دانشجوی گرامی ابتدا از اینکه بار دیگر این مرکز را به منظور دریافت پاسخ سوالات خویش انتخاب کرده اید از شما سپاسگذاریم.در صورتی که بخواهیم در باره مذاکراتی که در ژنو میان جمهوری اسلامی ایران و گروه 5+1 صورت گرفت تحلیل درستی انجام دهیم لازم است نهایت دقت را به عمل آوریم.در حال حاضر در فضای عمومی کشور برخی با ذوق زدگی تمام از پیروزی نهایی تیم مذاکره کننده سخن می گویند و در مقابل برخی دیگر با استناد به نقض عهد های آمریکایی ها که تنها از یک ساعت پس از پایان توافق در سخنان وزیر خاجه و رئیس جمهور آمریکا انعکاس یافت و نیز مفاد برخی بندهای موافقت نامه معتقد هستند که این مذاکرات توفیقی نداشته است . اما واقعیت این است که اگر نگاهی واقع بینانه به ماجرا داشته باشیم باید بگوییم که این توافق نه پیروزی مطلق است و نه شکست مطلق . بلکه در این موافقت نامه هم پیروزی نهفته است و هم مواردی وجود دارد که در صورتی که تدبیری در آینده برای آن اندیشیده نشود می تواند منجر به یک توقف و عقب گرد شود .

در این میان مهم ترین اتفاقات مثبتی که در این توافق نامه رخ داده است عبارت است از اینکه :

1 – تفاهم در شرایطی به دست آمد که بر خلاف موافقت نامه سعد آباد جمهوری اسلامی ایران زیر بار تعطیلی کامل تاسیسات هسته ای خود نرفت و صرفا فعالیت برخی مراکز هسته ای محدود شد و این یعنی ادامه کار بسیاری از مراکز هسته ای و به ویژه در بخش تحقیق و توسعه هسته ای .

2 – در این توافق اصل غنی سازی مورد پذیرش کشورهای 5+1 قرار گرفت که تاکیدی بود بر حق جمهوری اسلامی ایران بر غنی سازی . این در حالی است که در موافقت نامه های سابق کوچکترین حقی برای غنی سازی کشورمان به رسمیت شناخته نمی شد . شایان ذکر است حق غنی سازی چیزی نیست که لزومی داشته باشد که کشوری آن را به رسمیت بشناسد بلکه کشور ما بر اساس مفاد معاهده منع سلاح های کشتار جمعی (NPT)به ویژه بند 4 این معاهده این حق را دارا بوده و پذیرش فعالیت غنی سازی ایران در واقع تاکیدی بر این حق بوده است و نه اینکه این کشور ها چنین حقی را به کشور ما داده باشند . بنابر این رسیدن به توافق به همراه امکان غنی سازی (هر چند با محدودیت هایی همراه باشد) یک گام مثبت و موفقیت برای کشور ما می باشد که می تواند در مذاکرات آینده و نیز برخی منازعات مطرح آینده دارای ثمرات حقوقی باشد .

3 – بر اساس این تفاهم نامه با ایستادگی مقامات مذاکره کننده هیچ اورانیومی از کشور خارج نخواهد شد که با توجه به نقشه های دشمنان برای خالی کردن دست کشورمان از این محصول مهم مورد نیاز انرژی هسته ای ، یک موفقیت برای ما به حساب می آید .

4 – کاهش برخی تحریم ها و توقف روند تحریم های ظالمانه و غیر قانونی یک یا چند جانبه به نوبه خود باعث سرخوردگی بدخواهان و دشمنان نظام اسلامی خواهد شد که با کمال تاسف در روند تحریم ها به شدت فعال بودند و آزاد شدن برخی سرمایه های بلوکه شدن کشور مان و تسهیل در مبادلات اقتصادی با کشورهای دنیا مجال تحرک اقتصادی بیشتر و راحت تری را در جهان برای کشورمان فراهم خواهد کرد .

5 – اصل این مذاکرات و اهتمام ویژه ای که کشورهای 5+1 بدان داشتند به طوری که حتی وزرای خارجه خود را در آن وارد نمودند حاکی از عزت و قدرت جمهوری اسلامی ایران بود که باعث شده بود تا همان کشورهایی که همواره مدعی بودند همه گزینه های از جمله گزینه نظامی را روی میز دارند و ایران را تلویحا به جنگ تهدید می کردند ، از سر ناچاری و استیصال راه مذاکره را به منظور برون رفت از مشکل خود با ایران برگزینند که این مساله یک پیروزی بزرگ برای کشور ما بود . چرا که آمریکایی ها اثبات کرده اند که جز با یک کشور قدرتمند از در مذاکره وارد نمی شوند و اگر کوچکترین ضعفی در کشور ما احساس می کردند در کاربرد نیروی نظامی هیچ درنگی نمی کردند .

