پرسشگر گرامی با سلام و تشکر از ارتباط شما با این مرکز1-معانی لغوی دینواژه دین در فرهنگ لغات، مترادف با کلماتی چون: حکم و قضا، رسم و عادت، شریعت و مذهب، همبستگی و غیر آن آمده است. [۱] در کاربردهای قرآنی نیز به معانی زیادی از جمله: جزا، حساب، قانون، شریعت، طاعت و بندگی، تسلیم و انقیاد، اسلام، روش و رویه، توحید و خداپرستی آمده است. [۲] [۳] [۴] 2-معنای اصطلاحی دینتعاریف اندیشمندان مسلمان اندیشمندان اسلام گاهی دین را به معنای مکتب و گاهی نیز به معنای دین داری تعریف کرده اند. برخی از این تعریف ها عبارت اند از:
۱. دین، مجموعه ای از برنامه های عملی هماهنگ با نوعی جهان بینی است که انسان برای رسیدن به سعادت خود، آن را وضع می کند و یا از دیگران می پذیرد. [۵]
۲. دین، عبارت است از مجموع عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی که برای اداره امور جامعه انسانی و پرورش انسانها می باشد، گاهی همه این مجموعه حق و گاهی همه آن باطل و زمانی مخلوطی از حق و باطل است. [۶]
این دو تعریف، دین به معنای مکتب است. همچنین این نوع تعریفها را می توان تعریف عام دین دانست که همه مسلکها و مرامهای زندگی مبتنی بر نوعی جهان بینی را در بر می گیرد، اعم از این که مادی باشد یا غیر مادی، حق باشد یا باطل.
۳. دین، در اصطلاح به معنای اعتقاد به آفریننده ای برای جهان و انسان و دستورهای عملی متناسب با این عقاید است. [۷]
این تعریف، تعریف دین به معنای دین داری است نه مکتب.
۴. دین، روش ویژه ای است که سعادت و صلاح دنیوی انسان را هماهنگ و همراه با کمال اخروی و حیات حقیقی جاودانی او تأمین می کند. از این رو، لازم است شریعت، در برگیرنده قوانینی باشد که به نیازهای دنیوی انسان نیز پاسخ گوید. [۸]
این نیز تعریف دین به معنای مکتب است.
۵. دین، عبارت است از اصول علمی و سنن و قوانین عملی که برگزیدن و عمل به آنها، تضمین کننده سعادت حقیقی انسان است. [۹]
این دو تعریف، ناظر به دین حق در مرتبه کمالش می باشد که بر پایه خداشناسی و انسان شناسی واقع بینانه استوار است.
تعریف جامع دین
با توجه به مباحث گذشته و ویژگی های بر شمرده برای دین از سوی متکلمان و متفکران اسلامی و غربی، می توان تعریف جامع دین را ارائه کرد و چنین گفت: دین مرکب است از مجموعه معارف نظری و عقیدتی، احکام و قوانین عملی و دستورات اخلاقی، در ابعاد گوناگون فردی و اجتماعی، سازگار با عقل و فطرت انسانی، که از سوی خداوند یکتا توسط پیامبران برای هدایت همه جانبه مادی و معنوی بشر فرستاده شد و در صورت پیاده شدن به طور کامل، سعادت و رستگاری دنیوی و اخروی انسان را تأمین می کند.
بنابراین، با تعریف نسبتاً جامع دین با ویژگی های بر شمرده، این حقیقت به درستی آشکار شد که دین حق و جامع و کامل، دینی است که پاسخگوی همه نیازهای جسمی و روحی، دنیوی و اخروی و مادی و معنوی انسان باشد و همه قوانین و برنامه های لازم برای نیل به این هدف متعالی را تشریع کرده و فرا راه بشر نهاده باشد و این دین جامع و کامل، همانا آیین مترقی اسلام است که آخرین و کامل ترین دین از سلسله ادیان الهی و آسمانی می باشد.
پانویس
۱. لغت نامه دهخدا ص۵۷۲-۵۷۴.
۲. قاموس قرآن ج۲، ص۳۸۰-۳۸۱.
۳. محمع‌البحرین ص۷۶-۷۷.
۴. مفردات راغب ص۱۷۵.
۵. شیعه در اسلام ص۲-۳.
۶. شریعت در آیینه معرفت ص۹۳.
۷. آموزش عقائد ج۱، ص۲۸.
۸. تفسیر المیزان ج۲، ص۱۳۰.
9. تفسیر المیزان ج۱۶، ص۱۹۳.
منبع : عبدالله ابراهیم زاده آملی، دین پژوهی ص۱۸-۲۴.