آنچه پیش از آشنایی با چگونگی تأسیس حزب اعتدال و توسعه، جالب توجه به نظر می‌رسد این است که این حزب، حزبی دولت‌ساخته نبوده و نه‌تنها پس از مشاهده اوج‌گیری آرام‌آرام برخی حرکات افراطی در دو سال نخست دولت هفتم، تصمیم به اتخاذ مشی معتدل و دوری از افراط و تفریط گرفت بلکه طی یک فرایند آرام و گذشت بیش از یک دهه از شکل‌گیری، توانست با ورود افرادش به مجلس شورای اسلامی، برای کسب ریاست قوه مجریه خیز بردارد که در این کار موفق بود که رمز آن را می‌توان در مشی اعتدالی اعضای آن و پرهیز از ورود به فازهای ساختارشکنانه و افراطی جست.

خاطره‌ای از چگونگی شکل‌گیری حزب اعتدال و توسعه

سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق ایرانی که اکنون برای دوره‌ای مطالعاتی در آمریکا به‌سر می‌برد، در مطلبی برای پایگاه تحلیلی المانیتور درباره چگونگی شکل‌گیری این حزب نوشت: هاشمی‌رفسنجانی در ابتدای دوران ریاست‌جمهوری خاتمی نسبت به رشد جناح‌گرایی در کشور هشدار داده بود؛ به‌همین سبب بود که وی به نیروهای معتدل همفکر در هر دو جناح توصیه می‌کرد که یک جریان سیاسی تحت پرچم اعتدال یا میانه‌روی در کشور ایجاد کنند.

موسویان در ادامه این مطلب توضیح داده است: در‌نتیجه روزی محمود واعظی، معاون وقت وزیر خارجه، محمدباقر نوبخت، نماینده وقت مجلس، علی جنتی، معاون وزیر ارشاد و من برای عملی‌کردن این ایده با هاشمی دیدار کردیم. رفسنجانی در آن دیدار به ما گفت: «اداره کشور با یک جناح فاجعه است و در‌عوض همه نیروهای معتدل در دو جناح باید متحد شوند تا توسعه سیاسی- اقتصادی را به‌پیش برند و ستون‌های نظام را تقویت کنند.» در همین دیدار ما تصمیم گرفتیم یک حزب، یعنی حزب اعتدال و توسعه، را ایجاد کنیم. طبق توصیه رفسنجانی، بهترین گزینه برای رهبری حزب حسن روحانی بود. حزب و کمیته مرکزی آن در سال (1999میلادی) به رهبری روحانی شکل گرفت.

حزب اعتدال و توسعه در آستانه­ انتخابات مجلس ششم در تاریخ ششم آذرماه سال 1378 و در بحبوحه شکل‌گیری احزاب بعضاً تندرو، با هدف ترویج اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط، با انتشار بیانیه‌ای، توسط برخی از مقامات ارشد دولتی به‌ویژه کارشناسان ارشد اقتصادی دولت هاشمی رفسنجانی، موجودیت خود را اعلام و در بیست و هشتم مهرماه 1380 از وزارت کشور پروانه­ فعالیت دریافت کرد.

اعضای هیئت مؤسس

مرتضی محمدخان (وزیر اسبق امور اقتصادی و دارائی)، محمدباقر نوبخت (نماینده­ مردم رشت)، زهرا پیشگاهی­‌فرد، علی موسی­‌الرضا (رئیس اسبق بیمه­ ایران) سید احمد زرهانی (معاونت وزارت آموزش و پرورش)، اکبر ترکان (وزیر اسبق دفاع و وزارت راه و ترابری)، مجید قاسمی (رئیس اسبق بانک مرکزی).

