پاسخ:
در این
رابطه به مطالب زیر توجه کنید..
آیات را
در چند گروه زیر می توان ذکر کرد:
یکم. آیاتى که حق حکومت، قانون گذارى، داورى و حکم رانى را منحصر به خدا مى داند؛ از
جمله:
1.
(إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ یَقُصُّ الْحَقَّ وَ هُوَ
خَیْرُ الْفاصِلِینَ) [1]
«حکم و داورى سزاوار نیست جز براى خدا؛ او حقیقت را بیان مى کند و بهترین فیصل
دهندگان است».
2.
(أَلا لَهُ الْحُکْمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبِینَ) [2]
«بدانید که حکم و داورى، مخصوص او است و او سریع ترین حسابگران است».

3.
(إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُوا
إِلاَّ إِیَّاهُ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا
یَعْلَمُونَ) [3]
«حکم نیست مگر از آن خداى، دستور داد که جز او را نپرستید؛ این همان دین استوار
است، ولى بیشتر مردم نمى دانند».
4.
(إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ
عَلَیْهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ) [4]
«حکم و فرمان، تنها از آن خدا است؛ بر او توکل کرده ام و همه متوکلان باید بر او
توکل کنند».
5.
(وَ هُوَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِی
الْأُولى  وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ) [5]
«و او خدایى است که معبودى جز او نیست؛ ستایش براى او است در این جهان و در جهان
دیگر. حاکمیت [نیز] از آن او است و همه شما به سوى او بازگردانده مى شوید».

6.
(وَ لا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ
هُوَ کُلُّ شَىْ ءٍ هالِکٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ
تُرْجَعُونَ) [6]
«معبود دیگرى را با خدا مخوان که هیچ معبودى جز او نیست؛ همه چیز جز ذات [پاک ] او
فانى مى شود؛ حاکمیت تنها از آن او است و همه به سوى او بازگردانده مى شوید».

  دوّم. آیاتى که رهبرى و امامت را پیمانى الهى به حساب مى آورد؛ از جمله:

(وَ إِذِ ابْتَلى  إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ
فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّى جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِى
قالَ لا یَنالُ عَهْدِى الظَّالِمِینَ) [7]
«[به خاطر آورید] هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود و او به
خوبى از عهده این آزمایش ها برآمد؛ خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشواى
مردم قرار دادم؛ ابراهیم عرض کرد: از دودمان من [نیز امامانى قرار بده ]، خداوند
فرمود: پیمان من، به ستمکاران نمى رسد [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و
معصوم باشند، شایسته این مقام اند]».
 
سوّم. آیاتى که حکم و قانون الهى را برترین مى شمرد؛ از جمله:
1.
(وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُکْماً لِقَوْمٍ
یُوقِنُونَ) [8]
«و براى مردمى که یقین دارند، حکم چه کسى از خدا بهتر است؟»
2.
(أَلَیْسَ اللَّهُ بِأَحْکَمِ الْحاکِمِینَ) [9]
«آیا خداوند بهترین حکم کنندگان نیست؟!»
3.
(وَ إِنْ کانَ طائِفَةٌ مِنْکُمْ آمَنُوا بِالَّذِى
أُرْسِلْتُ بِهِ وَ طائِفَةٌ لَمْ یُؤْمِنُوا فَاصْبِرُوا حَتّى  یَحْکُمَ
اللَّهُ بَیْنَنا وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ) [10]
«و اگر گروهى از شما به آنچه من بدان فرستاده شده ام ایمان آورده و گروه دیگر ایمان
نیاورده اند، صبر کنید تا خدا میان ما داورى کند [که ] او بهترین داوران است».
4.
(وَ اتَّبِعْ ما یُوحى  إِلَیْکَ وَ اصْبِرْ حَتّى 
یَحْکُمَ اللَّهُ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ) [11]
«و از آنچه بر تو وحى مى شود پیروى کن و شکیبا باش تا خدا داورى کند، و او بهترین
داوران است».
 

