نسبت به اصل تأثیرپذیری از دیگران خود را نگران نسازید؛ زیرا یکی از ویژگی‌های انسان تأثیرپذیری است.

اگر تأثیرپذیری معقولانه باشد مثل اینکه شما دوستی منظم، مرتب و با انضباط دارید که در انجام امور درسی و غیردرسی، فردی جدّی است، تأثیرپذیری از او به این گونه که شما نیز فردی جدی و منظم شوید، اشکالی ندارد؛ زیرا اصل بر این است که انسان باید از الگوهای خوب استفاده کند.

اگر منظور شما از تأثیرپذیری این است که بیش از حد در برابر دیگران انعطاف پذیر و منفعل بوده و اراده ای سست دارید، این تأثیرپذیری منفی است که نیاز به تقویت اراده دارید. اگر خواهان آن هستید که بیش از اندازه در مقابل دیگران منعطف نباشید، به خاطر بسپارید که:

– اندیشه‌های خود را شکل ببخشید؛ زیرا در غیر اینصورت دیگران اندیشه‌های شما را شکل می‌دهند.

– خواسته‌های خود را عملی سازید؛ زیرا در غیر این‌صورت دیگران برای شما برنامه‌ریزی می‌کنند.

همچنین برای جلوگیری از تأثیرپذیری‌ ناآگاهانه می‌توانید از روش‌های بسیاری از جمله موارد زیر استفاده کنید:

– هر بار که به سمت انجام کاری می‌روید از خود بپرسید: «آیا این کار صحیح است؟»

– شاهد ماجرایی که هستید و گرایشِ شدید به آن را در خود احساس می‌کنید، لحظه‌ای صبر کنید و علت این گرایش را بیابید.

– قبل از انجام کارها، پیامدهای احتمالی آنها را بررسی کنید.

– همواره سعی کنید بر روی هدف‌تان متمرکز بمانید.

توضیح بیشتر این‌که انسان‌ها از دو دسته عوامل تأثیر می‌پذیرند:

1- عوامل ارثی و ژنتیکی: مانند رنگ مو، قد، قیافه و حتّی برخی صفات شخصیتی.

2-عوامل محیطی و اجتماعی: مانند تأثیرپذیری از یک دوست، معلم یا یک هنرپیشه و…؛ بنابراین، اصل تأثیرپذیری از ویژگی‌های انسان است وگرنه اگر انسان تأثیرپذیر نبود تعلیم و تربیت، مدرسه و دانشگاه معنا نمی‌داشت. میزان تأثیرپذیرى نیز به بینش و آگاهى،‌ نیروى اراده و اعتماد به نفس افراد بستگى دارد.

هر چه انسان از بینش و آگاهى، اعتقادات محکم، نیروى اراده، قدرت تجزیه و تحلیل و استنباط و اعتماد به نفس بیشترى برخودار باشد در تأثیرپذیرى مثبت از دوست، معلم، خانواده نقش بیشترى مى تواند داشته باشد. براى اینکه تأثیرپذیرى مثبت داشته باشیم باید مؤلفه هاى شخصیتى خودمان را مثل اراده، آگاهى، بینش، اعتقادات تقویت کنیم و از بعضى امکاناتى که خداوند جزء ساختار وجودى ما قرار داده است مانند نیروى عقل، عواطف و هیجانات بهتر و بیشتر استفاده کنیم.

به نظر می‌رسد یکی از چیزهایی که باعث می‌گردد فردی نتواند از حق و حقوق خود در مقابل دیگران دفاع نماید و یا در مقابل آنان به بیان عقیده بپردازد این است که از اعتماد به نفس کافی برخوردار نباشد و در پی خودکم‌بینی و یا دیگر بزرگ‌بینی جرأت انجام برخی کارها و یا حتی اظهار نظرها برایش مقدور نباشد. این افراد معمولاً احساس خود‌کم‌بینی در اکثر اعمال و نگرش هایشان موج می‌زند و کمرویی یکی از شایع ترین صفات‌شان بوده و موجب می‌گردد نتوانند در برقراری ارتباط مناسب با دیگران موفّق عمل نمایند.

در این رابطه توجه داشته باشید که اعتماد به نفس دو رکن دارد:

1. شناخت استعدادها و توانایی های خود.

2. باور کردن این توانایی ها.

اعتماد به نفس، توجه فرد به توانایى هاى خود و استفاده از آن ها و شجاعت در برخورد با سختی‌ها و قوّت نفس در مبارزه با مشکلات است.

