پاسخ: از جمله مسائلى که ثابت مى کند داستان مهدویت وظهور یک مصلح غیبى از موضوعات مسلمى بوده که مسلمانان بدان اعتراف داشته اند این است که عده اى در طول تاریخ خود را به عنوان مهدى موعود قالب مى کردند. وعده اى هم اگر چه خودشان ادعایى نداشته اند، لیکن گروهى از عوام، از روى نادانى وشدت گرفتارى ویا از روى غرض، آنها را مهدى موعود پنداشته ومهدویت را در واقع به ایشان تحمیل مى نمودند.

حال مى پردازیم به ذکر اسامى مهدى هاى باطل ودروغین در طول تاریخ:

1- ابو اسحق ابو عبیده ثقفى، که به نام خونخواهى حسین به کمک ابراهیم بن اشتر قیام نمود ومحمد حنفیه را که چهارمین فرزند حضرت على (علیه السلام) بود (متولد سال 16 ومتوفى سال 81) در قبه زمزم، که محبس ابن زبیر بوده، نجات داده وپس از او، مدعى مهدویت شد ومحمد حنفیه را امام مى دانست چندین مسلک پس از فوت محمد حنفیه پدیدار گشت تا بالنتیجه در سال 67 به دست مصعب بن زبیر کشته شد. شهرستانى نوشته او کیسانى مذهب بوده پس از آن زبیرى وسپس شیعه گردید.

2- فردوسى مى گوید: پس از آنکه کیخسرو جهان را از دشمن پاک ساخت، روى به عبادت آورد واز خداوند درخواست کرد که او را از زمین برگیرد. آنگاه جهان را به لهراسب داده وخود با افسران ارشد به جانب کوه روان شد. پیروانش او را زنده مى دانند که روزى قیام کند وظهور نماید. آنگاه فردوسى فرماید:

خردمند از این کار خندان شود

که زنده کسى پیش یزدان شود

3- پیروان محمد حنفیه، که از میان آنان دین مزدکیه، حارثیه، هاشمیه، خرمیه وکیسانیه پیدا شده وبه خرافاتى معتقدند در مروج الذهب مسعودى وابن خلکان وملل ونحل شهرستانى ص 112 داستان آنها مسطور است.

4- ابو الحسن زید بن على (علیه السلام)، که از بزرگان حکما بوده، خلفاى اموى را به حق نمى دانست؛ لذا بر خلاف آنها قیام نموده وبه طرف کوفه روان گردید. چهار هزار تن گرد او جمع شدند وبا حاکم عراق که در آن هنگام یوسف بن عمر بود به جنگ برخاست، او را کشته وبدنش را دفن کردند. هشام گفت تا جسد زید را بیرون آورده برهنه مصلوب سازند وچنین کردند. پس از آنکه هشام مرد، ولید بن عبد الملک دستور داد تا جسد زید را که سالها به دار مانده بود آتش زدند وخاکسترش را به باد دادند.

این واقعه را در سال 121 وبعضى 122 هجرى نوشته اند.

پیروان زید، اطراف یحیى وفرزندش را گرفته ویحیى در خراسان قیام کرده ودر جوزجان کشته شد. آنگاه پیروانش به فرق مختلفه تقسیم شدند که از آن جمله اند: رافضیه وزیدیه مشهورترین آنها هستند که قائل به مهدویت ومنتظر ظهور زید مى باشند.

5- ابو العباس سفاح، پس از فوت محمد حنفیه، با ابو هاشم در سال 98 ملاقات کرد وچون هاشم فرزندى نداشت، گفت امر خلافت با محمد بن عباس است وپس از او پسرش ابراهیم وصیت نمود واو مردى شجاع ودلیر بوده ومردم با او در کوفه سال 104 بیعت کردند واو را به مسجد آوردند خطبه به نام او خواندند وبا او نماز گذاردند واو را به مهدویت ستودند.

