۱۳۹۳/۰۳/۳۱
–
۱۲۴۲ بازدید
سلام حضرات خمسه چه مسائلی است؟
با سلام و سپاس از ارتباط و اعتماد شما حضرات خمسحضرات خَمس، اصطلاحی عرفانی در مکتب ابنعربی، به معنای مراتب پنجگانه وجود است.
معنای لغوی حضرت
حضرت در لغت به معنای نزدیکی و قرب (با نظر احترام) و پیشگاه و محضر و مقام است. [۱] [۲]
معنای حضرات خمس
شاگردان و پیروان ابنعربی براساس باور به اینکه تنها مصداق حقیقی وجود، ذات حق تعالی است و تمام هستی را وجود نامتناهی او در برگرفته است (وحدت وجود)، برای تبیین کثرت ظهورات حق تعالی (موجودات)، به مراتب طولی وجود قائل شدند و حضرات خَمس (مراتب پنج گانه وجود) نظریه ایشان درباره تعداد و کیفیت این مراتب است. [۳]
حضرات خمس در آثار بزرگان
بحث از مراتب کلی وجود، که در اندیشه نوافلاطونی سابقه دارد، در آثار ابنعربی [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] تحت عنوان «حضرتالوجود» یا «حضرات الالهیه» (یا تعابیری مانند «حضرات الاسماء») آمده و بهطور کلی واژه حضرت برای اشاره به هر یک از مراتب الهی وجود، در آثار او بسیار به کار رفته است. [۹] [۱۰] به گفته ابنعربی، [۱۱] تعداد این مراتب و حضرات را تنها خدا میداند. خود ابن عربی اصطلاح حضرات خمس را به کار نبرده است؛ اگر چه فکر اولیه آن را میتوان در کتاب انشاءالدوائر [۱۲] او یافت.
پیشینه کاربرد اصطلاح حضرات خمس
اصطلاح حضرات خمس اولینبار در آثار صدرالدین قونیوی [۱۳] [۱۴] و پس از او در آثار دیگر پیروان و شارحان ابن عربی وسیعاً به کار رفته است. [۱۵] [۱۶] [۱۷]
دلیل نامگذاری حضرات
دلیل نامگذاری این مراتب به «حضرات»، به اعتبار حضور حق در این مراتب و مظاهر، و حاضر بودن این مراتب نزد حق تعالی است؛ لذا در بحث حاضر به مقام ذات حق، حضرت گفته نمیشود، زیرا سخن در باب تنزلات و تعینات و ظهورات ذات اوست. [۱۸]
نامگذاری حضرات
اولینِ این حضراتِ کلیه، حضرت غیب مطلق است و عالَم آن، عالمِ اَعیانِ ثابته در حضرت علمیه است. پایینتر از آن، حضرتِ غیبِ مضاف است که به دو بخش تقسیم میشود: یکی آن بخش که به حضرتِ غیبِ مطلق نزدیک است و عالَم آن عالم ارواح جبروتی و ملکوتی، یعنی عالَم عقول و نفوس مجرد، است (حضرت دوم)؛ و دیگری آن بخش که به عالم شهادت مطلق نزدیک است و عالمش عالم مثال است و عالم ملکوت هم نامیده میشود (حضرت سوم). حضرت چهارم شهادت مطلق است و عالم آن عالم مُلک است. حضرت پنجم، که جامع و مظهر همه حضرات و عوالم قبلی است، انسان کامل است. [۱۹] [۲۰]
۱. ↑ اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاجاللغة و صحاحالعربیة، ذیل «حضر»، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش.
۲. ↑ دهخدا، ذیل «حضرات» و «حضرت».
۳. ↑ دانشنامه جهان اسلام، ذیل عالم.
۴. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۲، ص۹۸، بیروت: دارصادر.
۵. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۱۷۲، بیروت: دارصادر.
۶. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۱۹۶، بیروت: دارصادر.
۷. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۲۰۳، بیروت: دارصادر.
۸. ↑ ابن عربی، فصوصالحکم و التعلیقات علیه بقلم ابوالعلاء عفیفی، ج۱، ص۶۵، تهران ۱۳۷۰ش.