به نظر می‌رسد مسأله‌ای که شما با آن مواجه هستید از طریق یادگیری فنون و مهارت جرأتمندی قابل حل باشد و همین مهارت نیز به مرور باعث افزایش اعتماد به نفس‌تان گردد.

جرأت‌ورزی،‌ یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش که به شیوه مستقیم، ‌صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرأت‌ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند. آنان منفعل نیستند و ضمن این که به خواسته‌ها و نیازهای دیگران احترام می‌گذارند، ‌اجازه نمی‌دهند دیگران از آنها سوء استفاده کنند و به شیوه قاهرانه با آنان ارتباط برقرارکنند.[1]
مسأله مهم در داشتن رفتار مؤثر جرأتمندانه با دیگران و نپذیرفتن تأثیر منفعلانه از آنان، شناخت حقوق خود، خداوند و دیگران است. توجه داشته باشید که جرأت‌مندی و پرخاشگری از یکدیگر متمایزند. پرخاشگر بودن به معنی حمایت از خود به شیوه‌ای است که در آن به حقوق دیگران تجاوز می‌شود؛ لذا مرز این دو رفتار را برای خود پر رنگ نمایید تا به موقع و با استفاده از مهارت مورد نظر به حقوق خود دست یابید.

آنچه که ممکن است باعث گردد افرادی مثل شما از ابراز جرأت خودداری نمایند این است که اغلب ترس از ناراحتی دیگران و از دست دادن دوستی آنها باعث می‌گردد از جرأت‌مندی دست بشویید. با این وجود توجه داشته باشید که هرچند ممکن است شما با کنار گذاردن جرأت‌مندی از ناخرسندی‌های فوری و بلافاصله پرهیز کنید ولی چنین کاری در دراز مدت رابطه را به مخاطره می‌افکند و آن‌گاه احساس شما این خواهد بود که مرتب بهره‌هایی در جنبه مادی و معنوی را از دست می‌دهید.

سعی نمایید از امروز در جهت تقویت جرأت‌مندی و به تبع آن تقویت اعتماد به نفس‌تان خود را به سه مهارت کلیدی زیر مجهز نمایید:

بیان احساسات خود: سعی نمایید بدون متهم کردن دیگران یا گفتن جملاتی نظیر: «شما بی‌ملاحظه هستید»، «شما پر رو هستید» صرفاً سعی نمایید به‌صورت مستقیم آن‌ها را از احساسی که نسبت به اعمال‌شان دارید در قالب جملاتی نظیر: «متأسفم،‌ اما برنامه‌ دیگری دارم»،‌ »متأسفم،‌ اما نمی‌توانم برای شما کاری انجام دهم» مطلع سازید. این روش بر عزت‌نفس و احترامی که دیگران برای شما قایلند،‌ خواهد افزود.

همدلی: همدلی مهارتی مهم برای تقویت روابط صمیمانه است. اگر نیازهای دیگران را درک کرده و بپذیرید،‌ آن‌ها بیشتر مایل به پذیرفتن خواسته‌ها و امیال شما خواهند بود. این بدان معنا نیست که هر چه آن‌ها می‌خواهند،‌ قبول کنید،‌ بلکه شما می‌توانید با خواسته دیگران مخالفت کنید؛‌ امّا باید نشان دهید که احساس آن‌ها را درک می‌کنید و آن را محترم می‌شمارید.

کاردانی: وقتی احساسات خود را بیان می‌کنید و نسبت به دیگران همدلی نشان می‌دهید به احتمال قوی اعمال شما مدبرانه خواهد بود تا نسنجیده. هیچ کس از این‌که وادار به انجام کاری شود خوشش نمی‌آید. اگر دیگران شما را به انجام کاری وادار کردند به جای این‌که عقب‌نشینی کنید، قرص و محکم بایستید و به نحوی واکنش نشان دهید که احترام آنان را جلب کنید.

همچنین می‌توانید از رفتار و گفتار افراد جرأتمند و قاطع مدل‌سازی کنید.