برخی دیگر از اعضای فعال

محمدجواد ایروانی (رئیس اسبق بانک مرکزی)، محمدرضا نعمت‌زاده (وزیر اسبق صنایع)، محمود واعظی (معاون اسبق اروپا- امریکای وزارت امور خارجه)، فاطمه هاشمی بهرمانی (مسؤول بنیاد خیریه بیماری‌های خاص)، حسین موسویان، مشکینی، محمد اشرفی اصفهانی، مرتضی بانک، نهاوندیان، میرباقری و…

بر اساس آخرین انتخابات صورت گرفته در کنگره­ این تشکل، اسامی اعضای شورای مرکزی این حزب به این شرح است:

محمدباقر نوبخت، فاطمه هاشمی رفسنجانی، اکبر ترکان، محمود واعظی، محمدرضا نعمت­‌زاده، مرتضی بانک، علی­‌اکبر آقایی، محمدعلی نجفی، مرتضی محمدخان، مسعود شفیعی، حمید رضایی ­قلعه، محمدحسن تولایی، محمدعلی محمدی، خسرو رحمانی، عبدالغفار شجاع، صلاح­‌الدین دلشاد، امیرعلی نعمت­‌الهی، حسین محلوجی، ابوالقاسم بختیار، زهرا پیشگاهی­‌فرد، مجید آخوندزاده، غلامعلی دهقان، نادر شیر کوند، محمدرضا شعبانی، محمد خدادادی، سیدنجیب حسینی، گرشاسب مددی، فیروز فاضلی، علی عبدالله­‌زاده، اعظم ناصری­پور و محمد دهستانی.

مرامنامه­ حزب اعتدال و توسعه

الف: مبانی اعتقادی و فکری:

1.اعتقاد راسخ به قانون اساسی با عنایت به اصول خدامحوری و مردم­سالاری.

2.اعتقاد بر مشی اعتدال در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور.

ب: اهداف:

1- ایجاد بستری در جهت اعتلا بخشیدن به جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه.

2- بسترسازی در جهت مشارکت عمومی اقشار مختلف جامعه به منظور استیفای حقوق سیاسی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی خود و تعیین سرنوشت.

ج: سیاست‌ها و خط‌ مشی‌ها:

1- فرهنگی:

·پیروی از اندیشه‌های پویای بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره).

·گسترش اخلاق و آموزه‌های دینی و تقویت عناصر و اجزاء فرهنگ ملی.

·تبیین و تکریم منزلت انسانی و اجتماعی اهل فرهنگ و اصحاب قلم و هنر.

·تلاش در جهت ایجاد وحدت و وفاق ملی با محوریت فرهنگ ملی و بسترسازی در جهت رشد فرهنگ و ادبیات قومی اقوام مختلف ایران.

·تلاش در جهت رشد و توسعه نوآوری و خلاقیت در ابعاد علمی، فرهنگی و هنری جامعه.

2- اقتصادی:

· تلاش در جهت توسعه­ اقتصادی غیردولتی و احترام به مالکیت‌های قانونی.

· تلاش در جهت ایجاد قانونمندی، به منظور پاسخ‌گویی رفتارهای اقتصادی دولت.

· تلاش در جهت افزایش ثبات اقتصادی، با به کارگیری بهینه­ منافع اقتصادی کشور و برقراری امنیت سرمایه‌گذاری.

· تلاش در جهت ایجاد اشتغال و جذب متخصصان و حفظ منزلت اجتماعی آن به منظور جلوگیری از فرار مغزها.

· تلاش در جهت کاهش فعالیت‌های تصدی‌گری دولت و افزایش فعالیت‌های مربوط به اعمال حاکمیت.

· تلاش در جهت ایجاد رقابت و رفع انحصار در فعالیت‌های اقتصادی با حفظ حاکمیت دولت در امر تولی‌گری در چهارچوب قانون اساسی.

· تلاش در جهت ارتقاء توان صادرات غیرنفتی، به منظور کسب جایگاه مناسب در بازارهای جهانی.

· تلاش در جهت تحقق عدالت اقتصادی با تکیه بر رفاه عمومی و ایجاد عدالت اجتماعی.

3- سیاسی:

· دفاع از حقوق سیاسی مردم و آزادی‌های مطرح در قانون اساسی.

· ایجاد بستری مناسب در مشارکت‌پذیری مردم و ایجاد فضای رقابتی در فعالیت‌های سیاسی.

· تلاش در جهت تقویت وفاق ملی.