۹. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۱۹۶ به بعد، بیروت: دارصادر.
۱۰. ↑ برای تعاریف مختصر این حضرات رجوع کنید به، عبدالرزاق کاشی، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۴۱، لطائف الاعلام فی اشارات اهلالالهام، چاپ مجید هادیزاده، تهران ۱۳۷۹ش.
۱۱. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۲، ص۵۸۲، بیروت: دارصادر.
۱۲. ↑ ابن عربی، کتاب انشاء الدوائر، ج۱، ص۲۱ـ۲۴، چاپ نیبرگ، لیدن ۱۳۳۶.
۱۳. ↑ محمد بن اسحاق صدرالدین قونیوی، اعجاز البیان فی تأویل أمالقرآن (ای تفسیر السورةالمبارکة الفاتحه)، ج۱، ص۶۲، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۸/۱۹۴۹، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۴. ↑ محمد بن اسحاق صدرالدین قونیوی، النفحات الالهیه، ج۱، ص۱۸، چاپ محمد خواجوی، تهران ۱۳۷۵ش.
۱۵. ↑ مؤیدالدین بن محمود جندی، شرح فصوص الحکم، ج۱، ص۲۳، چاپ جلالالدین آشتیانی، مشهد ۱۳۶۱ش.
۱۶. ↑ داوود بن محمود قیصری، شرح فصوصالحکم، ج۱، ص۸۹، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۷۵ش.
۱۷. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نقدالنصوص فی شرح نقشالفصوص، ج۱، ص۳۱، چاپ ویلیام چیتیک، تهران ۱۳۷۰ش.
۱۸. ↑ داوود بن محمود قیصری، رسائل قیصری، ج۱، ص۱۶۳، با حواشی محمدرضا قمشهای، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۸۱ش.
۱۹. ↑ داوود بن محمود قیصری، شرح فصوصالحکم، ج۱، ص۹۰، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۷۵ش.
۲۰. ↑ علی بن محمد جرجانی، کتابالتعریفات، ج۱، ص۹۳، چاپ گوستاو فلوگل، لایپزیگ ۱۸۴۵، چاپ افست بیروت ۱۹۷۸.
منبع : دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حضرات خمس»، شماره۶۲۹۶.
معنای لغوی حضرت
حضرت در لغت به معنای نزدیکی و قرب (با نظر احترام) و پیشگاه و محضر و مقام است. [۱] [۲]
معنای حضرات خمس
شاگردان و پیروان ابنعربی براساس باور به اینکه تنها مصداق حقیقی وجود، ذات حق تعالی است و تمام هستی را وجود نامتناهی او در برگرفته است (وحدت وجود)، برای تبیین کثرت ظهورات حق تعالی (موجودات)، به مراتب طولی وجود قائل شدند و حضرات خَمس (مراتب پنج گانه وجود) نظریه ایشان درباره تعداد و کیفیت این مراتب است. [۳]
حضرات خمس در آثار بزرگان
بحث از مراتب کلی وجود، که در اندیشه نوافلاطونی سابقه دارد، در آثار ابنعربی [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] تحت عنوان «حضرتالوجود» یا «حضرات الالهیه» (یا تعابیری مانند «حضرات الاسماء») آمده و بهطور کلی واژه حضرت برای اشاره به هر یک از مراتب الهی وجود، در آثار او بسیار به کار رفته است. [۹] [۱۰] به گفته ابنعربی، [۱۱] تعداد این مراتب و حضرات را تنها خدا میداند. خود ابن عربی اصطلاح حضرات خمس را به کار نبرده است؛ اگر چه فکر اولیه آن را میتوان در کتاب انشاءالدوائر [۱۲] او یافت.
