۱۳۹۴/۰۷/۱۱
–
۱۱۴۲ بازدید
آیا پیامبر (ص) نمازهای یومیه را به صورت جمع می خواندند؟
پاسخ اجمالی:با توجه به روایاتی که از شیعه و اهل تسنن به ما رسیده است، پیامبر اکرم (ص) هم نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را جمع می کردند و هم جداگانه می خواندند.پیامبر اسلام (ص) به جهت راحتی مردم بعضی از مواقع نمازها را جمع می خواندند.حضرت امام صادق (ع) فرمود: پیامبر خدا، بدون این که عذری در کار باشد، ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند.
خواندن نماز در پنج نوبت واجب نیست؛ زیرا سیره عملی، به معنای واجب بودن نیست، بلکه اعم از وجوب، استحباب و اباحه است و حمل آن بر وجوب، نیاز به دلیل جداگانه دارد.
پاسخ تفصیلی:
پیش از ارائه پاسخ، مناسب است که اشاره ای به اوقات نماز (وقت خاص و مشترک) داشته باشیم:
وقت خاص نماز ظهر: از آغاز وقت زوال تا مقدار زمانی که چهار رکعت نماز خوانده می شود؛ در این مدت محدود تنها نماز ظهر را می توان بجا آورد.
وقت خاص نماز عصر:زمانی که از آن لحظه تا وقت غروب، تنها به اندازه مدت خواندن نماز عصر فرصت باشد.
وقت مشترک بین دونماز ظهر و عصر: از انتهای وقت خاص نماز ظهر تا ابتدای وقت خاص نماز عصر.در تمام این وقت مشترک می توانیم نماز ظهر و عصر را با هم و بدون فاصله بخوانیم.
وقت خاص نماز مغرب: از آغاز مغرب شرعی تا مقدار زمانی که سه رکعت نماز خوانده شود و در این مدت محدود، تنها نماز مغرب را می توان ادا نمود.
وقت خاص نماز عشا: زمانی که از آن لحظه تا نیمه شب شرعی، تنها به اندازه خواندن نماز عشا فرصت باشد. در این مدت کوتاه، تنها نماز عشا را می توانیم بجا آوریم.
وقت مشترک بین دو نماز مغرب و عشا:از انتهای وقت خاص نماز مغرب تا ابتدای وقت خاص نماز عشا ادامه دارد. در طول این مدت، می توانیم نماز مغرب و عشا را با هم و بدون فاصله بخوانیم.
اهل تسنن معتقدند: از اول ظهر شرعی تا آن گاه که سایه هر چیز به اندازه خود آن چیز گردد به نماز ظهر اختصاص دارد و نباید نماز عصر، در این مدت خوانده شود و از آن پس تا موقع مغرب به نماز عصر اختصاص دارد و نمی توان نماز ظهر را در آن وقت بجا آورد. از اول غروب تا هنگام زوال شفق از مغرب، به نماز مغرب اختصاص دارد و نباید نماز عشا در این مدت خوانده شود و از هنگام زوال شفق از مغرب تا نیمه شب شرعی، به نماز عشا اختصاص دارد و نمی توان نماز مغرب را در آن وقت بجا آورد.
آنان جواز جمع میان نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را منکرند؛ اما در هنگام سفر یا خوف و یا زمانی که هوا بارانی است، جمع کردن میان آنها را در یک وقت، جایز می دانند و نماز ها را مانند شیعیان اقامه می کنند. [شرف الدین الموسوی ، عبدالحسین، مسائل فقهیه، ص 9 ، مؤسسه انصاریان للطباعة و النشر ، قم ، چاپ سوم ، 1382]در حالی که شیعیان معتقدند که می توان نمازهای ظهر و عصر را بعد از زوال خورشید و در یک وقت با مراعات ترتیب اقامه کرد؛ یعنی پشت سر هم خواندن ظهر و عصر و مغرب و عشاء نیز اشکال ندارد. [گروه مؤلفان ، با تنظیم محمد باقر پورامینی، پیامبر اعظم (ص) ، سیره و تاریخ ، ص 171 ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها ، دفتر نشر معارف ، چاپ اول ، 1385.]دلیل اهل تسنن آن است که در روایت آمده است: پیامبر (ص) بین نماز ظهر و عصر فاصله می انداخت، اما به نظر شیعه، این یک سنت است و سنت عملی نمی تواند وجوب این عمل را ثابت کند، بلکه اعم از وجوب، استحباب و اباحه است و حمل آن بر وجوب، نیاز به دلیل جداگانه دارد. [همان ، ص 172.]شیعه، گذشته از این که مدعای اهل سنت را قابل دفاع نمی داند، بر مدعای خود هم دلیل دارد. و دلیل شیعه روایاتی است که بر جمع نماز ظهر و عصر از جانب پیامبر (ص) دلالت می کنند .