چهارم. آیاتى که مرجع داورى در اختلافات را خداوند قرار مى دهد؛ از جمله:

1.
(إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِى بَیْنَهُمْ بِحُکْمِهِ وَ هُوَ
الْعَزِیزُ الْعَلِیمُ) [12]
«در حقیقت، پروردگار تو طبق حکم خود، میان آنان داورى مى کند، و او است شکست ناپذیر
دانا».
2.
(وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِنْ شَىْ ءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى
اللَّهِ ذلِکُمُ اللَّهُ رَبِّى عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ) [13]
«و درباره هر چیزى [که] اختلاف پیدا کردید، داوریش با خدا است. چنین خدایى پروردگار
من است؛ بر او توکل کردم و به سوى او بازمى گردم».
3.
(أَ فَغَیْرَ اللَّهِ أَبْتَغِى حَکَماً وَ هُوَ الَّذِى
أَنْزَلَ إِلَیْکُمُ الْکِتابَ مُفَصَّلاً وَ الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ
یَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ
الْمُمْتَرِینَ) [14]
«پس آیا داورى جز خدا جویم؟ با اینکه او است که این کتاب را به تفصیل به سوى شما
نازل کرده است. و کسانى که کتاب [آسمانى ]بدیشان داده ایم، مى دانند که آن از جانب
پروردگارت به حق فرو فرستاده شده است. پس تو از تردیدکنندگان مباش».

 
پنجم. آیاتى که هرگونه حکم و داورى نامبتنى بر قوانین الهى را کفر و فسق و ظلم معرفى مى
کند:
1.
(وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ
هُمُ الْکافِرُونَ) [15]
«کسانى که به موجب آنچه خدا نازل کرده، داورى نکرده اند، آنان خود کافرانند».
2.
(وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ
هُمُ الظَّالِمُونَ) [16]
«کسانى که به موجب آنچه خدا نازل کرده، داورى نکرده اند، آنان خود ستمگرانند».
3.
(وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ
هُمُ الْفاسِقُونَ) [17]
«کسانى که به آنچه خدا نازل کرده، حکم نکنند، آنان خود فاسقانند».

 
ششم.
آیاتى که تحاکم، پیروى و پذیرش سلطه گروه هاى زیر را به دلالت مطابقى یا التزامى
نفى مى کند:
الف. طاغوت:
1.
(یُرِیدُونَ أَنْ یَتَحاکَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ
أُمِرُوا أَنْ یَکْفُرُوا بِهِ) [18]
«بر آنند که داورى نزد طاغوت برند در حالى که امر شده اند که به آن کفر ورزند».
2.
(اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ
الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ
یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ
فِیها خالِدُونَ) [19]
«خداوند، ولىّ و سرپرست کسانى است که ایمان آورده اند؛ آنها را از ظلمت ها، به سوى
نور بیرون مى برد. [اما] کسانى که کافر شدند، اولیاى آنان طاغوت هستند؛ که آنها را
از نور، به سوى ظلمت ها بیرون مى برند؛ آنان اهل آتش اند و همیشه در آن خواهند
ماند».
ب. کافران:
1.
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً
مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ یَرُدُّوکُمْ بَعْدَ إِیمانِکُمْ کافِرِینَ) [20]
«اى کسانى که ایمان آورده اید! اگر از گروهى از اهل کتاب اطاعت کنید، شما را پس از
ایمان، به کفر بازمى گردانند».
2.
(وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً) [21]
«و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان سلطه و چیرگى نداده است».
3.
(لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ
دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِى شَىْ ءٍ
إِلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى
اللَّهِ الْمَصِیرُ) [22]
«افراد باایمان نباید به جاى مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند؛ و
هر کس چنین کند، هیچ رابطه اى با خدا ندارد [و پیوند او به کلى از خدا گسسته مى
شود]؛ مگر اینکه از آنان بپرهیزید [و به جهت هدف هاى مهم ترى تقیه کنید ]خداوند شما
را از [نافرمانى ] خود، برحذر مى دارد؛ و بازگشت [شما] به سوى خدا است».
4.
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ
وَ النَّصارى  أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ
مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِى الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ) [23]
 و … . «اى کسانى که ایمان آورده اید! یهود و نصارا را ولىّ [و دوست و تکیه گاه
خود ]انتخاب نکنید! آنان اولیاى یکدیگرند؛ و کسانى که از شما با آنان دوستى کنند،
از آنان هستند. خداوند، جمعیت ستمکار را هدایت نمى کند».
ج. فاسقان:

(أَ فَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا
یَسْتَوُونَ) [24]
«آیا کسى که با ایمان باشد، همچون کسى است که فاسق است؟! نه، هرگز این دو برابر
نیستند».
د. ظالمان:

(
وَلا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ
النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لاتُنْصَرُونَ) [25]
«و بر ظالمان تکیه نکنید، که موجب مى شود آتش شما را فرا گیرد؛ و در آن حال، هیچ
ولى و سرپرستى جز خدا نخواهید داشت و یارى نمى شوید!»
ه – و. گنهکاران و ناسپاسان:

(فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ اثِماً
أَوْ کَفُوراً) [26]
«در حکم پروردگارت شکیبایى کن و گناهکاران و ناسپاسان ایشان را پیروى مکن».

ز. نابخردان:

(وَلا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتِى جَعَلَ
اللَّهُ لَکُمْ قِیاماً) [27]
«اموال خود را، که خداوند وسیله قوام زندگى شما قرار داده، به دست سفیهان نسپارید».

ح ، ط. اسراف پیشگان و فسادگران:

(وَ لا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ الَّذِینَ
یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَ لا یُصْلِحُونَ) [28]
«و فرمان مسرفان را اطاعت نکنید! همان ها که در زمین فساد مى کنند و اصلاح نمى
کنند».
ى ، ک. غافلان و هواپرستان:

(وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ
اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً) [29]
«و از آن کس که قلبش را از یاد خود غافل ساخته ایم و از هوس خود پیروى کرده و
[اساس] کارش بر زیاده روى است، اطاعت مکن».
ل. کسانى که عمل زشت خود را نیکو مى پندارند:

(أَفَمَنْ کانَ عَلى  بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ کَمَنْ
زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ) [30]
«آیا کسى که بر حجتى از جانب پروردگار خویش است، چون کسى است که بدى کردارش براى او
زیبا جلوه داده شده و هوس هاى خود را پیروى کرده اند؟»
م. جاهلان:

(قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا
یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ) [31]
«آیا کسانى که مى دانند با کسانى که نمى دانند، یکسانند؟! تنها خردمندان متذکر مى
شوند». هفتم. آیاتى که به حکمرانى و داورى بر اساس احکام الهى حکم مى کند، مانند:
(فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا
تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ عَمَّا جاءَکَ مِنَ الْحَقِّ) [32]
«برایشان بر اساس آنچه خدا نازل کرده، حکم بران و در برابر آنچه از حق بر تو نازل
گشته، از خواسته هاى آنان پیروى مکن».
 
هفتم.
آیاتى که هرگونه ولایت پذیرى غیر الهى را نفى مى کند:
(اتَّبِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ وَ لا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ
أَوْلِیاءَ قَلِیلاً ما تَذَکَّرُونَ) [33]
«از چیزى که از طرف پروردگارتان بر شما نازل شده، پیروى کنید و از اولیا و سرپرستان
دیگر جز او، پیروى نکنید، اما کمتر متذکر مى شوید!»
 
دسته دو. آیاتى است که نص خاصى در رهبرى پیامبر(صلی الله علیه و آله) و یا برخى از
دیگر اولیاى دین است، از جمله:
1.
(قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ … ) [34]
«بگو از خدا و از پیامبر فرمان برید … »
2.
(وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطِیعُوا
الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ) [35]
«و نماز بپا دارید و زکات بپردازید و از پیامبر فرمان برید تا مورد رحمت قرار
گیرید». از این قبیل است آیات دیگرى چون: محمد، آیه 33؛ تغابن، آیه 12؛ انفال، آیه
20.
 