6- ابو مسلم امین آل محمد، معروف به ابو مسلم خراسانى، از مردان شجاع، دلیر وکاردان ومنشأش کوفه بود. داعیان عباس او را به سال 127 دیدند وپسندیدند وابو العباس او را (سیاه پوش) مى گفتند. او در جنگ با سفاح در سال 137 کشته شد وتاریخ مفصل او را اکثر مورخین در نقل خلافت امویان به عباسیان نوشته اند.

7- ابن مقنع، نقابدار خراسان هشام بن حکیم که پدرش از مردم بلخ بود وچون مقنعه اى از زربفت بر روى منحوس خود مى انداخت وى را مقنع مى گفتند. از یک چشم نابینا بود، در تمام علوم غریبه از شعبده، نیرنجات، طلسمات وکیمیا مهارت کامل داشت. در سال 140 وزارت عبد الجبار امیر خراسان را گرفت وبعد در مرو بساط پیامبرى گسترد وتا سال 163 چهارده سال به عیش وعشرت پرداخت وداعیان او به اطراف رفته، او را تبلیغ مى نمودند؛ آخر الامر خود را در تنور پر آتشى چنان سوزاند که اثرى از وى نماند. پیروانش او را زنده مى دانند وگویند به آسمان عروج کرده روزى ظهور مى نماید.

8- ابو محمد عبد الله مهدى، در آفریقا، که با یهود سازش داشت ودر بدایت امر زاهد وپرهیزکار بود. این مهدى معاصر با مکتفى عباسى بود، وى جنگهاى بسیار کرد ودر سال 280 داعیان خود را به مغرب فرستاد وچون به یمن رفت دعوى مهدویت نمود ولقب (القائم) به خود گرفت وسکه حجة الله زد. در سال 297، در روز جمعه، خود را به نام مهدى خواند ولقب امیر المؤمنین بر خویش نهاد، ودر سال 344 وفات کرد. این مهدى در آفریقا کارش بالا گرفت وپیروانش بسیار گشتند.

9- حاکم بامر الله، که در سال 386 به خلافت رسید، در سن یازده سالگى همانند دیوانگان بود واحکام عجیبى صادر مى نمود؛ مثلا مدتى مردم را امر کرد بر در ودیوار مسجد ومعابد وخیابانها به خلفا وصحابه دشنام بنویسند، زمانى فرمان داد زنان حق ندارند از خانه بیرون آیند وبراى رفع احتیاجات آنان کالاى مورد نیاز را درب خانه ها ببرند وبا ظرفى دسته دار مانند بیل داخل خانه کنند، اگر مطابق میل زنان شد، به جاى آن وجهش را بگذارند. کفاشان را منع کرد دیگر کفش براى زنان ندوزند به این وسیله زنان 7 سال در زندان خانه بودند، بالاخره در حرکت از مصر به وسیله چهارپایى مفقود شد پس از مدتى لباس پاره خون آلود او را یافتند، پیروانش چنان گمان نمودند که به آسمان عروج کرده است. او در بدو امر دعوى مهدویت نمود وآخر الامر مدعى الوهیت گردید.

10- ابو عبد الله مغربى، متوفى به سال 524 که در مغرب اقصى در سال 522 دعوى مهدویت نمود وجنگهاى مهمى نمود وکارش بسیار بالا گرفت، تولدش 485 بود.

11- مهدى سودانى، تولدش در سال 1848 میلادى بود وقتلش در سال 1885 پس از جنگهاى بسیار دعوى مهدویت کرد، در سال 1881 در رشته تصوف در آمد، در سال 1881 قیام کرد وخرطوم را گرفت، کم کم تمام سودان را به تصرف آورد وچهار جانشین معین نمود.

12- عباس الریفى، از اهل ریف مغرب اقصى بوده بین سال 690 و700 در آن حدود دعوى مهدویت نمود وفتنه عظیمى بر پا کرد.