برخی از روایات اهل سنت در این باره:
ابن عباس گفته است: پیامبر اسلام هفت رکعت را با هم خواند و هشت رکعت را هم با هم خواند. [البخاری، ابو عبدالله محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری ، ص 206 ، حدیث 537 ، بیروت ، دار المعرفة.]سعیدبن جبیر از ابن عباس نقل می کند که گفت: پیامبر اسلام بدون این که خطر و یا سفری در کار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم می خواند. او از ابن عباس، از حکمت جمع کردن پرسید، وی گفت: پیامبر خواست که امت خود را به مشقّت و زحمت نیندازد. [القشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 1، ص 490.]در روایتی از علت جمع بین دو نماز توسط پیامبر (ص) سؤال شد که ابن عباس در جواب گفت: پیامبر (ص) به خاطر گشایش و تخفیف بر امت، این کار را کرد. [القشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 2، ص 152 ، بیروت ، دار الکتاب العربی]این روایات را مالک و احمدبن حنبل هم در کتاب هایشان روایت کرده اند.
افزون بر اینها، روایات زیادی از ائمه (ع) در این باره وارد شده است.
امام صادق (ع) فرمود: وقتی آفتاب زوال پیدا کرد، وقت نماز ظهر و عصر داخل شده، جز این که نماز ظهر، قبل از نماز عصر است. [گروه مؤلفان ، با تنظیم محمد باقر پورامینی، پیامبر اعظم (ص) ، سیره و تاریخ ، ص 171 ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها ، دفتر نشر معارف ، چاپ اول ، 1385.]تردیدی نیست که پیامبر اسلام (ص) نمازها را گاهی در سه وقت می خواند و می فرمود: چنین می کنم تا امتّم راحت باشند.
حضرت امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: پیامبر خدا (ص) بدون این که عذری در کار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند. [حرّ عاملی ، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 3، ص 160، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414پ.]امام صادق (ع) در جایی دیگر می فرمایند: پیامبر خدا، بدون این که عذری در کار باشد، نماز ظهر و عصر را یک جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آیا در نماز چیز تازه ای پیدا شده است؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: نه، چیز تازه ای درباره نماز نیامده، ولی خواستم بر امت خودم گشایشی بدهم. [همان ، ص 161.]در پایان گفتنی است که مسلما خواندن نماز در پنج نوبت افضل است، ولی برخلاف دیدگاه اهل سنت این مسأله واجب نیست. سبب اختلاف در اوقات نمازها، اختلاف در طریق اخذ احکام است؛ زیرا مطابق روایاتی که از ائمه اهل بیت(ع) رسیده، و همچنین بر طبق اطلاق آیه شریفه «اَقم الصلاة لدلوک الشمس الی غسق اللیل» وقت نماز ظهر و عصر از اول ظهر شرعی تا غروب آفتاب است و در تمام این وقت خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم یا با فاصله جایز است. ولی برای هر یک از ظهر و عصر یک وقت فضیلت است که خواندن نماز در اوقات فضیلت خودشان مستحب است. وقت فضیلت نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که سایه شاخص بعد از ظهر به اندازه «دو هفتم» خودش اضافه شود و فضیلت عصر هنگامی است که سایه شاخص به اندازه خودش اضافه شود و اگر کسی در اول ظهر نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند.طبق روایات رسول خدا و اهل بیت(ع) مستحب است نمازهای یومیه در پنج وعده خوانده شود ولی با هم خواندن هم جایز است. اختلاف شیعیان با اهل تسنن بر سر جواز این مسأله است؛ یعنی، آنها می گویند ظهر و عصر و مغرب و عشا جایز نیست با هم خوانده شود ولی شیعیان می گویند جایز است، گرچه مستحب در جدا خواندن است.