توجّه کنید که چه می‌گویند و چگونه می‌گویند. به حرکات سر و دست،‌ حالت چهره و ژست‌های آن‌ها توجّه کنید تا بتوانید سرمشق بگیرید.[2]
افرادی که به وسیله ارتباط بیانی ابراز وجود می‌کنند، دارای این ویژگی‌ها هستند: روشن، صادقانه و مختصر سخن می‌گویند. از لغت «من» در آغاز کلام خود استفاده می‌کنند. بین عقیده و حقیقت، تفاوت قائلند. دستورات خود را در قالب پرسش مطرح می‌کنند. به‌جای اینکه در مقام نصیحت‌گویی برآیند، پیشنهادهایی را در جهت موفقیت دیگران مطرح می‌کنند. انتقادات سازنده آن‌ها فاقد سرزنش و ملامت می‌باشد. با مطرح کردن سؤالات، افکار و احساسات دیگران را جویا می‌شوند. به حقوق دیگران همچون حقوق خود می‌نگرند. وقتی با کسی اختلاف نظر دارند، ضمن رعایت احترام به دنبال راه‌حل‌هایی هستند که مورد قبول طرفین باشند.

افرادی که با ارتباطات رفتاری ابراز وجود می‌نمایند نیز دارای این خصوصیات می‌باشند: به وقت مناسب تماس برقرار می‌کنند، ادب و نزاکت را در ایستادن و نشستن رعایت می‌کنند. با حرکت سر و دست و تغییراتی که به چهره می‌دهند، نقطه نظرات خود را همراهی می‌نمایند. لحن کلام آن‌ها محکم، قاطع و روشن است. چهره‌ای موقّر، متین و گشاده دارند. هنگام خوشحالی، لبخند زده و در وقت خشم، گره بر ابروان می‌آورند. آهنگ کلام‌شان ملایم و منظم است، بر کلمات مهم و کلیدی تأکید نموده و به ندرت در هنگام صحبت کردن دچار مکث می‌شوند.

اگر طرف مقابل بیش از اندازه در خواسته خود سماجت می‌کند و سخنان شما را نادیده می‌گیرد، می‌توانید از تکنیک‌های زیر استفاده نمایید:

تکنیک صفحه خط افتاده: مانند صفحه گرامافونی که خط برداشته و قسمتی از آهنگ را مرتباً‌ تکرار می‌کند،‌ تا آن‌جا که لازم می‌دانید نظر خود مثلاً «گفتم که متأسفم، نمی توانم» را تکرار کنید.

روش خلع سلاح: گاهی ممکن است طرف مقابل سعی کند با توسل به شیوه هایی شما را در موضع انفعال قرار داده و وادار به اعمالی نماید که مورد دلخواه شما نیست. به عنوان مثال سعی نماید با جملاتی نظیر: «بابا تو دیگر کی هستی، خیلی خودخواهی» یا «واقعاً که بچه ای» و… شما را در موضع انفعال قرار دهد.

در روش خلع سلاح،‌ شما سلاحی که با آن به شما حمله شده را از دست طرف مقابل می‌گیرید و به عنوان مثال چنین پاسخ می‌دهید که: «اگر این عمل خودخواهی است، آره من خودخواهم» یا «آره، اتفاقاً خودم هم می دانم که گاهی وقت‌ها خودخواه می شوم».

روش تغییر موضوع صحبت: در این روش وقتی طرف مقابل شما با سماجت در مورد موضوعی صحبت می کند که شما نمی خواهید بشنوید و یا پاسخ تان را قبلاً داده اید، می توانید از وی در مورد فلان دوست‌تان و یا موضوع دیگر بپرسید تا موضوع بحث‌تان عوض گردد.



نکات ضروری

برای کسب موفقیت در مهارت جرأت‌ورزی، با کارهای کوچک و در شرایط کم خطرتر شروع کنید و با کسب موفقیت زمینه را برای تعامل فعال با دیگران در سایر شرایط بر اساس دفاع از حقوق مادّی و معنوی خود با کمک مهارت جرأت‌ورزی فراهم سازید.

فراموش نکنید که فراگیری یک مهارت نیاز به تمرین و پشتکار دارد و مهم‌تر از آن اجرای مؤثر و درست مهارت جرأت‌مندی است که با شناخت دقیق مرزهای حقوق خود، دیگران و خداوند اجرا شدنی است.

پی نوشت ها:

[1]. کریس ال. کلینکه،‌ مهارت‌های زندگی،‌ ترجمه شهرام محمدخانی، ص 254.

[2]. برای مطالعه بیشتر ر.ک: کلید طلایی ارتباطات،‌ کریس کول،‌ ترجمه محمدرضا آل یاسین،‌ تهران: انتشارات هامون، 1388.



نویسنده : گروه روانشناسی و مشاوره پرسمان