۱۳۹۴/۱۰/۲۸
–
۱۶۵ بازدید
چرا در اسلام زن نمى تواند قاضى شود؟
اولاً، منصب قضاوت بر خلاف برخى دیدگاه ها که آن را موقعیت ممتاز شغلى مى دانند، در اسلام به عنوان تکلیفى خطیر است.در خطرناک بودن این منصب همان بس که رسول مکرّم اسلام صلى الله علیه وآله مى فرماید: «کسى که به عنوان قاضى منصوب مى شود مانند آن است که بدون کارد ذبح گردد».یا در جایى دیگر مى فرمایند: «قضات چهار دسته اند: دسته اول آنان که بدون علم حکم به ناحق مى کنند. دسته دوم کسانى که با علم حکم به ناحق مى کنند. دسته سوم آنان که بدون علم به حق حکم مى کنند. و دسته چهارم کسانى که با علم به حق حکم مى کنند. سه دسته اول همگى در جهنم اند و فقط دسته چهارم جزو نجات یافتگان خواهند بود».
ثانیاً، طبق فتاواى مراجع تقلید و علماى دین و بنا به تأکید حُکم عقل، قاضى باید در نهایت عدالت و به دور از تأثیرپذارى از عوامل احساسى، عاطفى اقدام به بررسى ادعاهاى طرفین و صدور حُکم کند. قاضى گاهى نیاز به دیدن صحنه هاى جنایت و شنیدن حوادث خشونت بار و جرائم پیدا مى کند.
این در حالى است که خصوصیات خاص فیزیولوژیکى، روانى، عاطفى و هیجانى زن در این گونه موارد او را به نحو معنادارى از مرد متمایز مى کند. به بعضى از یافته هاى علوم تجربى و رفتارى معاصر در این موضوع اشاره مى کنیم:
الف. زنان و مردان در نوع هشیارى متفاوت هستند: مردان هشیارى با دید متمرکز دارند و زنان هشیارى با حواس و دید باز. همین مسئله در نوع قضاوت مرد و زن تأثیر مى گذارد.
مردان در صدور رأى، تمام جوانب مخفى رأى را مى بینند اما خانم ها به اشد مجازات فکر مى کنند. زیرا همان گونه که در ابراز محبت سریع هستند در اعمال خشم هم شدید هستند.
زنان از هر 100 محرکه، 90 محرکه را درک مى کنند و ذهن آنها معمولاً شلوغ تر از مردان است. از این رو در تصمیم گیرى ها با هم متفاوت هستند. این متمرکز بودن مردان و گسترده نگرى زنان در تصمیم گیرى هاى آنها نقش بسیار مؤثرى ایفا مى کند» روان شناسى زن و مرد، محمد مجد تیمورى، ص 101.
ب. حافظه و ضبط: «زنان در حافظه فورى از مردان برترند و در حافظه غیرفورى (درازمدت) مردان بر زنان برترى دارند». کتاب نقد، شماره 17، مقاله تفاوت هاى بیولوژیک زن و مرد، ص 230.
ج. هیجان پذیرى: «زن همیشه هیجان پذیرتر و هیجانى تر از مرد در نظر گرفته شده است». روان شناسى اختلافى زن و مرد، روژه پیره، ترجمه: محمدحسین سرورى و همکاران، ص 83، تهران، 1361.
«ترمن و میلز واکنش هاى افراد بزرگسال زن و مرد را در موقعیت هایى که سبب ایجاد ترس، خشم، نفرت و ترحم مى شوند مشاهده کرده اند و نه تنها به اختلافات کمیتى (که زنان هیجانى ترند) بلکه به اختلافات کیفیتى هم برخورد کرده اند». روان شناسى اختلافى زن و مرد، روژه پیره، ترجمه: محمدحسین سرورى و همکاران، ص 83، تهران، 1361.
