از نظر معنای لغوی، واژه «مخلِص»، اسم فاعل از باب افعال، از مصدر اخلاص، و به معنی – خالص کننده – است. و کلمه «مخلَص»، اسم مفعول از باب افعال،‌ از همان مصدر به معنای – خالص شده – می باشد. دقت و بررسی در آیات قرآن نشان می دهد که واژة مخلِص، بیشتر در مواردی به کار رفته است، که انسان در مراحل نخستین تکامل، و در حال خودسازی بوده است؛‌ و هنوز به تکامل لازم نرسیده است. چنان که قرآن می فرماید : «فَاِذارَکِبوا فی الفُلکِ دَعَوُا ا… مُخلِصینَ لَهُ الدینَ – هنگامی که بر کشتی سوار می شوند خدا را با اخلاص می‌خوانند. عنکبوت آیه 65 ». «فَاعبُدا… مخلِصاً لَهُ الدین – پس خدا را پرستش کن و دین خود را برای او خالص گردان. زمر آیه 2».در قرآن کریم «مخلَص» به کسی گفته می شود، که بعد از مدتی جهاد با نفس، و طی مراحل معرفت و ایمان (چنانچه گذشت)، به تعالی می‌رسد و از نفوذ وسوسه های شیاطین، مصونیّت پیدا می کند. و این مقامی است با عظمت، که توأم با بیمه الهی از لغزشها و انحرافهاست. مقام و منزلت کسانی است که در جهاد اکبر(مبارزه با خواهشهای نفسانی)، پیروز گشته، آنگاه دست لطف پروردگار،‌ مقام ناخالصی ها را از وجود شان بر می چیند؛ و در کوره حوادث، آنچنان ذوب می شوند،‌که جز طلای معرفت خالص، در آنها چیزی نماند. و شیطان به اعتراف خودش، قدرت بر گمراه کردن این گروه ندارد. «قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَاُغْویَنَّهُمْ اَجْمَعین، اِلّا عِبادَکَ مِنْهُمُ المُخْلَصینَ – ابلیس گفت :سوگند به عزتت، همه آنها را گمراه می‌کنم، مگر بندگان مخلَصت را. ص / آیه83».علامه طباطبائی در این باره چنین می گوید :بندگان مخلَص، به حکم مقام بندگی و عبودیت خود در برابر ذات اقدس الهی، خود را مالک چیزی نمی دانند، جزآنچه خدای رحمان می خواهد، اراده نمی کنند. و جز آنچه او می طلبد، انجام نمی دهند. به حکم مخلَص بودن، خداوند آنان را برای خویش برگزید. و آنان نیز تعلّق خاطری به غیر ذات پاک خداوند، ندارند. زرق و برق دنیا و پاداشهای اخروی، دل آنها را مشغول نمی کند، و در دل آنها چیزی جز خدا نیست. به جهت داشتن چنین ویژگیهایی، لذت و موهبت و نعمت و روزیشان در سرای آخرت، غیر از آن چیزی است که دیگران دارند. قرآن دربارة این افراد می فرماید :«اولئِکَ لَهُم رزقٌ مَعلُومُ – آنها روزی خاصّ و ویژه ای دارند. صافات/ آیه41». و بهره ای که آنها در بهشت دارند، شباهتی به بهره‌های دیگر بهشتیان ندارد. لذات و مواهبی که مخلَصین از آن بهره مندند، لذات معنوی و روحانی است که تا کسی درک نکند و نچشد، نمی داند که چیست.)( تفسیر المیزان علامه طباطبایی،جلد17،ص141).