· تلاش در جهت نقش پیشرو و موثر در منطقه و کشورهای اسلامی و جهان سوم و بسط روابط همه­ جانبه و دوستانه با کشورهای همسایه در چارچوب منافع ملی.

·تأکید بر حضور فعال ایران در عرصه­ی جهانی و همکاری با سازمان‌های بین­المللی و احزاب و مجامع غیردولتی.

· ارتباط موثر و فعال با احزاب و مجامع سیاسی بین­المللی و اسلامی در جهت معرفی جایگاه واقعی تمدن ایران اسلامی با حفظ منافع و مصالح ملی.

· مقابله با هرگونه انحصارگرایی و زورمداری سیاسی.

4- اجتماعی:

· تبیین و ترویج و حقوق بشر اسلامی و رعایت آن در حضور آحاد جامعه.

· بسط آزادی‌های فردی و اجتماعی در چهارچوب قانون اساسی و از طریق احترام به اندیشه و دفاع از آزادی‌های قلم و بیان.

· مشارکت فعال آحاد جامعه در عرصه‌های اجتماعی.

· تحکیم مبانی خانواده و ارتقاء اصول اخلاقی حاکم بر آن.

· تقویت تشکل‌های اجتماعی و صنفی.

· حمایت از نخبگان و فرهنگیان جامعه فارغ از وابستگی‌های گروهی و سیاسی.

· اصل تحمل و بردباری متقابل در تعاملات اجتماعی.

· لحاظ نمودن حقوق جوانان با رفع موانع تحصیلی، ورزشی، اشتغال، ازدواج، مسکن.

· تأکید بر ترویج رفتار سیاسی- اجتماعی، مبتنی بر اخلاق اسلامی و پرهیز از هتک حرمت اشخاص و گروه­ها در برخوردهای اجتماعی و سیاسی.

· تلاش در جهت هم­گرایی اجتماعی بین طوایف و اقوام مختلف با محوریت فرهنگ دینی و ملی کشور.

5- سازمان و مدیریت:

· اصلاح ساختار نظام اداری کشور با تکیه بر تقویت بخش دولت در امر اعمال حاکمیت و سیاست­گذاری و کاهش فعالیت تصدی‌گری.

· اصل شایسته ­سالاری و انتخاب فرهیختگان.

· جایگزینی مدیریت علمی با مدیریت سنتی.

· اصل عدم تمرکز و تقویت اختیارات مدیران استانی و منطقه‌ای.

دیدگاه­‌ها و مواضع اقتصادی

این حزب چون دیگر احزاب جناح راست سنتی و مدرن دارای دیدگاه­‌های راست اقتصادی از جمله اعتقاد به بازار آزاد، خصوصی‌سازی، پیوستن به مجامع اقتصادی جهانی، تولیدمحوری و کوچک کردن دولت و حذف دخالت‌های بی‌مورد دولت در اموار اقتصادی می‌باشد.

در بیانیه­ اعلام موجودیت این حزب در مورد مسائل اقتصادی چنین آمده است: «با تکیه بر مواهب الهی و ظریفت‌های موجود کشور، مهیا کردن بسترهای مناسب برای سرمایه‌گذاری، حفظ امنیت سرمایه و سرمایه‌گذار، توسعه­ی اقتصادی مردم‌گرا و جوان­ محور به بسط منابع تولید اقتصادی یاری می‌رساند و کاهش بیکاری را به دنبال خواهد داشت این عمل تحول اقتصادی و استقلال ملی را از شعار به­ عمل تبدیل خواهد کرد و از تصدی‌گری دولت می‌کاهد و بخش خصوصی را پر نشاط خواهد کرد.»