خلاصه آنکه اقتضائات جسمى، روانى و عاطفى زن به نحو چشمگیرى متمایز از مرد است که این اختلاف مقتضى تقسیم وظائف و توانمندى ها در ابعاد مختلف فردى و اجتماعى خواهد بود که شامل بحث قضاوت نیز مى گردد. البته از نظر علمى، زن مى تواند مسائل حقوقى اسلام را از روى اجتهاد استنباط کند و شاگردانى تربیت کند که در مسند قضا بنشینند اما از جهت اجرایى سزاوار است که از منازعات به دور باشد. ر.ک: زن در آیینه جلال و جمال، جوادى آملى.
ثانیاً، طبق فتاواى مراجع تقلید و علماى دین و بنا به تأکید حُکم عقل، قاضى باید در نهایت عدالت و به دور از تأثیرپذارى از عوامل احساسى، عاطفى اقدام به بررسى ادعاهاى طرفین و صدور حُکم کند. قاضى گاهى نیاز به دیدن صحنه هاى جنایت و شنیدن حوادث خشونت بار و جرائم پیدا مى کند.
این در حالى است که خصوصیات خاص فیزیولوژیکى، روانى، عاطفى و هیجانى زن در این گونه موارد او را به نحو معنادارى از مرد متمایز مى کند. به بعضى از یافته هاى علوم تجربى و رفتارى معاصر در این موضوع اشاره مى کنیم:
الف. زنان و مردان در نوع هشیارى متفاوت هستند: مردان هشیارى با دید متمرکز دارند و زنان هشیارى با حواس و دید باز. همین مسئله در نوع قضاوت مرد و زن تأثیر مى گذارد.
مردان در صدور رأى، تمام جوانب مخفى رأى را مى بینند اما خانم ها به اشد مجازات فکر مى کنند. زیرا همان گونه که در ابراز محبت سریع هستند در اعمال خشم هم شدید هستند.
زنان از هر 100 محرکه، 90 محرکه را درک مى کنند و ذهن آنها معمولاً شلوغ تر از مردان است. از این رو در تصمیم گیرى ها با هم متفاوت هستند. این متمرکز بودن مردان و گسترده نگرى زنان در تصمیم گیرى هاى آنها نقش بسیار مؤثرى ایفا مى کند» روان شناسى زن و مرد، محمد مجد تیمورى، ص 101.
ب. حافظه و ضبط: «زنان در حافظه فورى از مردان برترند و در حافظه غیرفورى (درازمدت) مردان بر زنان برترى دارند». کتاب نقد، شماره 17، مقاله تفاوت هاى بیولوژیک زن و مرد، ص 230.
ج. هیجان پذیرى: «زن همیشه هیجان پذیرتر و هیجانى تر از مرد در نظر گرفته شده است». روان شناسى اختلافى زن و مرد، روژه پیره، ترجمه: محمدحسین سرورى و همکاران، ص 83، تهران، 1361.
«ترمن و میلز واکنش هاى افراد بزرگسال زن و مرد را در موقعیت هایى که سبب ایجاد ترس، خشم، نفرت و ترحم مى شوند مشاهده کرده اند و نه تنها به اختلافات کمیتى (که زنان هیجانى ترند) بلکه به اختلافات کیفیتى هم برخورد کرده اند». روان شناسى اختلافى زن و مرد، روژه پیره، ترجمه: محمدحسین سرورى و همکاران، ص 83، تهران، 1361.
خلاصه آنکه اقتضائات جسمى، روانى و عاطفى زن به نحو چشمگیرى متمایز از مرد است که این اختلاف مقتضى تقسیم وظائف و توانمندى ها در ابعاد مختلف فردى و اجتماعى خواهد بود که شامل بحث قضاوت نیز مى گردد. البته از نظر علمى، زن مى تواند مسائل حقوقى اسلام را از روى اجتهاد استنباط کند و شاگردانى تربیت کند که در مسند قضا بنشینند اما از جهت اجرایى سزاوار است که از منازعات به دور باشد. ر.ک: زن در آیینه جلال و جمال، جوادى آملى.