13- الرجل الجبلى، گویا نامش عبد الله بوده در جبل خروج کرد وقریب سه هزار نفر با او بیعت نمودند ومدعى مهدویت گردید، خروج وى در سال 717 بوده است.

14- توزرى مردى بود از اهل توزر از بلاد تونس در ایام دولت طائفه مدینیه، در مغرب خروج ودعوى مهدویت نمود ودر حصن وقلعه ماسا که از قلاع محکمه سوس اقصى است، متحصن گردیده وبالاخره او را مصامده به قتل رسانیدند. چنانکه شکیب ارسلان در تعالیق خود بر (المحاظرات) مى نویسد.

15- الرجل الطرابلسى، در نواحى طرابلس خروج نموده وناپلئون (بناپارت) بین دمنهور ورشید با او محاربه واو را به قتل رسانید: شکیب ارسلان.

16- السید محمد الجونپورى الهندى، ولادت او سنه 847، ودر سنه 910 بمرد. پدرش سید خان اویسى ومادرش بى بى اخا ملک بود. وى در سنه 901 دعوى مهدویت نمود وخلق کثیرى با او بیعت کردند از جمله سلطان حسین حاکم داناپور. تالیفاتى دارد از جمله شواهد الولایه، مطلع الولایه، تذکره الصالحین، بار امانت وغیره، که اینها را حقیر دیده ومطالعه کرده ام واز آنها معلوم مى شود که شیاد طرارى بوده است. الغرض طایفه جونپوریه تا امروز در سند وگجرات وبدلى زیاد وهمه معتقد به مهدویت سید محمد هستند وبعضى از محققین منکر سیادت او هستند.

17- سید محمد مشهدى، از اهالى مشهد مقدس بوده ودر زمان (فرخ سیر)، از سلاطین هند، ابتدا دعوى مهدویت نموده وفرخ سیر نیز با او بیعت نمود. سپس از نفوذ امر، پا به بالاتر گذارده مذهبى به نام (خفشانى) احداث نموده ودعوى وحى ونبوت کرد. وى کتبى تالیف نمود که حاوى الفاظ مهمله وبى معنى است. مشهورترین کتاب او (قوزه مقدسه) است که حقیر آن کتاب را دیده ام، بلکه از عقاید آن ظاهر مى شود که مدعى بوده من محسن سقط شده ومادرم حضرت صدیقه طاهره است. به هر حال نمازى ترتیب داد رو به جهات سته، یعنى چند کلمه رو به بالا وآسمان وچند کلمه نظر به زمین وزیر پا باید خواند. این جماعت را اعیادى است که اهم آنها (عید الجشن) مى باشد ودر روز هفتم ذى الحجه برگزار مى شود.

18- موسى کردى، مردى بود از اهالى کردستان، در زمان شاهخدا بنده دعوى مهدویت کرد وخدا بنده او را به قتل رساند.

19- ابو الکرم دارانى در بخارا خروج ودعوى مهدویت کرد وامر او قوت گرفت وامر به قتل تمام یهود ونصاراى بخارا کرد سپس تمام کشته شده واموال آنها به غارت ویغما رفت، وتبعه او تا 60000 رسید سپس جرماغون از ملوک مغول با او محاربه کرد وخود ابو الکرم واصحابش به قتل رسیدند مگر قلیلى از یارانش. او شعبده وبعضى از علوم غریبه را دارا بود.

20- شیخ علایى که در بادى امر نایب شیخ سلیم عارف بوده سپس پا فراتر گذاشته ودعوى مهدویت نمود. مسکن او شهر بیانه از بلاد هند بود ودر سال 955 وفات کرد.

21- عبد الله عجفى، روز جمعه 26 شهر صیام 1081، در مسجد الحرام دعوى مهدویت نموده وبه قتل رسید.