برخی دیگر از مواضع اقتصادی این حزب در بیانیه‌ای با عنوان اصلاحات به شرح زیر تبیین شده است:

«کاهش حجم دولت از طریق کاهش تصدی‌گری آن و واگذاری فعالیت‌های اجرایی کشور به بخش خصوصی، یک راهبرد اجتناب‌ناپذیر در اصلاحات اداری است. تأمین اجتماعی همگانی و بازنگری در نظام تأمین اجتماعی کشور، مهم تلقی نمودن اصل بیست و هشتم قانون اساسی که زمینه­ی کارآفرینی را برعهده دولت قرار داده…»

دیدگاه­‌ها و مواضع سیاسی

حزب اعتدال و توسعه یک حزب میانه‌رو و معتدل است که اگرچه ایده تأسیس آن با اشاره هاشمی به ذهن مؤسسان آن متبادر شد اما در ادامه به لحاظ ساختاری و تصمیم‌گیری، کاملاً مستقل از هاشمی عمل کرد و هنوز نیز بر خلاف حزب کارگزاران سازندگی، تلاش دارد فاصله خود را با وی حفظ کند. این حزب از لحاظ سیاسی و اقتصادی یک حزب با گرایش راست به­ شمار می‌رود، اما کاملاً مستقل از جناح راست سنتی، به ­عبارت بهتر این حزب یک راست میانه‌رو و تا حدودی نزدیک به راست مدرن است که دارای دیدگاه­‌های نزدیک به آن چیزی است که امروز از آن به عنوان جریان اصولگرا یاد می‌شود.

مهم­ترین دیدگاه­های سیاسی این حزب را می توان اعتقاد به ایجاد بک نوع فضای متکثر سیاسی در کشور به دور از جنجال و خشونت و ایجاد رقابت سالم بین گروه­های سیاسی در فضای آرام به­منظور رشد و توسعه اقتصادی دانست.

در بیانیه­ اعلام موجودیت حزب دیدگاه­های سیاسی این­طور بیان شده است:

1. استقلال سیاسی، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، رشد و توسعه­ی کشور و وفاق ملی و اعتدال همه­‌جانبه را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده.

2. در سیاست خارجی، بر همکاری­های سازنده­ی بین­‌المللی، حضور فعال ایران در عرصه­ جهانی و همکاری با سازمان­‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید دارد و به سهم خود ارتباط و گفت‌وگو با احزاب و مجامع سیاسی و بین­‌المللی را در جهت معرفی جایگاه واقعی ملت ایران دنبال خواهد کرد.

3. پرهیز از هرگونه تندروی برای دستیابی به هدف­‌های توسعه­ سیاسی.

بیانیه‌ای با عنوان “اصلاحات حزب” در تاریخ پنجم شهریوماه سال 1379 بر موارد زیر تأکید می‌کند:

1- حزب از همه دعوت می‌نماید تا با گردآوری و تبیین راهبردهای سازنده­ همکاری میان همه­ ملل و تمدن‌ها، برای هموار شدن مسیر تحقق عدالت جهانی و توسعه انسانی بکوشند.

2- حزب با تأکید بر اصل بیست و ششم قانون اساسی، احزاب را ابزار کارآمدی برای ارتقاء توقعات پراکنده­ی فردی به خواسته‌های هدفمند جمعی و بهبود نظام پاسخگویی دولت به اقشار ذی­نفع ملت شمرده و شکل‌گیری نهادهای سیاسی مردم را به­‌عنوان اولویت حقیقی در توسعه­ سیاسی قلمداد می‌نماید.

3- انجام اصلاحات در قوه­ی قضائیه در جهت احقاق هر چه بهتر و سریع­‌تر حقوق آحاد مردم.

4- تقویت و تشدید نظارت بر عملکرد کارگزاران نظام در ایفای مسؤولیت­‌های‌شان.

دیدگاه­‌ها و مواضع فرهنگی

این حزب معتقد به آزادی بیان در عرصه­ فرهنگی و اعمال کنترل متعادل دولت در این زمینه است. در بیانیه­ اعلام موجودیت حزب بر موارد زیر تأکید شده است:

1. تلاش در جهت تقویت و تحکیم اخلاق خانواده به­عنوان نخستین نهاد اجتماعی.

2. تقویت نقش زنان، این نیروی کارآمد در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.

3.حمایت از حقوق جوانان و پیاده‌سازی طرح‌های کاربردی در جهت رفع موانع شغلی، ورزشی، تحصیلی و ازدواج و مسکن جوانان.