دسته سه. آیاتى که حق مخالفت با حکم و داورى خدا و پیامبر را سلب مى کند؛ از جمله:
 1.
(إِنَّما کانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذا دُعُوا إِلَى
اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَنْ یَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا
وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) [36]
«سخن مؤمنان، هنگامى که به سوى خدا و رسولش دعوت شوند تا میان آنان داورى کند؛ تنها
این است که مى گویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم» و اینها همان رستگاران واقعى اند».

2.
(قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ
تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَیْهِ ما حُمِّلَ وَ عَلَیْکُمْ ما حُمِّلْتُمْ) [37]
«بگو: خدا را اطاعت کنید، و از پیامبرش فرمان برید و اگر سرپیچى نمایید، پیامبر
مسئول اعمال خویش است و شما مسئول اعمال خود».
3.
(وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطِیعُوا
الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ) [38]
« و نماز را برپا دارید، و زکات را بدهید، و رسول [خدا] را اطاعت کنید تا مشمول
رحمت [او] شوید ».
4.
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ
أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ) [39]
«اى کسانى که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول [خدا] را و
اعمال خود را باطل نسازید».
5.
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ
رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ) [40]
«اى کسانى که ایمان آورده اید! خدا و پیامبرش را اطاعت کنید و سرپیچى ننمایید در
حالى که [سخنان او را] مى شنوید».
6.
(وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ
وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ
یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبِیناً) [41]
«و هیچ مرد و زن مؤمنى را نرسد که چون خدا و فرستاده اش به کارى فرمان دهند، براى
آنان در کارشان اختیارى باشد؛ و هرکس خدا و فرستاده اش را نافرمانى کند، قطعاً دچار
گمراهى آشکارى گردیده است».
 
دسته چهار. آیات و روایاتى است که اوصاف و شرایط کارگزاران و وظایف آنان را بیان مى
کند. وظایف ذکر شده در آنها، تنها با حکومت دینى و حاکمیت سیاستمداران دین باور،
دین شناس و معتقد به اجراى احکام الهى، سازگار است. این آیات – به دلالت مطابقى و
یا التزامى – شرایط زیر را براى رهبر لازم یا مفید مى داند:
1. قدرت
و توانایى  قرآن مجید درباره فلسفه اعطاى فرمانروایى به طالوت مى فرماید:
(إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی
الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ
عَلِیمٌ) [42]
«خدا او را بر شما برترى بخشیده و در دانش و نیرو فزونى بخشیده است. خداوند پادشاهى
خود را به هر که خواهد مى دهد، و خداوند گشایش گر و دانا است».
2. امانت
دارى و تعهد: حضرت یوسف براى پذیرش خزانه دارى – که مسئولیتى حکومتى است – خود را
با وصف دانا و امین بودن معرفى کرد: (قالَ اجْعَلْنِى
عَلى  خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفِیظٌ عَلِیمٌ) [43]
«مرا بر خزانه هاى این سرزمین بگمار که من نگاهبان (امین) و دانایم».

3. علم :
بر این مسأله آیات ذکر شده بالا دلالت دارند.
4. عدالت
پیشگى : قرآن مجید در این باره به نحو استفهام انکارى مى فرماید:
( … هَلْ یَسْتَوِى هُوَ وَ مَنْ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ
هُوَ عَلى  صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ) [44]
«… آیا آنکه به عدالت فرمان مى دهد و بر صراط مستقیم قرار دارد و او [غیرعادل و
هدایت نایافته] برابرند؟»؛ یعنى، هرگز چنین نیست و لاجرم پیروى از غیرعادل و کژروان
جایز نیست.
5. بودن
در صراط مستقیم : بر این مطلب آیه پیشین گواهى مى دهد.
6. بصیرت
و پیروى از وحى: (قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الْأَعْمى  وَ
الْبَصِیرُ أَ فَلا تَتَفَکَّرُونَ) [45]
«بگو: آیا نابینا و بینا مساوى اند؟! پس چرا نمى اندیشید؟!»
7. هدایت
یافتگى و هدایت گرى : (أَ فَمَنْ یَهْدِى إِلَى الْحَقِّ
أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّى إِلاَّ أَنْ یُهْدى  فَما لَکُمْ
کَیْفَ تَحْکُمُونَ) [46]
«آیا کسى که هدایت به سوى حق مى کند، براى پیروى شایسته تر است، یا آن کس که خود
هدایت نمى شود مگر هدایتش کنند؟ شما را چه مى شود، چگونه داورى مى کنید؟!»