با وجود این موفقیت ها ، ابهام هایی هم در این تفاهم نامه وجود دارد که باعث می شود سخن گفتن از پیروزی نهایی فعلا زود باشد و با در نظر گرفتن آن نهایتا می توانیم از پیروزی اولیه سخن بگوییم و نه پیروزی نهایی و حتی آنچه مقام معظم رهبری نیز در پاسخ به نامه دکتر روحانی به عنوان موفقیت مطرح کردند و تقدیر و تشکری که کردند با توجه به همین پیروزی های اولیه ای بود که آقای دکتر روحانی در نامه خود به آنها اشاره کرده بودند . یکی از این ابهام ها موقت بودن تفاهم نامه مذکور می باشد که باعث می شود تا حتی اگر مفاد آن یک پیروزی برای کشور ما باشد ، این پیروزی خود به خود موقت باشد چرا که هیچ افقی در ورای شش ماه مذکور مشخص نیست و با توجه به برگشت پذیر بودن بند ها و احتمال بهانه جویی های غربی ها در عمل به تعهداتشان هر اتفاقی می تواند حتی در خلال این شش ماه ، اساس این تفاهم را به زیر سوال ببرد و روند آن را متوقف نماید . بنابر این می توان گفت اولا در خلال شش ماه آینده مشخص نیست که چه رفتاری از طرف غربی ها نسبت به تعهدات خود سر خواهد زد ؟ آیا همچون تفاهم نامه سعد آباد به جای عمل به تعهدات خود بر زیاده خواهی های خود خواهند افزود و یا اینکه به منظور جلب اعتماد ایرانیان ، مجبور به عمل به تعهدات خود خواهند شد ؟ ثانیا مشخص نیست که پس از شش ماه غربی ها نسبت به تعهدات خود چه رفتاری خواهند داشت ؟ آیا پس از شش ماه نیز حقوق ایران را قبول خواهند داشت و یا اینکه شرایط دیگری را برای کشور ما رقم خواهند زد و حتی فشارهای خود را به منظور تحمیل خواست های خود افزایش خواهند داد ؟!

ابهام دیگر در مورد وضعیت غنی سازی می باشد که مقدار بالاتر از بیست درصد آن متوقف می شود و مقدار 5 درصد آن نیز بسیار محدود می شود و مشخص نیست که نیاز های کشور ما به غنی سازی اورانیوم چگونه تامین خواهد شد ؟ به همین دلیل در نگاه اول شاید این مساله یک توقف در روند پیشرفت هسته ای کشور ما تلقی شود . اما اگر با نگاهی واقع بینانه به ماجرا نظری بیافکنیم باید بگوییم واقعیت این است که از آنجایی که ماهیت تفاهم نامه ژنو ، یک تفاهم نهایی نمی باشد بلکه یک تفاهم نامه با ماهیت راستی آزمایی و موقت آن هم به صورت معین شده و در حد شش ماه می باشد لذا توقف غنی سازی با چنین هدفی هیچ ایرادی ندارد و امکان تجدید نظر در آن در مذاکرات بعدی وجود دارد . در واقع آنچه جمهوری اسلامی ایران از محدودیت غنی سازی به دست می آورد یعنی از بین رفتن هر گونه زمینه بهانه جویی غربی ها و احیانا اثبات مجدد غیر قابل اعتماد بودن غرب ، در مقابل آنچه ممکن است از دست بدهد بسیار مهم تر است و با توجه به اینکه علیرغم این محدودیت ها تمهیداتی برای عدم توقف فعالیت های هسته ای در نظر گرفته شده است (همچون باقی نگهداشتن اورانیوم 20 درصد به اندازه مقدار مورد نیاز شش ماهه به شکل اکسید و یا حق غنی سازی تا حد 5 درصد به منظور تامین نیاز ها) این محدود سازی چندان ضرری هم وارد نمی سازد و یا حداقل ضرر آن کمتر از شرایطی است که مجبور بودیم کل غنی سازی را متوقف سازیم و یا محصولات تولید شده را از کشور خارج کنیم (آنگونه که غربی ها در درخواست های اولیه شان بر آن تاکید داشتند) .

به هر حال تفاهم نامه ژنو ، یک موفقیت موقت و محدود برای کشور ماست و آنچه از این موفقیت مهم تر است هوشیاری تیم مذاکره کننده برای آینده است . چرا که بر خلاف برخی ذوق زدگی هایی که در کشور مشاهده می شود و تلاش می شود تا توفیقات فعلی به عنوان پیروزی نهایی جا زده شود ، آنچه اتفاق افتاده است آغاز راه بوده و آنچنانکه در متن تفاهم نیز اشاره شده است آنچه مهم تر است راه حل جامعی است که در آینده باید برای همیشه تکلیف پرونده هسته ای کشورمان را مشخص نماید و موفقیت در آن مقطع است که پیروزی نهایی را برای کشور ما و نیز تیم مذاکره کننده به ارمغان خواهد آورد.