترنت و تلفن همراه موجب گرایش شدید جوانان به مسائل غیر اخلاقی و بازداری جوانان از گرایش به مسائل دینی می شود .
7- عملکرد نامناسب مسئولین مملکتی
گاهی توقعات یک جوان از مسئولین مملکتی باعث سستی در گرایش دینی می شود. به طور مثال شنیده اند که فلان مسئول یا روحانی فلان خلاف را کرده است، این باعث می شود که نسبت به متدینین بی اعتماد شده و با خود بگویند اگر عبادت فایده داشت، اینان چنین گمراه نمی شدند. غافل از اینکه این هم یکی از راه های شیطان برای فریب انسان است، به طور کلی نباید عمل دیگران را ملاک دین داری دانست. هر عیب که هست از مسلمانی ما است و اسلام به ذات خود ندارد عیبی. انسان دین باور اگر تمامی مردم روی زمین گمراه شوند، هرگز شک و تردید به خود راه نمی دهد و در مسیر خدای متعال ثابت و استوار قدم خواهد زد.
8- تاخیر در امر ازدواج
متاسفانه دیده شده برخی از سنت های غلط و سخت گیریهای بی جا موجب تاخیر در امر ازدواج جوانان گردیده که خود از مهمترین عوامل انحراف اخلاقی آنها می باشد .
9- روش های نادرست در آموزش دینی در دوران کودکی و نوجوانی؛ برخی از رفتارها و برخوردهای ناصحیح و مخالف شرع در بیان احکام شرعی، موجبات بدبینی عده ای از افراد ـ به خصوص جوانان ـ را فراهم آورده است. بسیاری از مراکز فرهنگی ما به زبان جوانان و دغدغه های آنها آشنا نبوده و در فضایی که یک نوجوان و جوان فکر میکند نیستند بنابراین کارهایی که انجام میدهند به پرسشها و دغدغه های فکری آنان پاسخگو نیست.
10- جهل و نادانی
اگر چه به ظاهر جوانان ما در جامعه اسلامی رشد و نمو می کنند اما بسیاری از آنها از مسائل ابتدائی دین خود اطلاعی ندارند و از خوبی های و زیبائی هایی که در دین اسلام برای سعادت دنیا و آخرت بشریت به ارمغان آورده شده اطلاعی ندارند و از سویی دیگر پیامدها و آثار منفی گناهان را که می تواند سعادت دنیا و آخرت آنها را نابود نیماید بی خبرند . در این زمینه مهمترین آگاهی که باعث بیداری جوان می شود, آگاهی از هدف زندگی است که به او انگیزه تلاش در جهت اصلاح خود را می دهد. از نظر اسلام زندگی فرصت خدایی شدن انسان است و خداوند نیز انسان را برای همین آفریده است. دین هم کارش هدایت انسان در همین مسیر است.
11-عملکرد منفی و نامطلوب بعضی از دستگاه های فرهنگی
در سال های اخیر و میدان دادن به افراد و عناصر غیر معتقد به نظام اسلامی، و ترویج فرهنگ غربی از سوی آنان موجب به انحراف کشیده شدن بسیاری از جوانان گردیده است .
سوم : یکى از مهم ترین مسائلى است که در تعلیم و تربیت باید مدّ نظر داشت شناخت مخاطب می باشد . اگر یک سخنران، فیلم ساز و یا نویسنده، مخاطب خود را نشناسد و نداند در چه دوره اى از تحول شناختى، انگیزشى و توانشى است، مطالب او – هر قدر هم ارزشمند، دقیق و علمى باشد – چندان مؤثر واقع نمى گردد؛ زیرا یا مطالب او در سطح شناخت مخاطب نیست و یا تناسبى با نیازها و گرایش هاى او ندارد. در نتیجه مخاطب، انگیزه اى براى فراگیرى آنها ندارد. بنابراین شناخت مخاطب از لحاظ ویژگى هاى عاطفى؛ ذهنى، اجتماعى و… باید مورد توجه قرار گیرد.
چهارم : شناسایى الگوها و روش هاى آموزشى و تربیتى متناسب با مخاطب، از اهمیت بالایى برخوردار است که متناسب با شرایط باید روش برتر را جهت تاثیر گذاری انتخاب نمود .
به طور کلى، در آموزش هاى دینى، به چهار روش مى توان اشاره کرد: روش تبلیغ، تدریس، تربیت و مشاوره. (جهت آگاهى بیشتر درباره ویژگى هاى روش هاى ذکر شده نگا: بشیرى، ابوالقاسم، مشاوره، الگوى برتر در آموزش دینى به جوانان، (مق) معرفت، (فصلنامه)، آذر 83، شماره 84.)
با توجه به ویژگى هاى شناختى – عاطفى جوانان، روشى مى تواند جذاب تر باشد که معیارهاى زیر را دارا باشد:
1- عنصر ارتباط در آن قوى تر باشد.