پیشینه کاربرد اصطلاح حضرات خمس
اصطلاح حضرات خمس اولینبار در آثار صدرالدین قونیوی [۱۳] [۱۴] و پس از او در آثار دیگر پیروان و شارحان ابن عربی وسیعاً به کار رفته است. [۱۵] [۱۶] [۱۷]
دلیل نامگذاری حضرات
دلیل نامگذاری این مراتب به «حضرات»، به اعتبار حضور حق در این مراتب و مظاهر، و حاضر بودن این مراتب نزد حق تعالی است؛ لذا در بحث حاضر به مقام ذات حق، حضرت گفته نمیشود، زیرا سخن در باب تنزلات و تعینات و ظهورات ذات اوست. [۱۸]
نامگذاری حضرات
اولینِ این حضراتِ کلیه، حضرت غیب مطلق است و عالَم آن، عالمِ اَعیانِ ثابته در حضرت علمیه است. پایینتر از آن، حضرتِ غیبِ مضاف است که به دو بخش تقسیم میشود: یکی آن بخش که به حضرتِ غیبِ مطلق نزدیک است و عالَم آن عالم ارواح جبروتی و ملکوتی، یعنی عالَم عقول و نفوس مجرد، است (حضرت دوم)؛ و دیگری آن بخش که به عالم شهادت مطلق نزدیک است و عالمش عالم مثال است و عالم ملکوت هم نامیده میشود (حضرت سوم). حضرت چهارم شهادت مطلق است و عالم آن عالم مُلک است. حضرت پنجم، که جامع و مظهر همه حضرات و عوالم قبلی است، انسان کامل است. [۱۹] [۲۰]
۱. ↑ اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاجاللغة و صحاحالعربیة، ذیل «حضر»، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش.
۲. ↑ دهخدا، ذیل «حضرات» و «حضرت».
۳. ↑ دانشنامه جهان اسلام، ذیل عالم.
۴. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۲، ص۹۸، بیروت: دارصادر.
۵. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۱۷۲، بیروت: دارصادر.
۶. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۱۹۶، بیروت: دارصادر.
۷. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۲۰۳، بیروت: دارصادر.
۸. ↑ ابن عربی، فصوصالحکم و التعلیقات علیه بقلم ابوالعلاء عفیفی، ج۱، ص۶۵، تهران ۱۳۷۰ش.
۹. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۴، ص۱۹۶ به بعد، بیروت: دارصادر.
۱۰. ↑ برای تعاریف مختصر این حضرات رجوع کنید به، عبدالرزاق کاشی، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۴۱، لطائف الاعلام فی اشارات اهلالالهام، چاپ مجید هادیزاده، تهران ۱۳۷۹ش.
۱۱. ↑ ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۲، ص۵۸۲، بیروت: دارصادر.
۱۲. ↑ ابن عربی، کتاب انشاء الدوائر، ج۱، ص۲۱ـ۲۴، چاپ نیبرگ، لیدن ۱۳۳۶.
۱۳. ↑ محمد بن اسحاق صدرالدین قونیوی، اعجاز البیان فی تأویل أمالقرآن (ای تفسیر السورةالمبارکة الفاتحه)، ج۱، ص۶۲، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۸/۱۹۴۹، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۴. ↑ محمد بن اسحاق صدرالدین قونیوی، النفحات الالهیه، ج۱، ص۱۸، چاپ محمد خواجوی، تهران ۱۳۷۵ش.
۱۵. ↑ مؤیدالدین بن محمود جندی، شرح فصوص الحکم، ج۱، ص۲۳، چاپ جلالالدین آشتیانی، مشهد ۱۳۶۱ش.
۱۶. ↑ داوود بن محمود قیصری، شرح فصوصالحکم، ج۱، ص۸۹، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۷۵ش.
۱۷. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نقدالنصوص فی شرح نقشالفصوص، ج۱، ص۳۱، چاپ ویلیام چیتیک، تهران ۱۳۷۰ش.
۱۸. ↑ داوود بن محمود قیصری، رسائل قیصری، ج۱، ص۱۶۳، با حواشی محمدرضا قمشهای، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۸۱ش.
۱۹. ↑ داوود بن محمود قیصری، شرح فصوصالحکم، ج۱، ص۹۰، چاپ جلالالدین آشتیانی، تهران ۱۳۷۵ش.
۲۰. ↑ علی بن محمد جرجانی، کتابالتعریفات، ج۱، ص۹۳، چاپ گوستاو فلوگل، لایپزیگ ۱۸۴۵، چاپ افست بیروت ۱۹۷۸.
منبع : دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حضرات خمس»، شماره۶۲۹۶.