معرفی منبع مطالعاتی:
(پیامبر اعظم (ص) سیره و تاریخ ،گروه مؤلفان با تنظیم محمد باقر پورامینی،دفتر نشر معارف)
خواندن نماز در پنج نوبت واجب نیست؛ زیرا سیره عملی، به معنای واجب بودن نیست، بلکه اعم از وجوب، استحباب و اباحه است و حمل آن بر وجوب، نیاز به دلیل جداگانه دارد.
پاسخ تفصیلی:
پیش از ارائه پاسخ، مناسب است که اشاره ای به اوقات نماز (وقت خاص و مشترک) داشته باشیم:
وقت خاص نماز ظهر: از آغاز وقت زوال تا مقدار زمانی که چهار رکعت نماز خوانده می شود؛ در این مدت محدود تنها نماز ظهر را می توان بجا آورد.
وقت خاص نماز عصر:زمانی که از آن لحظه تا وقت غروب، تنها به اندازه مدت خواندن نماز عصر فرصت باشد.
وقت مشترک بین دونماز ظهر و عصر: از انتهای وقت خاص نماز ظهر تا ابتدای وقت خاص نماز عصر.در تمام این وقت مشترک می توانیم نماز ظهر و عصر را با هم و بدون فاصله بخوانیم.
وقت خاص نماز مغرب: از آغاز مغرب شرعی تا مقدار زمانی که سه رکعت نماز خوانده شود و در این مدت محدود، تنها نماز مغرب را می توان ادا نمود.
وقت خاص نماز عشا: زمانی که از آن لحظه تا نیمه شب شرعی، تنها به اندازه خواندن نماز عشا فرصت باشد. در این مدت کوتاه، تنها نماز عشا را می توانیم بجا آوریم.
وقت مشترک بین دو نماز مغرب و عشا:از انتهای وقت خاص نماز مغرب تا ابتدای وقت خاص نماز عشا ادامه دارد. در طول این مدت، می توانیم نماز مغرب و عشا را با هم و بدون فاصله بخوانیم.
اهل تسنن معتقدند: از اول ظهر شرعی تا آن گاه که سایه هر چیز به اندازه خود آن چیز گردد به نماز ظهر اختصاص دارد و نباید نماز عصر، در این مدت خوانده شود و از آن پس تا موقع مغرب به نماز عصر اختصاص دارد و نمی توان نماز ظهر را در آن وقت بجا آورد. از اول غروب تا هنگام زوال شفق از مغرب، به نماز مغرب اختصاص دارد و نباید نماز عشا در این مدت خوانده شود و از هنگام زوال شفق از مغرب تا نیمه شب شرعی، به نماز عشا اختصاص دارد و نمی توان نماز مغرب را در آن وقت بجا آورد.
آنان جواز جمع میان نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را منکرند؛ اما در هنگام سفر یا خوف و یا زمانی که هوا بارانی است، جمع کردن میان آنها را در یک وقت، جایز می دانند و نماز ها را مانند شیعیان اقامه می کنند. [شرف الدین الموسوی ، عبدالحسین، مسائل فقهیه، ص 9 ، مؤسسه انصاریان للطباعة و النشر ، قم ، چاپ سوم ، 1382]در حالی که شیعیان معتقدند که می توان نمازهای ظهر و عصر را بعد از زوال خورشید و در یک وقت با مراعات ترتیب اقامه کرد؛ یعنی پشت سر هم خواندن ظهر و عصر و مغرب و عشاء نیز اشکال ندارد. [گروه مؤلفان ، با تنظیم محمد باقر پورامینی، پیامبر اعظم (ص) ، سیره و تاریخ ، ص 171 ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها ، دفتر نشر معارف ، چاپ اول ، 1385.]دلیل اهل تسنن آن است که در روایت آمده است: پیامبر (ص) بین نماز ظهر و عصر فاصله می انداخت، اما به نظر شیعه، این یک سنت است و سنت عملی نمی تواند وجوب این عمل را ثابت کند، بلکه اعم از وجوب، استحباب و اباحه است و حمل آن بر وجوب، نیاز به دلیل جداگانه دارد. [همان ، ص 172.]شیعه، گذشته از این که مدعای اهل سنت را قابل دفاع نمی داند، بر مدعای خود هم دلیل دارد. و دلیل شیعه روایاتی است که بر جمع نماز ظهر و عصر از جانب پیامبر (ص) دلالت می کنند .