2- داراى ارتباط دوسویه باشد؛ یعنى، جوان صرفاً مستمع و دریافت کننده پیام نباشد؛ بلکه خود او بر حسب نیاز ارتباط برقرار کند. پیام رسان نیز متناسب با نیاز جوان، پیام را در قالب ارتباط عاطفى – شناختى متناسب با سطح شناختى او منتقل کند.
3- انگیزه ها و نیازهاى جوان بیشتر لحاظ شود.
4- زمینه واکنش نشان دادن و میدان محرّک براى جوان را فراهم سازد.
در میان روش هاى چهارگانه یاد شده، آنچه بیش از همه از ویژگى هاى فوق برخوردار است، روش مشاوره مى باشد. در مشاوره به عنصر انگیزش – که بیانگر نیازهاى آدمى است – توجه مى شود. توجه به نیازها، فرآیند آموزش را براى مربّى و تربیت شونده تسهیل مى کند. به عنوان مثال دانشجوى رشته پزشکى یا رشته فنى – مهندسى، تلاش مى کند در هر شرایطى با کمترین امکانات، و در بدترین آب و هوا، در کلاس درس استاد حاضر شود تا مطالب مورد نیاز را بیاموزد؛ چون احساس نیاز مى کند. او که مى خواهد متخصص در رشته خاصى شود، با خود مى گوید: «باید این درس ها را در هر شرایطى بیاموزم». مربّى دینى باید این احساس را در مخاطب خود ایجاد کند.
با توجه به نکات گفته شده باید گفت اگر دوست دارید به هدف مقدس خود نائل گردید ، سه رویکرد اصلی را باید در نظر داشته باشید :
رویکرد اول : میزان تاثیر گذاری خود را در میان این گروه از جوانان بیشتر کنید
در اینجا به برخى نکات کلى که در «ایجاد ارتباط با دیگران و چگونگى تأثیر گذارى در آنها» ضرورى به نظر مى رسد ، خدمتتان عرض مى کنیم تا بتوانید بهتر به هدف ارزشمندتان نائل شوید.
مسأله تأثیرپذیرى یا تأثیرگذارى و حدود کیفیت آن ، بستگى به توان ها و قابلیت هاى انسان در ابعاد مختلف دارد. مهم ترین امورى که در تاثیرگذارى دخالت دارند ویژگى هاى روحى از قبیل اراده استوار ،اخلاق نیکو ، حسن معاشرت و آگاهى ها و توانهاى علمى بالا است. تاثیرپذیرى مثبت نیز تا حدودى به این امور و نیز به میزان انعطاف پذیرى و حقیقت طلبى شخص ارتباط دارد و تاثیر پذیرى هاى منفى برخاسته از ضعف آگاهى و اراده مى باشد. بنابراین هر اندازه در تقویت اراده خود گسترش صفات حسنه و خلق و خوى پسندیده و افزون سازى آگاهى ها ودانش هاى خود به ویژه در زمینه مسایل دینى فرهنگى و اجتماعى تلاش کنید تدریجا توان تاثیرگذارى بیشترى خواهید یافت.
بنابراین تأثیرگذارى یک مهارتى است که به تدریج حاصل مى شود و تأثیرگذار و تأثیر گیرنده و فضاى روانى از آمادگى لازم و شرائط کافى برخوردار باشد که با تمرین و ممارست به این مهارت دسترسى پیدا مى شود. با رعایت اصول و نکات زیر فرد مى تواند میزان تأثیرگذاریخویش را افزایش دهد.
1. کار خود را با تحسین و قدردانى صمیمانه از طرف مقابل شروع کنید.
2. با اندکى تفحص و جستجو برنامه خود را با برجسته کردن یک یا چند نکته مثبت و ارزشمند در طرف مقابل و تحسین صادقانه از وى بخاطر وجود آن امر مثبت ارتباط خود را با وى پى گیرى نمائید.
3. در صورتى که اشتباه و لغزشى در وى مشاهده کردید مستقیما از او گلایه نکنید و وى را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش خود قرار ندهید.
4. قبل از انتقاد از دیگران درباره اشتباهات خود حرف بزنید.
5. سعى کنید شنونده خوبى باشید و دیگران را تشویق کنید درباره خود براى شما حرف بزنند.
6. صمیمانه دیگران را دوست داشته باشید و به آنها این محبت باطنى خود را اعلام کنید.
7. به دیگران اعتبار بدهید و کارى کنید که احساس کنند مهم هستند و به عبارت دیگر به آنها شخصیت داده و آنها را تکریم نمائید چراکه این نکته باعث جذب دیگران خواهد شد .
8. در طرف مقابل نسبت به کارى که مى خواهى انجام دهد میل شدیدى ایجاد کنید و به عبارت دیگر فضاى روانى لازم را براى انجام آن عمل فراهم نمائید.
9. هر رفتارى را که از دیگران نسبت به خود انتظار دارید همان را با ایشان در پیش گیرید.
