در ابتدا باید دانست؛ تا زمانی که فکر به زبان نرسیده باشد غیبت نشده است و وقتی به زبان رسید تا زمانی که مخاطب ویا مخاطبین نداشته باشد وفقط حدیث نفس باشد غیبت نشده است و اگرمخاطب داشت تا زمانی که مخاطب، شخص عاقل وممیزی نباشد غیبت نشده است و تا زمانی که مخاطب ممیز، شخص غایب را نشناسد ونداند که راجع به چه کسی سخن می گوید غیبت نشده است! و تا زمانی که ازغایب سخنی که عیب مخفی او را فاش کند، بر زبان جاری نشود غیبت نشده است !!! rnتعریف غیبت : rnغیبت چنان که از اسمش پیدا است این است که در غیاب کسى سخنى بگویند، منتها سخنى که عیبى از عیوب او را فاش سازد، خواه این عیب جسمانى باشد، یا اخلاقى، در اعمال او باشد یا در سخنش، و حتى در امورى که مربوط به او است مانند لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اینها. بنا بر این اگر کسى صفات ظاهر و آشکار دیگرى را بیان کند غیبت نخواهد بود. مگر اینکه قصد نکوهش و عیبجویى داشته باشد که در این صورت حرام است، مثل اینکه در مقام مذمت بگوید آن مرد نابینا، یا کوتاه قد، یا سیاهرنگ یا کوسه! و ذکر عیوب پنهانى شخص ،به هر قصد و نیتى که باشد غیبت و حرام است. اینها همه در صورتى است که این صفات واقعا در طرف باشد، اما اگر صفتى اصلا وجود نداشته باشد داخل در عنوان تهمت خواهد بود که گناه آن به مراتب شدیدتر و سنگین تر است.rn- پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در تعریف غیبت می فرمایند: «آن است که یاد کنی برادر خود را به چیزی که اورا ناخوش آید» معراج السعاده؛ ملا احمد نراقی، ص 447rn- در حدیثى از امام صادق ع مى خوانیم:rnالغیبة ان تقول فى اخیک ما ستره اللَّه علیه، و اما الامر الظاهر فیه، مثل الحدة و العجلة، فلا، و البهتان ان تقول ما لیس فیه:غیبت آن است که در باره برادرمسلمانت چیزى را بگویى که خداوند پنهان داشته، واما چیزى که ظاهراست مانند تندخویى وعجله، داخل در غیبت نیست، اما بهتان این است که چیزى را بگویى که در او وجود ندارد(اصول کافى جلد 2 باب الغیبة و البهت حدیث 7.»rn- روزی یکی از اصحاب به دیگری گفت: فلان شخص بسیار پرخواب است. حضرت فرمود: گوشت برادر خود را خوردی.rn- البته غیبت منحصر به زبان نیست، بلکه هر نوعی که نقصی از غیر را بفهماند غیبت است، خواه به قول باشد، یا فعل، یا اشاره یا رمز یا نوشتن. rn- زنی بر عایشه وارد شد چون بیرون رفت عایشه با دست خود اشاره کرد که کوتاه است. حضرت فرمود: که غیبت او را کردی. «فرقی نیست در حرمت غیبت، میان کنایه و تصریح؛ بلکه بسا باشد که کنایه بدتر است.»rnامام صادق (ع) ریشه های غیبت را این گونه بر می شمارد: rn-هم رنگی با دیگران؛ یعنى عده اى مشغول غیبت باشند و ما به هر دلیلى آنان را کمک مى کنیم. rn-. سوئ ظن و بدگمانی، rn-حسد و بدخواهی، rn- مسخره کردن (میزان الحکمه، ج 7، ص 348، روایت 15229 )rnروزى پیامبر ص با صداى بلند خطبه خواند و فریاد زد: یا معشر من آمن بلسانه و لم یؤمن بقلبه! لا تغتابوا المسلمین، و لا تتبعوا عوراتهم، فانه من تتبع عورة اخیه تتبع اللَّه عورته، و من تتبع اللَّه عورته یفضحه فى جوف بیته!؟ اى گروهى که به زبان ایمان آورده اید و نه با قلب! غیبت مسلمانان نکنید، و از عیوب پنهانى آنها جستجو ننمائید، زیرا کسى که در امور پنهانى برادر دینى خود جستجو کند خداوند اسرار او را فاش مى سازد، و در دل خانه اش رسوایش مى کند! rnامام صادق ع مى فرماید:من روى على مؤمن روایة یرید بها شینه، و هدم مروته، لیسقط من اعین الناس، اخرجه اللَّه من ولایته الى ولایة الشیطان، فلا یقبله الشیطان!: کسى که به منظور عیبجویى و آبروریزى مؤمنى سخنى نقل کند تا او را از نظر مردم بیندازد، خداوند او را از ولایت خودش بیرون کرده، به سوى ولایت شیطان مى فرستد، و اما شیطان هم او را نمى پذیرد! ( وسائل الشیعه جلد 8 باب 157 حدیث 2 صفحه 608)rnتمام این تاکیدات و عبارات تکان دهنده به خاطر اهمیت فوق العاده اى است که اسلام براى حفظ آبرو، و حیثیت اجتماعى مؤمنان قائل است، و نیز به خاطر تاثیر مخربى است که غیبت در وحدت جامعه، و اعتماد متقابل و پیوند دلها دارد، و از آن بدتر اینکه غیبت عاملى است براى دامن زدن به آتش کینه و عداوت و دشمنى و نفاق و ترویج بدبینی ها در سطح اجتماع، چرا که وقتى عیوب پنهانى مردم از طریق غیبت آشکار شود اهمیت و عظمت گناه از میان مى رود و آلودگى به آن آسان مى شود.rnدرپایان بحث، خوب است که وظیفه خودرا دربرابر شنیدن غیبت متذکرشویم : rn- در مورد شنیدن غیبت باید غیبت کننده را از این کار منع کنیم و تا حد ممکن از خوبی و نقاط قوت غیبت شونده بیان کنیم و اگر ممکن نشد باید محل را ترک کنیم . rn- اگر به هر دلیل نتوانستید محلی را که در آن گناهی مانند غیبت انجام می شود ترک کنید باید به غیبت گوش ندهید .rn– شنیدن غیبت نیز مانند غیبت کردن حرام است. و در صورتی که انسان با میل و اختیار به غیبت گوش کند. این کار باعث تشویق غیبت کننده نیز می شود.rnبراى مطالعه بیشتر ر. ک: rn1- معراج السعاده، مرحوم نراقى rn2- قلب سلیم، شهید دستغیب rn3- گناهان کبیره، شهید دستغیب rn4- چهل حدیث حضرت امام (رحمه الله )