برخی از روایات اهل سنت در این باره:
ابن عباس گفته است: پیامبر اسلام هفت رکعت را با هم خواند و هشت رکعت را هم با هم خواند. [البخاری، ابو عبدالله محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری ، ص 206 ، حدیث 537 ، بیروت ، دار المعرفة.]سعیدبن جبیر از ابن عباس نقل می کند که گفت: پیامبر اسلام بدون این که خطر و یا سفری در کار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم می خواند. او از ابن عباس، از حکمت جمع کردن پرسید، وی گفت: پیامبر خواست که امت خود را به مشقّت و زحمت نیندازد. [القشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 1، ص 490.]در روایتی از علت جمع بین دو نماز توسط پیامبر (ص) سؤال شد که ابن عباس در جواب گفت: پیامبر (ص) به خاطر گشایش و تخفیف بر امت، این کار را کرد. [القشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 2، ص 152 ، بیروت ، دار الکتاب العربی]این روایات را مالک و احمدبن حنبل هم در کتاب هایشان روایت کرده اند.
افزون بر اینها، روایات زیادی از ائمه (ع) در این باره وارد شده است.
امام صادق (ع) فرمود: وقتی آفتاب زوال پیدا کرد، وقت نماز ظهر و عصر داخل شده، جز این که نماز ظهر، قبل از نماز عصر است. [گروه مؤلفان ، با تنظیم محمد باقر پورامینی، پیامبر اعظم (ص) ، سیره و تاریخ ، ص 171 ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها ، دفتر نشر معارف ، چاپ اول ، 1385.]تردیدی نیست که پیامبر اسلام (ص) نمازها را گاهی در سه وقت می خواند و می فرمود: چنین می کنم تا امتّم راحت باشند.
حضرت امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: پیامبر خدا (ص) بدون این که عذری در کار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند. [حرّ عاملی ، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 3، ص 160، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414پ.]امام صادق (ع) در جایی دیگر می فرمایند: پیامبر خدا، بدون این که عذری در کار باشد، نماز ظهر و عصر را یک جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آیا در نماز چیز تازه ای پیدا شده است؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: نه، چیز تازه ای درباره نماز نیامده، ولی خواستم بر امت خودم گشایشی بدهم. [همان ، ص 161.]در پایان گفتنی است که مسلما خواندن نماز در پنج نوبت افضل است، ولی برخلاف دیدگاه اهل سنت این مسأله واجب نیست. سبب اختلاف در اوقات نمازها، اختلاف در طریق اخذ احکام است؛ زیرا مطابق روایاتی که از ائمه اهل بیت(ع) رسیده، و همچنین بر طبق اطلاق آیه شریفه «اَقم الصلاة لدلوک الشمس الی غسق اللیل» وقت نماز ظهر و عصر از اول ظهر شرعی تا غروب آفتاب است و در تمام این وقت خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم یا با فاصله جایز است. ولی برای هر یک از ظهر و عصر یک وقت فضیلت است که خواندن نماز در اوقات فضیلت خودشان مستحب است. وقت فضیلت نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که سایه شاخص بعد از ظهر به اندازه «دو هفتم» خودش اضافه شود و فضیلت عصر هنگامی است که سایه شاخص به اندازه خودش اضافه شود و اگر کسی در اول ظهر نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند.طبق روایات رسول خدا و اهل بیت(ع) مستحب است نمازهای یومیه در پنج وعده خوانده شود ولی با هم خواندن هم جایز است. اختلاف شیعیان با اهل تسنن بر سر جواز این مسأله است؛ یعنی، آنها می گویند ظهر و عصر و مغرب و عشا جایز نیست با هم خوانده شود ولی شیعیان می گویند جایز است، گرچه مستحب در جدا خواندن است.
معرفی منبع مطالعاتی:
(پیامبر اعظم (ص) سیره و تاریخ ،گروه مؤلفان با تنظیم محمد باقر پورامینی،دفتر نشر معارف)