22- بنگالى، مردى بود از اهل بنگال هند در مسجد الحرام، که در ماه رجب 1203 دعوى مهدویت کرد وشریف مکه او را به قتل رسانید.

23- محمد بن احمد سودانى، 1299 دعوى مهدویت نمود وخدیو مصر او را به قتل رسانید. حال او در تواریخ مشهور ومعروف است.

24- شیخ سعید یمانى، ملقب به فقیه، 1256 در یمن دعوى مهدویت نمود وامام الهادى از ملوک وائمه یمن او را به قتل رسانید.

25- السید محمد بن على بن احمد الادریسى، در صیبا، به سال 1323 دعوى مهدویت نموده چنانچه شیخ عبد الواسع یمانى نوشته ولیکن آنچه از مطلعین شنیده ام آن است که او دعوى ننموده بلکه عوام معتقد به مهدویت او شدند.

26- الشیخ شمس الدین محمد الفریانى بن احمد المغربى، در سنه 824 در جبال حمیده در مغرب دعوى مهدویت نمود وفریانى منسوب به فریانه از بلاد مغرب است.

27- الشیخ المغربى، در سنه 950 دعوى مهدویت نموده شعرانى او را ملاقات ومکالماتى با او نموده چنانچه در لطائف خود مى نویسد.

28- الرجل المصرى، مردى بود از اهل مصر در زمان سلطنت الملک الکاول از ملوک ایوبیه خروج ودعوى مهدویت نمود. کاول او را به مراکش تبعید کرد ودر آنجا به قتل رسید وسرش را بر دروازه نصب نمودند.

29- محمد بن عبد الله، نفس زکیه وحدیث (اسمه اسمى واسم ابیه اسم ابى) را تابعین او جعل نمودند که بیانش در همین کتاب خواهد آمد.

30- محمد قرمانى، اسم اصلى او بابا اسحاق واز صوفیه بوده است، در زمان سلطان سلیمان قانونى از ملوک آل عثمان سنه 637 در اناطولى دعوى مهدویت نمود. وى قتل نفس وغارت اموال بسیار کرد وبر آن بلاد مسلط شد، تا آنکه کیخسرو امیر قونیه او را به قتل رسانید.

32- غلام احمد قادیانى، اخیرا خروج ودعوى مهدویت نمود، یعنى به تمام ملل عالم که منتظر کسى هستند، ادعا نمود من همان شخصى هستم که شما منتظر او هستید، وبه نصارا اظهار اینکه مسیح هستم، وبه یهود اظهار اینکه نبى آخر الزمانم، ویاران او بسیار گردید. وکتبى تألیف نموده که از جمله (حمامة البشرى) در امامت است که یکى از علماء بر آن نقدى نوشته است.

32- میرزا طاهر، مشهور به حکاک، اهل اصفهان واز تلامیذ وشاگردان حاج سید کاظم رشتى، رئیس شیخیه بوده، او ابتدا در اصفهان حکاکى مى کرد وبعد به تهران منتقل وبعد به اسلامبول شده ودر خط نسخ از یگانه هاى فن بوده است. در مسجد ایاصوفیه به شغل خطاطى وحکاکى اشتغال داشته است. او که در زمان ناصر الدین شاه وعبد الحمید عثمانى (سلطان ترکیه کنونى) مى زیسته، نامه اى به این دو نوشت وخود را معرفى نموده که من از طرف تمام انبیاء مبعوثم، وچون کار او بالا گرفت دعوى مهدویت کرد، وگویا او را در حدود سال 1300 مسموما کشته باشند، او تابعین بسیارى پیدا کرد که آنها را طاهریه نامید.

33- شیخ مهدى قزوینى، مقیم کربلا، واز اصحاب حاج سید کاظم رشتى، که دعوى مهدویت خود را پنهانى انجام مى داد به طورى که پس از وفات او معلوم شد وى تالیفاتى در این زمینه دارد.