8. ایمان
: (أَ فَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا
یَسْتَوُونَ) [47]
«آیا آنکه ایمان آورده است همچون کسى است که فاسق است؟! نه، هرگز این دو برابر
نیستند». این آیه داراى استفهام انکارى است و با نفى یکسان انگارى، اولویت انسان
مؤمن را در جهات مختلف – از جمله در مسأله زمامدارى – تثبیت مى کند.

دسته پنج. بخش دیگر از دلایل، وجود احکام اجتماعى اسلام است که اجراى آنها، بدون تأسیس
حکومت دینى ممکن نیست. این بخش از احکام بسیار گسترده و چندین برابر احکام عبادى
فردى است.[48]

در پایان
گفتنى است: عالمان دینى براى لزوم و ضرورت حکومت دینى، به ادله اربعه (کتاب، سنت،
اجماع و عقل) استناد کرده اند. با توجه به آنچه گذشت، ضرورت وجود حکومت دینى در
جامعه اسلامى و در عصر غیبت، مورد اتفاق مسلمانان شیعه و سنى است.

 

 

پی نوشت ها:

[1] .
انعام (6)، آیه 57.

[2] .
همان، آیه 62.

[3]
. یوسف (12)، آیه 40

[4]
. همان، آیه 67.

[5]
. قصص (28)، آیه 70.

[6]
. همان، آیه 88.

[7]
. بقره (2)، آیه 124.

[8]
. مائده (5)، آیه 50.

[9]
. تین (95)، آیه 8.

[10]
. اعراف (7)، آیه 87.

[11]
. یونس (10)، آیه 109.

[12]
. نمل (27)، آیه 78.

[13]
. شورى (42)، آیه 10.

[14]
. انعام (6)، آیه 114.

[15]
. مائده (5)، آیه 44.

[16]
. همان، آیه 45.

[17]
. همان، آیه 47.

[18]
. نساء (4)، آیه 60.

[19]
. بقره (2)، آیه 257.

[20]
. آل عمران (3)، آیه 100.

[21]
. نساء (4)، آیه 141.

[22]
. آل عمران (3)، آیه 28.

[23]
. مائده (5)، آیه 51

[24]
. سجده (32)، آیه 18.

[25]
. همان، آیه 113.

[26]
. انسان (76)، آیه 24.

[27]
. نساء (4)، آیه 5.

[28]
. شعراء (26)، آیه 151 و 152.

[29]
. کهف (18)، آیه 28.

[30]
. محمد (47)، آیه 14.

[31]
. زمر (39)، آیه 9.

[32]
. مائده (5)، آیه 116.

[33]
. اعراف (7)، آیه 3.

[34]
. نور (24)، آیه 54.

[35]
. همان، آیه 56.

[36]
. همان، آیه 51.

[37]
. همان، آیه 54

[38]
. همان، آیه 56.

[39]
. محمد (47)، آیه 33.

[40]
. انفال (8)، آیه 20.

[41]
. احزاب (33)، آیه 36.

[42]
. بقره (2)، آیه 247.

[43]
. یوسف (12)، آیه 55.

[44]
. نحل (16)، آیه 76.

[45]
. انعام (6)، آیه 50.

[46]
. یونس (10)، آیه 35.

[47]
. سجده (32)، آیه 18.

[48]
. براى آگاهى بیشتر ر. ک: سبحانى، جعفر، معالم الحکومة
الاسلامیة. قدردان قراملکى، محمدحسن، تقابل مشى ائمه با سکولاریسم، مجله
معرفت، ش 19.