برخی دیگر از دیدگاه­‌های فرهنگی این حزب در بیانیه‌ای با عنوان اصلاحات در تاریخ پنجم شهریورماه 1379 به شرح زیر آمده است:

1. پالایش درونی و اصلاح دائمی از جمله ویژگی‌هایی است که هم در مفاهیم اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر و هم در مبانی نظام جمهوری اسلامی در قالب اصل هشتم قانون اساسی به­‌دقت مورد توجه واقع شده و مطبوعات یکی از کارآمدترین ابزارهای نوین برای انجام این مهم است.

2. اصلاحات فرهنگی از دو بعد قابل توجه و تأمل است نخست از بُعد تطبیق دائمی مظاهر زندگی نوین با مبانی اعتقادات اسلامی و ساختارهای فرهنگی ملی و دوم از بُعد سطح­سازی فرهنگ به ابزارهای نوین اشاعه­ آن مانند رسانه‌های جمعی.

3. بازنگری در نظام آموزش و تطبیق آن با نیازهای عمومی کشور، علاوه­بر جلوگیری از بحران‌های اجتماعی، با فراهم نمودن نرم‌افزار مورد نیاز جامعه، به بالندگی و پویایی نظام کمک‌های شایان توجهی خواهد نمود.

دیدار اعضای شورای مرکزی و مسؤولان استانی حزب اعتدال و توسعه با هاشمی (اسفند 91)

عملکرد سیاسی در انتخابات

حزب اعتدال و توسعه در انتخابات مجلس ششم با شعار، می‌خواهیم شاد، سرافراز، مهربان، امیدوار و آرام زندگی کنیم. همچین شعار آرام در سایه­ اعتدال سیاسی، امیدوار در سایه­ توسعه­ پایدار، شاد در سایه­ اقتدار ملی، مهربان در سایه­ وفاق ملی وارد صحنه­ انتخابات شد. اما فقط چهار نفر از لیست 26 نفری این حزب از حوزه­ انتخابیه­ تهران که متمایل به جناح چپ بودند توانستند آراء لازم برای ورود به مجلس را کسب کند. در این لیست 26 نفره­ انتخاباتی، افراد منتسب به هر دو جناح چپ و راست حضور داشتند.

این حزب در انتخابات ریاست جمهوری دوره­ نهم از هاشمی رفسنجانی حمایت کرد که در این انتخابات محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور ایران شد.

در انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز این حزب در شهرهای مختلف و تهران لیست هایی را ارائه کرد که در شهر تهران تنها سه نفر از افراد این لیست وارد مجلس شدند.

حزب اعتدال و توسعه در دوره­ دهم انتخابات ریاست جمهوری از میرحسین موسوی حمایت کرد اما پس از حوادث بعد از انتخابات، جلسات شورای مرکزی آن برگزار نشد که به نظر می‌رسد پرهیز از درافتادن به دام تنش‌ها از اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر تصمیم مسؤولان حزب بوده است.

در انتخابات نهمین دروه مجلس شورای اسلامی حزب اعتدال و توسعه لیستی را ارائه نکرد اما محمدباقر نوبخت، دبیرکل این حزب در گفت‌و‌گویی عنوان کرد که قطعاً در انتخابات شرکت می‌کنیم و به افراد فهیم، شجاع و منتقد دولت رأی می‌دهیم.

این حزب در اولین بیانیه خود در خصوص انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری از حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی برای نامزدی دعوت کرد. حزب اعتدال و توسعه در دومین بیانیه خود پس از تجلیل از هاشمی رفسنجانی، حمایت مجدد خود از دکتر حسن روحانی را اعلام کرد.

از لیست 31 نفره مورد حمایت حزب اعتدال و توسعه برای چهارمین انتخابات شورای اسلامی شهر تهران، چهار نفر شامل احمد حکیمی‌فر، احمد مسجدجامعی، فاطمه دانشور و اسماعیل دوستی توانستند به شورای اسلامی شهر تهران راه یابند.

برگرفته از:

مشرق نیوز,حزبی که خاستگاه رئیس دولت یازدهم شد ,۱۸ تیر ۱۳۹۲