34- سید محمد گجراتى هندى، از علما وعرفاى هند بوده ومعاصر با علامه حلى، وى مردى ادیب وعارف بود که در کجرات دعوى مهدویت نمود تا اینکه او را به قتل رساندند.

35- سید محمد همدانى، مقیم هند، واز شاگردان شیخ احمد احسایى رئیس شیخیه بوده است. در ابتداى ورود به هند فقط کلمات شیخیه را ترویج مى نمود وبعدها دعوى مهدویت کرد. در سال 1277 از دنیا رفت.

36- سید ولى الله اصفهانى، متولد هندوستان، شاگرد شیخ احمد احسایى، مقیم شهر بمبئى.

37- میرزا حسن همدانى، از شاگردان حاجى کریم خان، رئیس شیخیه بود. وى در ابتداى ورود به هند به ترویج کلمات وعقاید حاج کریم خان مشغول بود وبعدها دعوى مهدویت کرد.

38- غلامرضا شاه، معروف به مرکب ساز، که در سال 1340 وفات کرد. دیوان شعرى دارد که چندان در نظر اهل شعر ارزشمند نیست.

39- سید على شاه هندى، از عرفا ومرتاضین هند، که سالهاى متمادى در صحن مطهر حضرت امیر (علیه السلام) در حجره فوقانى بالاى درب طوسى، ساکن وخانقاه داشت وهمیشه سر وپا برهنه بود. وى بعد از دعوى مهدویت، عده اى مرید پیدا کرد، ظاهرا در سال 1342 وفات کرد.

40- هاشم شاه نور بخش، مقیم کشمیر. در سال 1205 وفات کرد.

41- شیخ عبد القدیر بخارایى، در سال 900 در بخارا دعوى مهدویت نمود وامیر بخارا او را به قتل رسانید.

42- میرزا بخلى، از اکابر علماى بلخ بوده که در سال 890 دعوى مهدویت کرد وبعد از مدتى به قتل رسید. از آثار او دیوان شعر وکتابى در فضایل اهل بیت علیهم السلام است.

43- ملا عرشى کاشانى، مقیم اصفهان که در سال 850 دعوى مهدویت، بلکه کم کم دعوى نبوت کرد وبالاخره در سال 880 کشته شد. در بعضى مجامع قلمى نوشته اند که جسد او را پس از قتل سوزاندند.

44- سید على موسوى، از سادات مشعشعى هویزه بود. وى که مقیم هندوستان بوده پس از دعوى مهدویت به قتل رسید.

45- میرزا مشتاق على شیرازى، در عصر کریم خان مى زیسته است. وى نیز دعوى مهدویت کرده وتالیفى در این خصوص دارد.

46- با یزید ترکمانى، مقیم فونیه ومعاصر سلطان سلیمان قانونى بوده است. او نیز دعوى مهدویت کرده وتألیفاتى در زمینه قرآن وغیره دارد که در نهایت به قتل رسید. (1)

البته پوشیده نیست که اشخاص دیگرى چون سید على محمد باب، میرزا یحیى ازل، حسینعلى عبدالبهاء ویوسف خواجه نیز ادعاى مهدویت کردند ومشروح حال آنها در کتابهاى مربوطه بسیار آمده است، که در واقع سیاست خارجى استعمار آنها را تحریک نموده، وگرنه فرومایگى آنها مانند آفتاب آشکار شد.

ونیز امام صادق (علیه السلام) فرزندى داشت به نام (اسماعیل) که فرقه اسماعیلیه منسوب به اوست. این فرقه او را مهدى موعود دانسته ومعتقدند که از دنیا نرفته است. در صورتى که امام صادق (علیه السلام) بعد از وفات اسماعیل جنازه او را براى جلوگیرى از همین مساله به عده اى از مردم نشان داده بود.

پی نوشته :

1- ادیان ومهدویت، محمد بهشتى، ص 71، با تصرف در الفاظ