10. سعى کنید نقطه نظرات و دیدگاههاى خویش را بر دیگران تحمیل نکنید زیرا مردم سخن کسى را که بخواهد عقیده اش را بر آنان تحمیل کند نمى پذیرند و با کسى که همچون یک سرپرست با ایشان رفتار کند دوستى نمى ورزند و به او اعتماد نمى کنند. ( در این زمینه براى آگاهى بیشتر ر. ک:
1. آئین دوست یابى، دیل کارنگى.
2. دوستى و دوستان، سید هادى مدرسى، انتشارات آستان قدس رضوى.
3. دوستى در قرآن، محمدى رى شهرى. )
رویکرد دوم : هر شخصى یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابى» دارد، سعى کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید و از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید و لذا به صرف این که باید شخصى را هدایت کرد بسنده نکنید بلکه با مطالعه بر روى خصوصیات وى ؛ راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید سپس زیر بناهاى فکرى وی را مورد بررسى قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستى، دین ، انسان، معاد و امورى است که داراى نتیجه مستقیم بر عملکرد افراد می باشد بنابراین نسبت به مسائل ذیل اهتمام داشته باشید :
1. تقویت بعد شناختى جوانان نسبت به آموزه هاى دینى .
2. اصلاح یا تغییر شناخت هاى قبلى از دین .
3. معرفى دین به عنوان برنامه زندگى توحیدی با هدف خدایی شدن انسان.
4. معرفى دین به عنوان راه منحصر به فرد براى دست یابى به سعادت واقعى .
5. معرفى شخصیت هاى کاملى که در پرتو آموزه هاى دینى رشد یافته اند .
6. عملیاتى کردن دین در همه ابعاد زندگى .
7. معرفى عوامل انحراف و آثار منفی دنیوی و اخروی گناهان ( که در اینخصوص می توانید به کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب مراجعه نمائید .
8. بیان علمی آثار مثبت دنیوی و اخروی عمل به دستورات اسلام اینگونه افراد را به مسائل دینی علاقه مند نمود ( 1)
رویکرد سوم : بهترین روشی که از سوی معصومین علیهم السلام برای جذب دیگران به راه خدا معرفی شده این است که خودمان با اشتیاق و علاقه به احکام دینى اسلام عمل کنیم و همیشه به دستورات دینى پایبند باشیم و در واقع با عمل خود دیگران را به دستور دینى دعوت کنیم به عبارت دیگر احکام دینى را با عمل خود تبلیغ کنیم.
قرآن در سوره بقره مى فرماید: (أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُم) «آیا دیگران را به نیکى دعوت مى کنید در حالى که خودتان را فراموش کرده اید». (البقرة : 44)
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: مردم را با غیر زبان خود (با اعمال و رفتار خود) براه حق دعوت نمائید . باید مردم از شما ورع و کوشش و نماز و اعمال خیر ببینند ؛ که این روش کاملا جلب کننده است. (بحار الأنوار ج 67 ص 303 )
البته علت اتخاذ چنین رویکردی نیز کاملا روشن است ؛ چراکه اگر اهل عمل نباشید ولو به ظاهر خود را متعبدهم جلوه دهید تأثیرگذارى شما خیلى کم مى شود. گذشته از اینکه چه بسا اگر حساسیت خاصى به شما پیدا کرده باشند دعوت زبانى شما نه تنها آنها را بیدار و هدایت نمى کند بلکه لجاجت و سرپیچى دیگران را ولو بخاطر ناراحت کردن شما بیشتر خواهند کرد .
اما برای اینکه بتوانید از مصادیق این روایت شریف باشید رعایت چند مساله بسیار مفید و ضرورى است:
1- مطالعات خود را بیشتر کنید و علاوه بر تقویت اعتقادات صحیح اسلامى با مطالعه کتب اخلاقی و احکام ؛ ابتدا اخلاق پسندیده اسلامی را بشناسید سپس عمل نمائید
2- اخلاق اسلامى و دینى را رعایت کنید و روابط خوب و دوستانه اى با دیگران داشته باشید و سعى کنید خیلى خوش اخلاق و صمیمى باشید و به گونه اى بیان کنید اسلام چنین مى گوید و خود عمل کنید. و اگر امکان دارد سند آن را نیز اظهار نمائید مثلا بگوئید : پیامبر صل الله علیه و آله سلم نظافت را جزو ایمان می دانستند و می فرمودند : َ النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان (بحار الأنوار ج 59ص 291 )
3- نباید آمرانه با دیگران برخورد کرد از تهدید و ارعاب و از بحث و جدل کردن با افراد باید اجتناب کرد زیرا تحت فشار قرار دادن اطرافیان موجب لجبازى، طغیان و سرکشى آنها مى شود.
—————–
پی نوشت :
1- در این خصوص می توانید از مجموعه مقالات اولین همایش نقش دین در بهداشت روان، (قم: دفتر نشر نوید اسلام، چاپ اول، 1377) و همچنین پژوهشهایی که هر از چند گاهی در خصوص گناهانی همچون شرابخواری ، آثار منفی موسیقی ، پیامدهای منفی روابط نامشروع و … از سوی محققان در رسانه ها منتشر می شود استفاده نمائید .